English version

• polskie
podział tematyczny
 
• anglojęzyczne
podział tematyczny
 
Newsletter:

• Zamów informacje o nowościach z wybranego tematu
 
Informacje:

• o księgarni

• koszty wysyłki

• kontakt

• Cookies na stronie

Rozwiązania zmierzające do stworzenia sprzyjających warunków rozwoju przedsiębiorczości są najważniejszym obszarem działań w ogólnoświatowej konkurencji gospodarczej. Każdy kraj stara się skonstruować najbardziej przyjazne przedsiębiorcom warunki prowadzenia działalności, a znoszenie barier międzygranicznych skutkuje przepływem kapitałów i inicjatyw gospodarczych do takich państw. Prawne warunki rozwoju przedsiębiorczości mają charakter lokalny i nie są przedmiotem działań harmonizujących, również na terenie Unii Europejskiej. To powoduje, że stają się one elementem i narzędziem gry konkurencyjnej. Tym bardziej inicjatywa poszczególnych państw w tworzeniu własnych systemów prawa sprzyjających przedsiębiorczości nabiera podstawowego znaczenia w kształtowaniu ich pozycji gospodarczej, wielkości dochodu i dobrobytu ich obywateli. Roli przedsiębiorczości nie można przecenić. To ona jest pierwotnym źródłem majątku narodowego, wielkości danin publicznych, wynagrodzeń obywateli czy też satysfakcji zawodowej.
Przedsiębiorczość jest podstawowym czynnikiem wzrostu aktywności gospodarczej w każdym kraju. Można ją zdefiniować jako pewien zbiór nowatorskich zachowań, oparty na umiejętności dostrzegania potrzeb otoczenia i zdolności do wykorzystywania nadarzających się okazji oraz poniesienia ryzyka rynkowego związanego z ich wdrożeniem. Ma ona charakter obiektywny i cechuje się kreatywnością oraz twórczym charakterem podejmowanych działań. Jednak aby można było mówić o przedsiębiorczości, potrzebne są, oprócz inicjatywy samych przedsiębiorców, również rozwiązania systemowe sprzyjające jej rozwojowi, w głównej mierze szeroko rozumiany system prawa gospodarczego. Jego ocena składa się na konstrukcję ogólnych wskaźników charakteryzujących warunki prowadzenia działalności gospodarczej w danym kraju, często określane mianem wskaźników „wolności gospodarczej”1 . Zakres, jaki utożsamiano z wolnością gospodarczą, w ostatnich kilkudziesięciu latach w Polsce był bardzo zróżnicowany. Jego realne granice były bardzo silnie związane z prowadzoną aktualnie polityką gospodarczą i społeczną, a przede wszystkim z istniejącą formacją ustrojową oraz procesami jej transformacji. Proces zmian i doskonalenia obszaru wolności gospodarczej na pewno nie jest zakończony i wymaga, jak się wydaje, znacznie bardziej intensywnych działań niż podejmowane w polskiej praktyce. Ważne jest również to, że same deklaracje dotyczące istniejącej swobody gospodarczej, wyrażane w ustawach, są niewystarczające.
Obecnie w Polsce jest zarejestrowanych ponad 3,5 mln przedsiębiorców, lecz aktywnie działalność gospodarczą prowadzi jedynie około 50% nich. Obowiązujący dziś przedsiębiorców podstawowy akt prawny, zwany Konstytucją przedsiębiorczości, czyli Ustawa z 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej2 (kilkakrotnie już nowelizowana), nadal nie w pełni zadowala przedsiębiorców i stąd ciągłe dyskusje nad tym, co należy w jej zakresie zmienić. Ostatnio dokonane zmiany, sygnalizowane jako radykalnie upraszczające procedurę rejestracji, okazały się pomyłką. Rejestracja firm w jednym okienku miała ulżyć biznesmenom zmęczonym bieganiem od instytucji do instytucji, tymczasem procedura stała się bardziej skomplikowana niż przed zmianą ustawy. Czas na załatwienie wszelkich formalności miał się skrócić, a w efekcie o kilka dni się wydłużył. Rząd już zapowiada zmianę przepisów.
W ostatnich kilku latach szeroko podkreślano sytuację nadmiernej liczby kontroli przedsiębiorców, wręcz destrukcyjną dla gospodarki narodowej, w tym przede wszystkim kontroli podatkowych i skarbowych, braku stabilizacji przepisów podatkowych oraz ich niejasności i nieostrości, skutkujących olbrzymią liczbą — często sprzecznych wzajemnie — interpretacji, wykładni czy wyjaśnień. Ważnym elementem postulowanych zmian były wnioski o jednoznaczność pojęcia „przedsiębiorca” i „działalność gospodarcza” w polskim prawodawstwie gospodarczym. Zmiany wprowadzone w 2009 roku w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej w tym aspekcie wprowadziły istotne zmiany. Sformułowano zasady prowadzenia kontroli przedsiębiorców. Ograniczono czas ich trwania oraz wprowadzono prawo do interpretacji prawa gospodarczego. Jednak nadal szczególne znaczenie dla polskiej gospodarki ma poprawa warunków ramowych prowadzenia działalności gospodarczej. Mimo dokonywanych prób zmian i modernizacji prawodawstwa w tym zakresie, przeprowadzanych w ciągu ostatnich kilkunastu lat, nadal prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce wiąże się z koniecznością pokonywania barier administracyjno-prawnych, dużym ryzykiem oraz wysokimi, często nieuzasadnionymi kosztami.
