Celem niniejszej książki
jest przedstawienie reguł dopuszczalności pomocy publicznej dla przedsiębiorców,
obowiązujących w prawie wspólnotowym. Reguły dopuszczalności udzielania pomocy
publicznej stanowią część wspólnotowego prawa konkurencji. Ich związek z tym prawem
polega na tym, że udzielanie pomocy publicznej może stanowić źródło naruszenia
konkurencji. Z tego względu acquis communautaire przewiduje generalny zakaz udzielania
pomocy oraz wyjątki od tego zakazu. System reguł dopuszczających udzielanie pomocy
publicznej został zbudowany w prawie wspólnotowym właśnie dla tych wyjątków.
Jednym z warunków
członkostwa Polski w UE jest harmonizacja prawa. Harmonizacja ta dotyczy także
przepisów określających warunki dopuszczalności udzielania pomocy publicznej, które
musiały, zgodnie z postanowieniami art. 63 i 68 Układu Europejskiego, zostać
implementowane do polskiego porządku prawnego. Dokonano tego w ustawie o pomocy
publicznej. Jej celem jest jednak nie tylko harmonizacja prawa, ale co należy
podkreślić z naciskiem, także zapewnienie, by udzielanie pomocy przedsiębiorcom przez
uprawnione podmioty, charakteryzowało się racjonalnością i przejrzystością.
Oczekiwanymi konsekwencjami powyższego powinna być zaś zwiększona dyscyplina w
wydatkowaniu środków publicznych dla przedsiębiorców, a przede wszystkim
zminimalizowanie zniekształcenia konkurencji, które towarzyszy udzielaniu pomocy
publicznej. Dodatkowo także, czego nie sposób pominąć, ustawa ta ma olbrzymi walor
edukacyjny. Jej obowiązywanie przed akcesją Polski do UE wymusza bowiem poznanie reguł,
które w odniesieniu do udzielania i korzystania z pomocy publicznej, będą miały
zastosowanie w Polsce po uzyskaniu członkostwa. Z uwagi na restrykcyjność tych reguł
oraz utarty na przestrzeni lat w polskiej świadomości pogląd, że udzielanie pomocy
publicznej nie jest obwarowane żadnym systemem ograniczeń, obowiązywanie ustawy o
pomocy publicznej powinno zminimalizować zaskoczenie przedsiębiorców i organów
udzielających pomocy, jakie zostałoby wywołane na skutek przyjęcia do naszego systemu
prawnego wszystkich reguł udzielania pomocy publicznej w dniu akcesji.
Wspomniana ustawa o pomocy
publicznej nie jest doskonała. Zawiera ona wiele mankamentów, których nie udało się
uniknąć prawodawcy, wynikających przede wszystkim ze skomplikowania materii. Dodatkowo
także implementowane tą ustawą acquis communautaire, od czasu jej wejścia w życie,
uległo pewnym zmianom. Te zmiany muszą być także przyjęte do polskiego porządku
prawnego. Osiągnięcie tych celów wydaje się możliwe w drodze nowelizacji przepisów
tej ustawy. Nowelizacja nie będzie miała jednak miejsca. Wkrótce wejdzie w życie nowa
ustawa o pomocy publicznej. Jest to ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach
dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców. Niezależnie
jednak od wysiłku legislacyjnego, który został zaangażowany, ustawa ta będzie w
znacznej części obowiązywać tylko do akcesji, tak z resztą jak stałoby się w
stosunku do aktualnej ustawy. Po akcesji będą zaś, obowiązywać w Polsce reguły
wspólnotowe dopuszczalności pomocy. Oznacza to, że jakkolwiek przyszła ustawa stanowi
kolejną, po obowiązującej ustawie, zapowiedź wspólnotowego reżimu w odniesieniu do
pomocy publicznej, nie będzie trwałym elementem polskiego prawa konkurencji. Z tego
względu autorzy niniejszej książki nie opisują w ogóle obecnego i przyszłego
prawodawstwa polskiego w zakresie reguł dopuszczalności udzielania pomocy, ale
koncentrują się na prawie wspólnotowym, które z dniem akcesji będzie obowiązywać w
Polsce.
Książka zawiera zarys
systemu reguł dopuszczalności. Pełne opracowanie wymagałoby zdecydowanie więcej czasu
i byłoby z pewnością znacznie bardziej obszerne. Obecny kształt opracowania pozwoli
jednak zainteresowanym czytelnikom na zrozumienie podstawowych reguł bez wdawania się w
niuanse i zawiłości interpretacyjne. Z rozmysłem także pewne zagadnienia zostały
pominięte, jak choćby reguły dopuszczalności pomocy dla rolnictwa lub sektora
transportowego, którym można poświęcić osobną publikację. Opracowanie dotyczy stanu
prawnego na dzień 31 lipca 2002 r. Wszystkie reguły dopuszczalności pomocy zostały
zaprezentowane w podziale według poszczególnych przeznaczeń jakie dopuszcza acquis.
Oprócz tego, opisane zostały reguły proceduralne, tj. związane z kontrolą ex ante i
ex post pomocy publicznej przez Komisję Europejską. Ostatni rozdział dotyczy reguł
dopuszczalności pomocy publicznej po akcesji i stanowi rozwinięcie przedstawionych we
wstępie uwag.
Książka jest w swej istocie
podręcznikiem adresowanym do organów udzielających pomocy publicznej,
przedsiębiorców, prawników i ekonomistów, którzy zajmują się prawem konkurencji, a
także środowisk akademickich.
218 STRON