We współczesnym świecie
rośnie stale zainteresowanie innowacjami jako nieodzownym źródłem rozwoju
gospodarczego. Jednocześnie dojrzewa świadomość, że korzystanie z tego źródła i
zwiększenie jego obfitości wymaga nowego podejścia do procesów innowacyjnych w
przedsiębiorstwach. Tradycyjny pogląd, że innowacja jest tworem genialnego umysłu, w
którym spontanicznie lub pod wpływem nic nie znaczących dla przeciętnego człowieka
impulsów rodzą się nowe idee, nie wytrzymuje dziś konfrontacji z rzeczywistością [8,
s. 7]. Współczesne warunki rozwoju nie pozwalają liczyć na spontaniczną interwencję
genialnych jednostek jako na jedyne, czy choćby główne, źródło powstawania nowych
produktów i metod wytwarzania. Wprawdzie spontaniczność i przypadkowość odkryć czy
wynalazków zawsze były i są istotnymi zjawiskami w procesach innowacyjnych, ale rozwój
nowoczesnego przedsiębiorstwa nie może opierać się tylko na intuicji wybitnych
jednostek i przypadkach. Dziś idee nowych produktów i technologii dojrzewają stopniowo,
w wyniku systematycznych analiz i badań, wymagających często połączenia twórczego
wysiłku wielu instytucji reprezentujących różne dziedziny wiedzy. W rezultacie zwykle
nie można przypisać jednoznacznie powstania nowego produktu czy technologii wyłącznie
ani nagłemu przebłyskowi twórczej myśli, ani systematycznym badaniom i eksperymentom,
gdyż wszystkie działania składające się na proces powstania innowacji są wzajemnie
ze sobą powiązane w jeden skomplikowany łańcuch zdarzeń. Tworzenie ogniw tego
łańcucha wymaga obecnie dużych nakładów, których wysokość często przekracza
możliwości finansowe nawet dużych przedsiębiorstw. Inspiruje to rządy państw do
wspierania procesów innowacyjnych. Równocześnie podejmowana jest międzynarodowa
współpraca na tym polu. Szczególne jej znaczenie dostrzegają państwa Unii
Europejskiej.
Innowacyjność - w świetle
nowej strategii Unii Europejskiej - ma być jednym z zasadniczych elementów wzmocnienia
spójności Unii i rozwoju regionalnego [19, s. l].
Próby prognozowania
kierunków przyszłego rozwoju gospodarczego i społecznego świata i w tym kontekście
rozwoju badań naukowych oraz wdrażania nowych technologii są przedmiotem dyskusji
prowadzonych w najbardziej rozwiniętych gospodarczo krajach świata (zwłaszcza w Stanach
Zjednoczonych). Są one
także przedmiotem prac inicjowanych przez międzynarodowe organizacje gospodarcze (np.
Unię Europejska i OECD).
Komisja Europejska
dostrzegając "deficyt innowacyjny" wyrażający się spadkiem konkurencyjności
gospodarek państw członkowskich Unii Europejskiej w stosunku do gospodarek Stanów
Zjednoczonych i Japonii, podjęła w latach osiemdziesiątych szereg działań mających
na celu doprowadzenie do wzrostu innowacyjności w krajach członkowskich Unii. Działania
te zostały wzmocnione i przyspieszone w latach dziewięćdziesiątych. Ich efektem jest
uruchomienie nowych programów realizowanych m.in. w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego (ERDF), utworzenie sieci instytutów naukowych podlegających Komisji
Europejskiej, działających w ramach Joint Research Centre (JRC), a zwłaszcza podjęcie
realizacji wieloletnich programów ramowych w dziedzinie badań naukowych i rozwoju
technologii. Do tej pory zrealizowano cztery edycje tych programów. W roku 1998
rozpoczęta została realizacja V Programu Ramowego.
W ramach czwartego Programu
Ramowego, realizowanego w latach 1994-1998 uruchomiony został program Innovation, który
stał się platformą dla następnych inicjatyw z zakresu upowszechniania i optymalizacji
wyników badań naukowych. Program o podobnym przeznaczeniu znalazł się również w
projekcie piątego Programu Ramowego na lata 1998-2002.
Potencjał
badawczo-innowacyjny Polski jest dużo niższy niż przeciętnie w Unii Europejskiej.
Ogranicza to krajowe możliwości transferu innowacji do przedsiębiorstw, obniżając w
konsekwencji poziom ich konkurencyjności międzynarodowej. Przystąpienie do Unii stwarza
możliwość uczestnictwa w unijnych programach rozwoju i korzystania z funduszy
pomoco-wych. Jednocześnie przyszłe członkostwo w Unii obliguje Polskę do rozszerzenia
zakresu i intensyfikacji działań wspomagających procesy badaw-czo-innowacyjne.
Właśnie tym problemom poświęcona jest niniejsza publikacja. Jej treść ujęta
została w ośmiu rozdziałach.
Problem konieczności
wprowadzania częstych zmian w działalności współczesnego przedsiębiorstwa jako
skutków pojawiania się gwałtownych i przełomowych zdarzeń w jego otoczeniu rozważany
jest w rozdziale pierwszym.
Rozdział drugi to
prezentacja rozwoju przedsiębiorstwa jako procesu zmian, na który wpływ ma jego cykl
życia, rodzaj i typ otoczenia a innowacje są czynnikiem niwelacji luki jego rozwoju.
Przedstawienie istoty
procesów innowacyjnych - ich rodzajów, źródeł i możliwych strategii rozwoju dokonane
jest w rozdziale trzecim.
Metodyką szacowania
opłacalności przedsięwzięć innowacyjnych wraz z przykładami omówiono w rozdziale
piątym.
W rozdziale szóstym
przeprowadzone jest wielostronne porównanie i ocena poziomu innowacyjności
przedsiębiorstw polskich i krajów Unii Europejskiej.
Zakres i formy pomocy
państwa w realizacji polityki innowacyjnej oraz podejmowane działania dostosowawcze w
procesie integrowania się z Unią są analizowane w rozdziale siódmym.
Rozdział ósmy zawiera
główne założenia polityki innowacyjnej Unii Europejskiej oraz formy pomocy udzielanej
przedsiębiorstwom przez rządy siedmiu wiodących państw Unii.
Pojęcie i rolę
przedsiębiorstwa innowacyjnego w gospodarce oraz rynkowe uwarunkowania przedsięwzięć
innowacyjnych przedstawiono w rozdziale czwartym.
221 STR.