Polskie banki nie wykorzystują metod kwantyfikacji ryzyka kredytowego. Na
polskim rynku finansowym ciągle dominuje podejście do zarządzania ryzykiem kredytowym
oparte na analizie ekonomiczno-fundamentalnej. Jest ono jak najbardziej słuszne, ale przy
nasilającej się konkurencji w sektorze bankowym - przekładającej się na stałe
zaniżanie marż kredytowych dla klientów o niskiej jakości kredytowej -
niewystarczające.
Tradycyjna ocena efektywności akcji kredytowej może skutkować stopniowym
pogarszaniem jakości portfeli kredytowych ze względu na zjawisko negatywnej selekcji.
Nieprzeprowadzanie korekty dochodów o poziom ryzyka prowadzi do iluzji wyższej
dochodowości, a co za tym idzie, do znacznego wzrostu ryzyka działalności banków,
które jest przenoszone na akcjonariuszy i depozytariuszy.
Celem książki jest ukazanie możliwości optymalizacji procesu zarządzania
ryzykiem portfela kredytowego banku poprzez zastosowanie metody Value at Risk (VaR) na
polskim rynku finansowym. W celu pomiaru ryzyka portfela kredytów wykorzystany
zostanie model CreditMetrics firmy J.P. Morgan. Model CreditMetrics jest narzędziem
szacowania ryzyka portfela kredytów, wynikającego ze zmian wartości długu
spowodowanych zmianami jakości kredytowej pożyczkobiorcy. W modelu badaniu poddaje się
zmiany ryzyka portfela kredytów, spowodowane nie tylko utratą zdolności płatniczej,
ale również przejściem do innej - wyższej lub niższej - kategorii ratingowej, w
zadanym horyzoncie czasowym. Wyjściowy rating kredytowy każdego aktywa jest podstawą do
określenia rozkładu przyszłego ratingu kredytowego i co za tym idzie - rozkładu
przyszłej wartości pożyczki znajdującej się w portfelu.
Model CreditMetrics został wprowadzony na rynek w 1997 roku przez
światowe instytucje finansowe, takie jak: J.P. Morgan, Bank of America, BZW, Deutsche
Morgan Grenfell, Swiss Bank Corporation oraz Union Bank of Switzerland. Wkład w postaci
danych wniosły największe agencje ratingowe Moody's Investors Service oraz
Standard&Poor's. Twórcy metodologii udostępnili szczegóły w obszernym,
ogólnodostępnym, ponad 200-stronicowym opracowaniu, pt. CreditMetrics Technical
Document. CreditMetrics potraktowano jako otwartą platformę, pozwalającą
użytkownikowi na zastosowanie własnych danych oraz rozwiązań metodologicznych.
Podstawowym pojęciem w modelowaniu ryzyka kredytowego będzie zagrożona
wartość kredytowa VaR. Badaniu poddany zostanie portfel złożony z 30
instrumentów - długoterminowych kredytów o różnej strukturze - o różnym ratingu i
różnym terminie zapadalności (każdy innego pożyczkobiorcy). Celem badania będzie
odpowiedź na pytanie: "Jeżeli następny rok okaże się złym rokiem, ile
wynosi VaR (wielkość potencjalnej straty przy zadanym poziomie ufności)?". VaR
liczona będzie przy poziomie ufności 95%. Wybór przedziału ufności szacowanego VaR
kredytowego, określi skłonność danej instytucji do podejmowania ryzyka kredytowego, a
także umożliwi przypisanie ratingu do portfela kredytowego danego banku. Jeśli bank
szacuje stratę na portfelu kredytowym dla przedziału ufności na poziomie 95% (do
takiego poziomu dokonywana jest alokacja kapitału), oznacza to, że występuje 5%
prawdopodobieństwa utraty zdolności płatniczej portfela. Informacje wzięte do badania
obejmują okres od 29 listopada 1999 do 30 września 2005 roku.
