Książka oddawana właśnie
do rąk Czytelnika zajmuje się rozważaniami na temat zachowań organizacyjnych
przedsiębiorstw. Pojęcie to związane jest przede wszystkim ze sposobem postrzegania
przez otoczenie przedsiębiorstw podejmujących określone działania. Zachowanie
dowolnego podmiotu jest bowiem zewnętrznym obrazem aktywności podejmowanej przez niego,
a zmierzającej do dostosowania się do zastanych warunków lub do ich zmiany. Każdy
podmiot, włączając w to również podmioty gospodarcze, zachowuje się w określony
sposób, który może stać się jego cechą charakterystyczną i poprzez to być jego
atutem w walce o wytworzenie pozytywnego wizerunku. A, jak wiadomo, dobry wizerunek
przedsiębiorstwa jest jednym z podstawowych elementów umożliwiających odniesienie
sukcesu rynkowego.
Istnieje jeden dobry sposób,
aby zrozumieć, jak osiągnąć sukces w działalności gospodarczej. Trzeba uczyć się
na sukcesach i porażkach innych. Trzeba tylko w inteligentny, czasami innowacyjny sposób
skorzystać z doświadczeń. Tymi doświadczeniami, z których można niewątpliwie
skorzystać, są zachowania innych podmiotów gospodarczych i umiejętne ich
naśladownictwo. Aby jednak umieć naśladować akceptowane w otoczeniu zachowania,
należy w pierwszym rzędzie umieć je badać i równocześnie posiadać umiejętność
powielania rozwiązań funkcjonalnych zastosowanych w obserwowanych podmiotach. Powielanie
użytecznych rozwiązań stosowanych w przedsiębiorstwach, które odniosły sukces w
swojej działalności, może być jedną z dróg do zagwarantowania również sobie,
przynajmniej w jakimś stopniu, sukcesu.
Powyższe czynniki
zadecydowały o wyborze tematu niniejszego opracowania, którego głównym celem jest
analiza zachowań przedsiębiorstw wraz z czynnikami, które odpowiedzialne są za ich
generowanie w podziale na trzy poziomy organizacyjne. Przede wszystkim zwrócono uwagę na
zachowania występujące wewnątrz organizacji, czyli na zachowania jednostek -
stanowiące pierwszy poziom analizy i grup, których zachowania analizowane są jako
drugi poziom organizacyjny. Trzecim, najbardziej ogólnym poziomem analizy są zachowania
generowane przez organizacje jako całość. Wynikiem rozważań umieszczonych w tej
książce jest klasyfikacja zachowań organizacyjnych przedsiębiorstw.
Wiedza z zakresu zachowań
organizacyjnych przedsiębiorstw pozwala na zrozumienie wagi, którą każdy podmiot
powinien przykładać do tego, jak się zachowuje. Pozwala też na obserwację i
wyszczególnienie powszechnie akceptowanych w gospodarce zachowań i na ich podstawie
opracowywania własnych sposobów postępowania w celu odniesienia sukcesu rynkowego.
Cała książka dzieli się
umownie na trzy części. Pierwsza z nich to prezentacja założeń teorii zachowań
organizacyjnych i wszelkich aspektów, które warto w tym kontekście rozważać. Druga
zawiera wyniki badań zachowań firm dających się zaobserwować na rynku usług
transportowych. Trzecia część jest poświęcona systematyce zachowań organizacyjnych
przedsiębiorstw już na poziomie ogólnym, bez odnoszenia się do konkretnych
przedsiębiorstw. Całość pracy zawiera się w pięciu rozdziałach.
W rozdziale pierwszym
zostały przedstawione podstawowe założenia teorii zachowań organizacyjnych
przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem organizacji jako podmiotu badań tejże
teorii. Ponadto zaprezentowane zostały wartości poznawcze, jakie mogą posiadać badania
zachowań podmiotów gospodarczych.
