Geneza ostatecznego rozwiązania
Ewolucja nazistowskiej polityki wobec Żydów. Wrzesień 1939 - marzec 1942
Geneza "ostatecznego rozwiązania” to praca o przełomowym charakterze,
gruntownie udokumentowana i napisana klarownym językiem, odsłania decydujący rozdział
dziejów Holokaustu.
To najbardziej drobiazgowa, starannie przeprowadzona i wszechstronna analiza ewolucji
polityki nazistów wobec Żydów, począwszy od prześladowań i „czystek etnicznych”
w roku 1939, po „ostateczne rozwiązanie” w postaci Holokaustu w 1942.
Koncentrując się na okresie między napaścią Niemiec na Polskę we wrześniu 1939
roku, w wyniku której pod kontrolą niemiecką znalazły się niemal dwa miliony
„dodatkowych” Żydów, a początkiem deportacji Żydów do obozów zagłady wiosną
1942 roku, Christopher R. Browning opisuje, jak doszło do tego, że na ziemiach
okupowanej Polski utworzono laboratorium dla eksperymentów w dziedzinie polityki rasowej.
Wyjaśnia, w jaki sposób późniejszy atak na Związek Sowiecki umożliwił dalszą
radykalizację nazistowskiej polityki antyżydowskiej i zapoczątkował „ostateczne
rozwiązanie”.
Skrupulatnie dokumentując proces, który doprowadził do Holokaustu, Browning
wykazuje, że Adolf Hitler przez cały czas odgrywał główną rolę w podejmowaniu
najważniejszych decyzji, aprobując eskalację nazistowskich prześladowań Żydów w
okresach euforii wywołanej przez sukcesy militarne.
Robi wielkie wrażenie... Nie jest to literatura rozrywkowa,
lecz jedno z najgłębszych, choć nie bezpośrednich, rozważań nad przejawami ludzkiej
niegodziwości w XX wieku. Czytajcie i płaczcie.
Charles T. Mathewes, Virginia Quarterly Review
Posługując się w mistrzowski sposób źródłami archiwalnymi i literaturą
pomocniczą Browning wprowadza swoich czytelników w proces stopniowej radykalizacji
polityki nazistów, jaki miał miejsce w kluczowych miesiącach po wybuchu II wojny
światowej... Książka ta z pewnością zostanie uznana za fundamentalną pracę na temat
genezy Holokaustu.
Publisherd Weekly
Im chętniej przywódcy nazistów mówili o radykalnych rozwiązaniach,
fundamentalnych rozwiązaniach, rozwiązaniach totalnych, wyplenieniu, całkowitej
likwidacji i ostatecznym rozwiązaniu, tym bardziej stawało się oczywiste na czym
będzie ono polegać. Browning prowadzi nas tam krok po kroku z niezawodnym intelektualnym
mistrzostwem, omijając jeden fałszywy trop za drugim. Trudno sobie wyobrazić, by w
możliwej do przewidzenia przyszłości jakakolwiek książka mogła przewyższyć pracę
Browninga.
Times Literary Supplement
Książka Browninga to lektura obowiązkową dla wszystkich zainteresowanych
problematyką Shoah.
Library Journal
Książka ta jest najbardziej wszechstronną pracą Browninga – staranna analiza
materiałów źródłowych łączy się w niej z zarysowaniem szerokiego tła
geograficznego oraz dialogiem historiozoficznym, prowadzonym zarówno w tekście, jak i w
przypisach. Jest ze wszech miar godna lektury i studiów... W obliczu poważnych
problemów z interpretacją, solidni naukowcy starannie analizują najistotniejsze
dokumenty, rozważają alternatywy i wyjaśniają na jakiej podstawie doszli do takich, a
nie innych wniosków. W swojej doskonałej książce Browning i Matthäus uczynili to i
jeszcze więcej.
Richard Breitman, Central European History
Christopher R. Browning jest profesorem historii; wykłada na
Uniwersytecie Karoliny Północnej w Chapel Hill.
Spis ilustracji IX
Przedmowa XI
1 Tło 1
2 Okupowana Polska, laboratorium polityki rasowej 13
Abdykacja armii 15
Polityka rasowa i terror 25
3 Próby znalezienia „ostatecznego rozwiązania” poprzez wypędzenia,
1939–1941 37
Eichmann i operacja „Nisko” 37
Niemcy bałtyccy, pierwszy plan krótkoterminowy i deportacje z Kraju Warty 44
Ograniczenie nazistowskich planów deportacji, styczeń–luty 1940 55
Plan pośredni, deportacje ze Szczecina i akcja wołyńska, luty–lipiec 1940 63
Armia, od abdykacji do współudziału 72
Projekt „Madagaskar” 80
Końcowe etapy fazy wypędzeń, jesień 1940–wiosna 1941 88
4 Getta na terenie okupowanej Polski 111
Powstawanie gett 111
Wyzysk 137
Produkcja czy głodzenie, dylemat komisarzy gett 150
5 Niemcy i Europa 167
Prześladowania rasowe w Niemczech, 1939–1941 167
Nazistowska strefa wpływów 191
6 Przygotowania do „wojny na wyniszczenie” 211
Przygotowania militarne do „wojny na wyniszczenie” 213
Przygotowania SS 221
Gospodarcze i demograficzne przygotowania do operacji Barbarossa (Christopher R. Browning
i Jürgen Matthäus) 231
7 Operacja Barbarossa i początek Holokaustu, czerwiec–grudzień 1941
(Jürgen Matthäus) 241
Przewidywania i oczekiwania Niemców wobec „Wschodu” 242
Wczesne działania antyżydowskie i punkt zwrotny w połowie lipca 250
Pogromy i kolaboracja 264
W stronę „ostatecznego rozwiązania”, sierpień–grudzień 1941 273
„Ostateczne rozwiązanie” na Wschodzie 290
8 Od wojny na wyniszczenie do „ostatecznego rozwiązania” 305
Radość ze zwycięstwa a procesy decyzyjne, lipiec–październik 1941 305
Konsternacja i antycypacja 325
Koncepcja obozu zagłady 347
9 „Ostateczne rozwiązanie” od koncepcji do implementacji, październik
1941–marzec 1942 367
Deportacje z Niemiec, pierwsza i druga fala 368
Włączenie biurokracji w „ostateczne rozwiązanie” 390
Pierwsze komory gazowe 406
10 Podsumowanie 415
Hitler i procesy decyzyjne w nazistowskiej polityce antyżydowskiej, wrzesień
1939–marzec 1942 415
Niemcy a „ostateczne rozwiązanie” 419
Przypisy 425
Bibliografia 535
Indeks 565
