Od współczesnego menedżera
finansowego wymaga się bardzo rozległej wiedzy, dotyczącej nie tylko zasad zarządzania
firmą, ale także funkcjonowania rynku kapitałowego i zachowania się akcjonariuszy oraz
obligatariuszy na rynku, a także obejmującej zależności makroekonomiczne. Niezbędne
jest również poznanie odpowiednich metod decyzyjnych, ułatwiających podejmowanie
decyzji o finansowaniu przedsiębiorstwa w warunkach niepewności.
Konsekwencją powyższych
obserwacji jest podjęte opracowanie, w którym zaprezentowano metody analizy
kształtowania struktury kapitałowej przedsiębiorstw przy wykorzystaniu modeli
opracowanych w państwach o rozwiniętych rynkach kapitałowych, modele analityczne
instrumentów rynku kapitałowego, ze szczególnym uwzględnieniem walorów hybrydowych,
mających cechy zarówno kapitału własnego, jak i obcego, polskie uregulowania prawne w
zakresie emisji papierów wierzycielskich i własnościowych oraz wykorzystanie tych
papierów w długoterminowym finansowaniu polskich podmiotów gospodarczych. Wybór
problematyki autor chciałby uzasadnić w trojaki sposób. Po pierwsze, teorie
kształtowania optymalnej struktury kapitałowej przedsiębiorstw są stosunkowo mało
znane w porównaniu z innymi aspektami zarządzania finansami firm i rzadko opisywane w
krajowej literaturze specjalistycznej. W większości wypadków w polskich
podmiotach gospodarczych długoterminowe decyzje finansowe podejmowane są w sposób
subiektywny, nie poparty szczegółowymi analizami. Po drugie, emisje
długoterminowych papierów dłużnych są relatywnie rzadko wykorzystywane w finansowaniu
polskich przedsiębiorstw. Dotyczy to również walorów o mieszanym,
właścicielsko-wierzycielskim charakterze. Wynika to w dużej mierze z nieznajomości
tych instrumentów oraz koncentrowania się menedżerów na zarządzaniu bieżącą
płynnością firm. Praca niniejsza ma za zadanie przybliżyć ten segment rynku
kapitałowego. Po trzecie, w ostatnim roku drugiego tysiąclecia na rynku polskim
przeprowadzono wiele zmian legislacyjnych, które mogą zaowocować znacznym wzrostem
emisji akcji i obligacji w latach 2001-2002. Opracowanie niniejsze wskazuje przewidywane
konsekwencje tych zmian.
Praca składa się z czterech
rozdziałów. Rozdział pierwszy poświęcony jest źródłom finansowania
przedsiębiorstwa oraz jego strukturze kapitałowej. Szczególny nacisk położono na
przedstawienie teorii kształtowania optymalnej struktury kapitału. Istotne dla
zarządzania finansami jest rozpatrywanie relacji teoria-praktyka. Teoria powinna
kształtować praktykę, a dobra praktyka modyfikować teorię i implikować jej rozwój,
istnieją zatem w tym względzie silne sprzężenia zwrotne. Rozdział ten stawia sobie za
cel uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy istnieje optymalna struktura kapitału dla
przedsiębiorstwa i czy ma ona wpływ na wartość rynkową firmy. Zadaniem rozdziału
było przynajmniej w pewnym stopniu wypełnienie luki istniejącej w tym zakresie w
literaturze polskiej oraz przedstawienie analiz i wniosków wypływających z badań
prowadzonych w tej dziedzinie przez ekonomistów z krajów o rozwiniętych rynkach
kapitałowych. Podkreślić należy, że rozdział pierwszy jest kluczowy dla całego
opracowania, gdyż w zasadzie większość dalszych rozważań obraca się bezpośrednio
lub wsposób pośredni wokół problematyki struktury i kosztu kapitału
przedsiębiorstwa.
Rozdział drugi
prezentuje analizę akcji i obligacji w świetle modeli ekonomicznych. Szczególny nacisk
położono na problematykę wyceny papierów wartościowych oraz na politykę wypłat
dywidend, gdyż zagadnienia te wpływają na koszt pozyskiwanego przez firmę kapitału, a
w konsekwencji kształtują strukturę jej pasywów. Rozdział ten przedstawia również
analizę waloru mającego cechy kapitału własnego i obcego - obligacji zamiennej na
akcje. Obligacja zamienna jako źródło kapitału ma wpływ na budowanie wartości
przedsiębiorstwa. Stąd też przedmiotem rozważań tej części pracy jest ocena
atrakcyjności obligacji zamiennej jako narzędzia pozyskania kapitału, z punktu widzenia
efektywności i elastyczności tej formy finansowania.
Rozdział trzeci
przedstawia emisje akcji oraz obligacji z perspektywy obowiązującego w Polsce
ustawodawstwa. Autor starał się poddać analizie stan regulacji, a także wytyczyć
kierunek zmian ustawowych. Ponadto w tej części pracy zaprezentowano weryfikację teorii
struktury kapitału i wypłat dywidend w warunkach obowiązujących w Polsce norm z
zakresu prawa podatkowego. W ostatniej fazie przygotowania rozprawy zmieniło się niemal
całe ustawodawstwo dotyczące emisji akcji i obligacji. Zmiany te spowodowały
konieczność ponownego przeprowadzenia badań i napisania trzeciego rozdziału, a także
skorygowania wielu wniosków. Wpłynęły one również w zasadniczy sposób na proces
udowadniania trzeciej hipotezy badawczej. Praca niniejsza obejmuje stan prawny na dzień
1. 10. 2001 r.
Czwarty rozdział
prezentuje wykorzystanie emisji akcji i obligacji w polskich przedsiębiorstwach. Ta
część pracy przedstawia niski stopień rozwoju polskiego rynku akcji, a tym bardziej
obligacji, który powoduje, iż trudne jest wykorzystywanie wielu modeli teoretycznych
dotyczących struktury i kosztu kapitału. Autor próbuje także w tym rozdziale
nakreślić prognozy rozwoju rynku akcji i obligacji w pierwszych latach nowego
tysiąclecia. W tej części pracy zaprezentowano również światowe tendencje
finansowania przedsiębiorstw, co ułatwiło porównania, a także umożliwiło
przeprowadzenie przez autora badania ankietowego, wzorowanego na podobnym badaniu
zorganizowanym w warunkach amerykańskich. Na podstawie tych badań można sformułować
ogólne spostrzeżenie, iż polski rynek akcji i obligacji stoi u progu znacznego rozwoju,
który przybliżyć go może do rynków kapitałowych krajów o rozwiniętej gospodarce
rynkowej.
Opracowanie niniejsze oparte
jest na polskiej, angielskiej i niemieckiej literaturze z zakresu finansów. Obok
publikacji zwartych, istotną pozycję w bibliografii zajmują artykuły z czasopism,
prospekty emisyjne spółek publicznych oraz akty prawne. W pracy wykorzystano również
materiały empiryczne w postaci statystyk publikowanych w rocznikach statystycznych, a
także w postaci dokumentów, sprawozdań i raportów sporządzanych w
przedsiębiorstwach. Źródłem były również badania własne autora wykorzystujące
obserwacje oraz kwestionariusze ankietowe.
192 strony