Czynniki determinujące
zachowania organizacji gospodarczych stały się przedmiotem rozważań rozdziału
drugiego. Determinantami zachowań organizacyjnych zostały uznane: charakter organizacji,
jej otoczenie wraz z bodźcami, które z niego płyną oraz decyzje podejmowane w
podmiocie gospodarczym.
Rozdział trzeci to opis
zachowań organizacyjnych przedsiębiorstw w podziale na trzy poziomy analizy. Pierwszy
poziom, na którym ujawniają się zachowania organizacyjne, to jednostki, poszczególni
ludzie - uczestnicy organizacji. Kolejny poziom to grupy w organizacji i specyficzne ich
cechy, decydujące o ich zachowaniach organizacyjnych. Trzeci, ostatni poziom analizy
dotyczy zachowań organizacji jako całości. Na poziomie tym wyróżnione zostały trzy
główne czynniki, decydujące o tym, jak organizacja jako całość się zachowuje. Są
to: struktura organizacyjna rozważanego podmiotu, posiadana przez daną organizację
misja oraz procesy uczenia się, którym powinna podlegać każda organizacja gospodarcza.
W rozdziale czwartym
znalazły się wyniki obserwacji rynku usług transportowych. Przedsiębiorstwa
funkcjonujące w transporcie stały się przykładowymi obiektami generującymi określone
zachowania. Analiza zachowań przedsiębiorstw w pierwszym rzędzie dotyczyła systemów
podmiotowych transportu. Swoje miejsce znalazły też w tym rozdziale rozważania
dotyczące stopnia kształtowania poszczególnych poziomów funkcjonalnych
przedsiębiorstw przez rynek. Kolejną kwestią omawianą w tym rozdziale są działania
podejmowane przez poszczególne przedsiębiorstwa transportowe jako odpowiedź na
wymagania strony popytowej tego rynku. Znalazły się więc w tym rozdziale przykłady
konkretnych zachowań przedsiębiorstw, dające się zaobserwować na rynku transportowym.
Dokonano ich analizy w podziale na trzy grupy zachowań: dekoncentracyjne, przystosowawcze
i rozwojowe. Zachowania dekoncentracyjne zostały zidentyfikowane jako charakterystyczne
zwłaszcza dla początkowego okresu transformacji gospodarczej w Polsce. Zachowania
przystosowawcze prezentowane były w mniejszym lub większym stopniu przez wszystkie
przedsiębiorstwa transportowe przez cały okres, który upłynął od roku 1989.
Kolejnymi zachowaniami, które udało się zidentyfikować na rynku transportowym, to
zachowania rozwojowe - swoiste dla tych przedsiębiorstw, które wcześniej
zagwarantowały sobie trwałe uczestnictwo w rynku.
Rozdział piąty poświęcony
został prezentacji zachowań, które mogą być generowane w różnych sytuacjach przez
dowolne przedsiębiorstwa. Najważniejszym elementem tej części książki jest
umieszczona tu ogólna klasyfikacja zachowań organizacyjnych przedsiębiorstw. Z
pewnością nie jest to prezentacja całościowa, skończona. Nie wyczerpuje ona tematu,
jest jednak pewną propozycją, która może stać się przyczynkiem do dyskusji nad
różnorodnością zachowań przedsiębiorstw. Może też posłużyć jako początek
użytecznych rozważań nad możliwymi sposobami zachowywania się we współczesnej
gospodarce.
Prezentacja tematu,
zwłaszcza teorii zachowań, chociaż oparta na bogatej literaturze z dziedziny
zarządzania organizacjami, nie byłaby pełna bez literatury z zakresu psychologii i
socjologii organizacji. Jednak podstawową metodą badawczą był opis przypadków
poszczególnych przedsiębiorstw, które zaczerpnięte zostały w głównej mierze z
obserwacji oraz z prasy fachowej i codziennej. Następnie metodą dedukcji zostały
sformułowane wnioski oparte na badaniu materiałów źródłowych oraz licznych
dyskusjach w gronie specjalistów.
138 stron