Rodzaj prowadzonej przez państwo polityki ekonomicznej jest podstawowym sposobem oddziaływania na sektor przedsiębiorstw. Stąd też można powiedzieć, że dobre prawo i dobre jego rozwiązania to jedna z ważnych podstaw rozwijania — obecnie i w przyszłości — aktywności biznesowej osób prowadzących działalność gospodarczą lub chcących ją dopiero prowadzić. Według światowych statystyk Polska nie należy do krajów przyjaznych biznesowi. Brak istotnych reform, stagnacja przy prowadzonych w tym samym czasie intensywnych reformach w innych krajach powodują, że w tych klasyfikacjach będziemy zajmować coraz gorsze pozycje. W 2006 roku spośród 178 krajów Polska została sklasyfikowana na 68. miejscu; w 2008 roku spadła na 77. pozycję3. Wszystkie kraje Europy Wschodniej znalazły się w tych klasyfikacjach przed naszym krajem. Dla inwestorów nie ma większego znaczenia, na którym miejscu Polska jest sklasyfikowana, lecz czynniki, które decydują o pozycji w tej klasyfikacji. Już sama faza rejestracji działalności bardzo zniechęca. Przedsiębiorca — zamiast poświęcić większość swego czasu na właściwe przygotowanie samego przedsięwzięcia, rozpoczęcie działań marketingowych — jest zmuszony pokonywać procedury biurokratyczne. W Polsce, rejestrując indywidualną działalność gospodarczą, należy zrealizować 10 procedur (119. pozycja w światowym rankingu), a mimo ustawowego 14-dniowego okresu wyznaczonego na wydanie zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej w rzeczywistości w 2008 roku zajmowało to średnio 31 dni (106. lokata w światowym rankingu). W najwyżej sklasyfikowanych w rankingu krajach parametry te wynosiły odpowiednio: w Nowej Zelandii — liczba procedur: 1, okres zakładania działalności: 1 dzień; podobnie w Kanadzie — liczba procedur: 1, okres na wydanie zezwolenia: 2 dni. Przykład bliższy nam geograficznie to Węgry, gdzie liczba niezbędnych procedur jest ograniczona do 4, a średni czas rejestracji działalności gospodarczej wynosi 4 dni.
Jeśliby z 10 parametrów wpływających na klasyfikację wyłączyć dwa (łatwość dostępu do kredytów4 i prawną ochronę inwestorów), to Polska w tej klasyfikacji zajęłaby miejsce daleko poza pierwszą setką. O klasyfikacji łącznej zadecydowała ocena następujących obszarów przedsiębiorczości:
— rozpoczynanie działalności gospodarczej – 45. pozycja;
— uzyskiwanie pozwoleń budowlanych – 158. pozycja;
— warunki zatrudniania pracowników — 82. pozycja;
— dostępność do kredytów — 28. pozycja;
— ochrona prawna przedsiębiorców — 38. pozycja;
— system podatkowy — 142. pozycja;
— łatwość prowadzenia transakcji z zagranicą — 41. pozycja;
— wiarygodność kontrahentów — 68. pozycja;
— procedura likwidacji działalności gospodarczej — 82. pozycja.
Tradycyjnie już Polska zajmuje bardzo odległą pozycję w klasyfikacjach dotyczących przyjazności systemu podatkowego dla przedsiębiorców. Na taką sytuację już od wielu lat wpływają przede wszystkim: liczba płatności podatkowych dokonywanych w ciągu roku wynosząca 40, łączny przeciętny czas w roku potrzebny do realizacji zobowiązań podatkowych (deklaracje, dokumentacja, płatności) wynoszący 418 godzin oraz ogólne obciążenie podatkowe dochodu przedsiębiorcy (wliczając wszystkie podatki) wynoszące w 2008 roku w Polsce 40,2% dochodu. Prawidłowo funkcjonujący system podatkowy ma dla przedsiębiorczości podstawowe znaczenie. W Polsce zasadniczym problemem w tym zakresie jest brak strategii podatkowej państwa wobec przedsiębiorców. Brak podatkowej strategii państwa wobec podmiotów gospodarczych skutkuje jej brakiem u samych przedsiębiorców. Bezskuteczne są zatem próby zastosowania jednych z najważniejszych elementów