Zdaniem autorki, zastosowanie modelu kredytowego VaR na polskim rynku
finansowym przyczyni się do optymalizacji procesu zarządzania ryzykiem kredytowym,
poprzez możliwości oceny zarówno efektywności działalności kredytowej, jak i
kształtowania procesu alokacji kapitału, a także zdefiniowania działań mających na
celu minimalizację ryzyka portfela oraz określenia limitów zaangażowania wynikających
z poziomu ryzyka.
W badaniach korzystano z informacji z Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych,
banków komercyjnych oraz agencji ratingowych.
Rozdział l. stanowi wprowadzenie w tematykę pracy. Przedstawiony
zostanie przedmiot badań od strony podmiotowej. Z uwagi na fakt, że w książce
rozpatrywane będzie ryzyko kredytowe portfela pożyczek, zaprezentowane zostaną
zagadnienia i problemy związane z modelowaniem portfela pożyczek niepodlegających
obrotowi za pomocą nowoczesnej teorii portfelowej H. Markowitza. Ponadto, zaprezentowana
zostanie koncepcja Value at Risk, zastosowanie jej do pomiaru ryzyka kredytowego oraz
podstawowe metody szacowania VaR.
W rozdziale 2. przedstawione zostaną modele zarządzania ryzykiem
kredytowym oparte na szacowaniu wartości zagrożonej. Zaprezentowane zostaną kryteria
podziału modeli szacujących ryzyko portfela kredytów oraz produkty oferowane obecnie
przez rozwinięte rynki finansowe.
Zadaniem rozdziału 3. będzie ukazanie metod ilościowych,
wykorzystanych w odniesieniu do portfela walorów. Rozdział ten ukaże w pełni
konstrukcję tych metod, zastosowanie i opis przeprowadzonych badań empirycznych.
Szczególny nacisk zostanie położony na rozwiązanie problemów wynikających z
charakterystyki aktywów kredytowych oraz zagadnień zastosowania metodologii VaR oraz
modelu CreditMetrics do portfela pożyczek.
W rozdziale 4. przedstawiony zostanie proces szacowania wartości
zagrożonej wybranego portfela kredytów na polskim rynku finansowym. Specyfika rynku
polskiego narzuciła wymóg zastosowania pewnych modyfikacji wspomnianego modelu, których
szczegóły zostaną zaprezentowane.
Rozdział 5. stanowić będzie interpretację otrzymanych wyników.
Ocenie zostanie poddany proces zarządzania ryzykiem kredytowym banku oraz optymalność
alokacji kapitału ekonomicznego, wynikającej z podejmowanego ryzyka. W oparciu o wyniki
badanego portfela zdefiniowane zostaną działania, konieczne w celu minimalizacji ryzyka
portfela pożyczek oraz limity zaangażowania wynikające z poziomu ryzyka. Zostanie
również zwrócona uvaga na wady i niedostatki metodologii VaR. W części tej
przedstawione także zostaną szansę i zagrożenia zastosowania tej metody na polskim
rynku finansowym oraz nowe regulacje Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego w zakresie
ryzyka kredytowego banków komercyjnych.
Zastosowany model CreditMetrics pozwoli określić:
- Ile można stracić z powodu zdarzeń kredytowych (obniżenia jakości kredytowej bądź
utraty zdolności płatniczej)?
- Jaka jest właściwa wartość kapitału ekonomicznego dla danego portfela?
- Jak można zwiększyć lub zmniejszyć ryzyko portfela poprzez dodanie lub odjęcie
kolejnej ekspozycji?
Konkurencja na polskim rynku kredytowym nie jest jeszcze na tyle silna, aby skłaniać
instytucje finansowe do powszechnego stosowania zaawansowanych metod zarządzania
ryzykiem. Jednak moment ten pojawi się nieuchronnie w ciągu 2-3 najbliższych lat. W
związku z tym tematyka tej książki jest niezwykle aktualna i wyprzedza zapotrzebowanie,
które powstanie wkrótce w polskim sektorze bankowym.
