Zmienność i złożoność
otoczenia, obok innych czynników, sprawiają, że ryzyko upadłości należy rozpatrywać
w kategoriach zjawiska towarzyszącego działalności każdej jednostki gospodarczej, przy
czym prawdopodobieństwo upadłości poszczególnych jednostek gospodarczych jest różne.
W tradycyjnym podejściu
ryzyko upadłości jednostki gospodarczej definiowane jest w kategoriach negatywnych, jako
rodzaj zagrożenia. Tymczasem każdy rodzaj ryzyka trzeba rozpatrywać także w
kategoriach pozytywnych, jako zjawisko inspirujące do podejmowania działań. Czynnikiem
najlepiej pobudzającym zmiany w procesie zarządzania ryzykiem jest wystąpienie kryzysu,
przejawiającego się między innymi w upadłości jednostek gospodarczych. Stagnacja w
funkcjonowaniu jednostek gospodarczych nie służy natomiast wprowadzaniu zasadniczych i
szybkich zmian. Fakt występowania ryzyka przyczynia się zatem do wzrostu kreatywności,
poszukiwania nowych metod jego pomiaru i zarządzania zarówno w ujęciu teoretycznym, jak
i praktycznym.
Trzeba jednocześnie
zaznaczyć, że złożoność procesu pomiaru i zarządzania ryzykiem wynika głównie z
konieczności prognozowania przyszłości. Pomiar i zarządzanie ryzykiem jest obecnie
dużo łatwiejsze niż w czasach przeszłych, przede wszystkim z uwagi na rozwój
nowoczesnych metod inżynierii finansowej i technologii informatycznych. Właściwe metody
pomiaru i zarządzania ryzykiem znajdują odzwierciedlenie w wynikach
ekonomiczno-finansowych osiąganych przez jednostki gospodarcze.Im te wyniki
ekonomiczno-finansowe osiągane przez jednostki gospodarcze są lepsze tym ryzyko ich
upadłości jest mniejsze.
Podstawową przyczyną
upadłości jednostek gospodarczych jest nieumiejętne zarządzanie ryzykiem przy braku
lub niewłaściwym funkcjonowaniu kontroli wewnętrznej oraz oszustwa i defraudacje w
jednostkach gospodarczych. Zjawiska te znajdują odzwierciedlenie w sprawozdaniach
finansowych jednostek gospodarczych, m.in. uwidocznione mogą być w generowaniu ujemnego
wyniku finansowego. Straty jednostki gospodarczej wynikające z nieumiejętnego
zarządzania ryzykiem są z reguły szybciej widoczne w sprawozdaniach finansowych niż
negatywne skutki z tytułu defraudacji i oszustw, które są świadomie tuszowane.
Upadek jednostki gospodarczej
jest z reguły poprzedzony długim, przeciętnie pięcioletnim okresem pogarszania się
jej sytuacji ekonomiczno-finansowej. Kryzys narasta niewidzialnie latami, aby ujawnić
się z dnia na dzień.
W związku z powyższym
istnieje czas na podjęcie działań zaradczych w jednostce gospodarczej zagrożonej
upadłością. Niezbędnym warunkiem podjęcia przedsięwzięć restrukturyzacyjnych jest
jednak wiedza na temat istnienia i skali zagrożeń. Do identyfikacji ryzyka upadłości
jednostek gospodarczych służą systemy wczesnego ostrzegania, którym zostało
poświęcone niniejsze opracowanie.
W opracowaniu zaprezentowano
systemy wczesnego ostrzegania identyfikujące ryzyko upadłości przedsiębiorstw
(niefinansowych) i banków. Systemy wczesnego ostrzegania służące ocenie banków
spółdzielczych oraz ocenie banków przez deponentów mają charakter autorski.
Głównym celem opracowania
jest wykazanie, że na podstawie dostępnych informacji (pod warunkiem ich rzetelności),
przy odpowiednim poziomie wiedzy i zaangażowaniu, można z dużym prawdopodobieństwem
wskazać jednostki gospodarcze, którym grozi upadłość.
Wiedza na temat ryzyka
ewentualnej upadłości jednostek gospodarczych jest niezbędna. Każda upadłość
pociąga bowiem za sobą koszty finansowe i pozafmansowe. Dokładne oszacowanie tych
kosztów nie jest w zasadzie możliwe. Koszty te rozkładają się między poszczególnych
uczestników rynku, a w ostateczności najczęściej przerzucane są na społeczeństwo
(podatników).
104 STRONY