Spis treści:

Wstęp 1
Rozdział I
Przedsiębiorczość — istota i znaczenie 5
1.1. Kwestie definicyjne i istota pojęcia 5
1.2. Źródła przedsiębiorczości i jej rola 8
1.3. Uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości 10
1.3.1. Wpływ konkurencyjnego otoczenia przedsiębiorców
na rozwój przedsiębiorczości 11
1.3.2. Makrouwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości 12
1.4. Hamulce rozwoju przedsiębiorczości 16
1.5. Zakres i ocena zjawiska przedsiębiorczości w kraju 20
Rozdział II
Wolność gospodarcza i jej granice 23
2.1. Rozumienie pojęcia wolności 23
2.2. Podejścia do problemu wolności 24
2.2.1. Ekonomiczne podejście 25
2.2.2. Prawne podejście 25
2.2.3. Polityczne podejście 30
2.3. Wolność gospodarcza w Ustawie z dnia 2 lipca 2004 roku
o swobodzie działalności gospodarczej 31
2.4. Wolność a inne zasady prowadzenia działalności gospodarczej 32
Rozdział III
Przedsiębiorca i jego charakterystyka 36
3.1. Ogólna charakterystyka przedsiębiorcy 36
3.2. Ekonomiczne pojęcie przedsiębiorcy 37
3.3. Prawne pojęcie przedsiębiorcy 38
3.4. Klasyfikacje i typy przedsiębiorców 41
3.4.1. Przedsiębiorcy jednoosobowi i działający zbiorowo 42
3.4.2. Przedsiębiorcy prawa publicznego i prawa prywatnego 45
3.4.3. Mikro-, mali i średni przedsiębiorcy 46
3.5. Przedsiębiorstwo i jego składniki 49
Rozdział IV
Podstawowe prawa i obowiązki przedsiębiorcy 52
4.1. Prawa przedsiębiorców 52
4.1.1. Prawo do firmy 53
4.1.2. Prawo do prokury 55
4.1.3. Prawo do zrzeszania się 58
4.1.4. Prawo do przekształceń 60
4.1.5. Prawo do jurysdykcji 62
4.2. Obowiązki przedsiębiorców 64
4.2.1. Obowiązek wpisu do ewidencji działalności gospodarczej lub rejestracji
w KRS 65
4.2.2. Koncesja, zezwolenie, wpis do rejestru działalności regulowanej,
licencja, zgoda 66
4.2.3. Obowiązek zapewnienia wykonywania działalności gospodarczej
przez osobę legitymującą się posiadaniem uprawnień zawodowych 71
4.2.4. Obowiązek oznaczenia towaru lub usługi 71
4.2.5. Obowiązek respektowania określonych zasad wobec otoczenia 72
4.2.6. Obowiązek prowadzenia transakcji za pomocą rachunku bankowego 74
4.2.7. Obowiązek prowadzenia rachunkowości 75
4.2.8. Obowiązek ponoszenia danin publicznych 76
Rozdział V
Ewidencja działalności gospodarczej 78
5.1. Definicja działalności gospodarczej oraz określenie
momentu jej rozpoczęcia 78
5.1.1. Definicje działalności gospodarczej w ustawach prawa gospodarczego 78
5.1.2. Określanie momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej 83
5.2. Obowiązki ewidencyjne przedsiębiorcy 84
5.2.1. Ewidencja działalności gospodarczej 84
5.2.2. Podstawowe zasady rejestracji indywidualnej działalności gospodarczej 85
5.2.3. Zgłoszenie działalności gospodarczej na druku EDG-1 88
5.2.4. Zasady dokonywania zmian w ewidencji działalności gospodarczej 92
5.2.5. Zasady wykreślania z ewidencji przedsiębiorców 96
5.2.6. Podstawowe zasady funkcjonowania przedsiębiorcy
w obrocie gospodarczym 97
Rozdział VI
Prawne aspekty prowadzenia działalności gospodarczej 99
6.1. Zasady dokonywania ubezpieczeń społecznych osoby prowadzącej
działalność gospodarczą 99
6.1.1. Istota ubezpieczeń społecznych 99
6.1.2. Zbieg tytułów ubezpieczeń społecznych 100
6.1.3. Zasady ustalania podstawy wymiaru składek dla przedsiębiorców 101
6.1.4. Terminy płatności składek 102
6.1.5. Ubezpieczenia zdrowotne dla osób prowadzących
działalność gospodarczą 103
6.1.6. Symulacja obciążeń składkami ZUS oraz podatkiem
w odniesieniu do różnych form współpracy 104
6.1.7. Zasady wyliczania składki na Fundusz Pracy 108
6.1.8. Podstawowe zasady zgłaszania i wyrejestrowywania ubezpieczeń