Dr hab. Małgorzata Doman, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
Nowe tendencje w regulacji działalności bankowej doprowadziły do istotnego wzrostu
roli, jaką w zarządzaniu ryzykiem kredytowym odgrywa jego pomiar zarówno w odniesieniu
do pojedynczych transakcji, jak i całego portfela. Autorka przedstawiła proces
wykorzystania modelu CreditMetrics do oszacowania wartości zagrożonej dużego portfela
kredytów, co pozwala zrozumieć istotę jego teoretycznej koncepcji, ale i zauważyć
problemy związane z jego empirycznym zastosowaniem w polskiej gospodarce.
Dr hab. Ryszard Kokoszczyński, Uniwersytet Warszawski
Spis treści
Wprowadzenie
Rozdział 1. Istota ryzyka kredytowego
1.1. Pojęcie ryzyka kredytowego
1.2. Zastosowanie teorii portfelowej do portfela pożyczek
1.2.1. Dywersyfikacja jako metoda ograniczająca ryzyko portfela kredytów
1.2.2. Wykorzystanie teorii portfelowej do optymalizacji portfeli kredytów
1.2.3. Zastosowanie nowoczesnej teorii portfela do pożyczek niepodlegających obrotowi
1.3. Koncepcja VaR i jej zastosowanie do pomiaru ryzyka kredytowego
1.3.l. Koncepcja Value at Risk
1.3.2. Podstawowe metody szacowania VaR
1.3.3. Wykorzystanie VaR
Rozdział 2. Modele zarządzania ryzykiem kredytowym oparte na szacowaniu Value
at Risk
2.1. Klasyfikacja modeli zarządzania ryzykiem kredytowym
2.2. Model monitorowania kredytu
2.3. Model CreditPortfolioView firmy McKinsey
2.4. Metoda wyceny neutralnej względem ryzyka - model Loan Analysis System firmy KPMG
2.5. Modele umieralności
2.6. CreditRiskPlus firmy Credit Suisse First Boston
2.7. Wskaźnik skorygowanej o ryzyko rentowności kapitału
Rozdział 3. Metodologia modelu CreditMetrics
3.1. Założenia modelu CreditMetrics
3.2. Pojęcie systemu ratingowego
3.3. Macierz przejścia ratingów
3.4. Korelacje jakości kredytowej
3.4.1. Metody szacowania łącznych migracji kredytowych
3.5. Szacowanie przyszłej wartości portfela kredytów
3.5.1. Wycena portfela kredytów w stanach zmiany ratingu z wyłączeniem stanu utraty
zdolności płatniczej
3.5.2. Wycena portfela kredytów w momencie niewypłacalności
3.6. Szacowanie ryzyka kredytowego i ocena precyzji
Rozdział 4. Podstawy metodologiczne szacowania wartości zagrożenia portfela
kredtyów
4.1. Portfel kredytów
4.2. System ratingowy
4.3. Macierz przejścia
4.4. Szacowanie korelacji pomiędzy aktywami w portfelu
4.5. Losowanie liczb z wielowymiarowego rozkładu normalnego
4.6. Progi wartości aktywów
4.7. Wycena portfela kredytów
4.7.1. Wycena portfela kredytów w stanach zmiany ratingu z wyłączeniem stanu utraty
zdolności płatniczej
4.7.2. Wycena w momencie niewypłacalności, szacowanie stóp odzysku
4.8. Podsumowanie rezultatów
4.8.1. Ocena precyzji symulacji
4.8.2. Szacowanie ryzyka krańcowego przy użyciu odchylenia standardowego
Rozdział 5. Szacowanie wartości zagrożonej portfela kredytów banku
komercyjnego i jej ocena
5.1. Rezultaty symulacji
5.2. Test Pearsona
5.3. Ocena precyzji symulacji
5.4. Pomiar ryzyka krańcowego
5.5. Zastosowanie wyników modelu CreditMetrics w celu redukcji ryzyka portfela kredytów
5.6. Krytyka modelu CreditMetrics
5.7. Nowe regulacje Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego
Zakończenie
Bibliografia
181 stron, B5, miękka oprawa