społecznych osób prowadzących działalność gospodarczą 108
6.2. Zawieszanie działalności gospodarczej 110
6.2.1. Istota zawieszenia działalności gospodarczej 110
6.2.2. Procedura zawieszania działalności gospodarczej 111
6.2.3. Prawa i obowiązki przedsiębiorcy w okresie zawieszenia
działalności gospodarczej 111
6.2.4. Następstwa w obowiązkach związanych z podatkiem dochodowym 112
6.2.5. Skutki zawieszenie działalności u przedsiębiorców
objętych zryczałtowanymi formami opodatkowania 113
6.2.6. Zawieszenie działalności a podatek VAT 113
6.2.7. Zawieszenie działalności a obowiązki w zakresie ZUS
i ubezpieczenia zdrowotnego 114
6.3. Kontrola u przedsiębiorcy 115
6.3.1. Ustawowy zakres kontroli 115
6.3.2. Zawiadomienie o kontroli 116
6.3.3. Podstawowe zasady prowadzenia kontroli 116
6.4. Likwidacja działalności gospodarczej 118
6.4.1. Podstawowe obowiązki przedsiębiorcy w związku z likwidacją działalności 118
6.4.2. Aktualizacja NIP w związku z likwidacją działalności gospodarczej 119
6.4.3. Zasady wykonania oraz wyceny spisu inwentaryzacyjnego
w związku z likwidacją działalności 120
6.4.4. Zasady wyceny dochodu ze spisu inwentaryzacyjnego 121
6.4.5. Likwidacja działalności a podatek VAT 123
6.4.6. Działania o charakterze rozrachunkowym 124
6.4.7. Likwidacja spółki osobowej 125
6.4.8. Likwidacja działalności u przedsiębiorcy opodatkowanego ryczałtem
od przychodów ewidencjonowanych 127
6.4.9. Likwidacja działalności u przedsiębiorcy opodatkowanego
kartą podatkową 128
Rozdział VII
Podatkowe aspekty przedsiębiorczości 129
7.1. Wybór formy opodatkowania działalności gospodarczej 129
7.1.1. Kryteria prawidłowego wyboru formy opodatkowania 129
7.1.2. Charakterystyka opodatkowania podatkiem dochodowym
na zasadach ogólnych 135
7.1.3. Istota zryczałtowanych form opodatkowania działalności gospodarczej 138
7.1.4. Charakterystyka karty podatkowej 142
7.1.5. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych 146
7.2. Zasady uzyskiwania, aktualizacji i posługiwania się numerem NIP 149
7.3. Obowiązki ewidencyjne w zakresie opodatkowania przedsiębiorców 153
7.3.1. Ogólna charakterystyka ewidencji podatkowych 153
7.3.2. Obowiązki przy opodatkowaniu kartą podatkową 155
7.3.3. Obowiązki przy opodatkowaniu ryczałtem
od przychodów ewidencjonowanych 156
7.3.4. Podatnicy opodatkowani na zasadach ogólnych 158
7.4. Przychody i koszty w działalności gospodarczej 163
7.4.1. Przychody w działalności gospodarczej 164
7.4.2. Koszty w działalności gospodarczej 167
7.5. Ogólne zasady dokumentowania obrotu przez przedsiębiorców 172
7.5.1. Rachunki 173
7.5.2. Faktury pro forma 175
7.5.3. Faktury VAT 175
7.5.4. Podstawowe zasady ewidencjonowania sprzedaży
przy użyciu kas fiskalnych 177
7.6. Eksploatacja i ewidencja dla środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych 180
7.6.1. Definicja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych 180
7.6.2. Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych 183
7.6.3. Amortyzacja jako narzędzie optymalizacji obciążeń podatkowych 186
7.6.4. Instytucja „małego podatnika” 188
7.6.5. Ewidencje środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych 189
7.6.6. Remont i ulepszenie środków trwałych 191
7.7. Wybór zwolnienia z podatku VAT — konieczność
czy optymalizacja działalności 192
Rozdział VIII
Inne wybrane problemy podatkowego otoczenia przedsiębiorcy 199
8.1. Prowadzenie działalności gospodarczej we własnym mieszkaniu 199
8.2. Zasady rozliczania wyjazdów służbowych przedsiębiorców 202
8.3. Zasady używania samochodu w działalności gospodarczej 204
8.4. Podstawowe zasady ewidencji wyposażenia 210

212 stron, oprawa miękka