Podobnie jak wcześniejsze, niniejsze – szóste wydanie Dziennikarstwa
radiowo-telewizyjnego (wyd. 5, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006) – skupia
się na podstawach dziennikarstwa informacyjnego, takich jak wyszukiwanie źródeł
informacji, przeprowadzanie wywiadów, konstruowanie programu, pisanie relacji,
relacjonowanie, w tym relacjonowanie na żywo, montaż, praca w studiu itd. Informacje te
uzupełniono o nowe zagadnienia roli multimediów w działalności informacyjnej oraz
możliwych kierunkach rozwoju mediów.
Konsekwencją współczesnych technologii jest łączenie się informacji globalnych i
lokalnych. Interaktywność w relacjonowaniu z miejsca zdarzenia oraz możliwość niemal
natychmiastowego informowania o rozwoju sytuacji doprowadziły do konieczności zmiany
sposobu myślenia i działania wśród dziennikarzy, w tym metod pisania relacji i samego
relacjonowania, które odbywa się obecnie 24 godziny na dobę. W niniejszym wydaniu
uwzględniono zagadnienia związane z cyklem produkcji cyfrowej i konwergencją. Studenci
i nauczyciele dziennikarstwa znajdą tu najbardziej aktualne informacje.
Spis treści:
Wstęp
O autorach
Część l. Zasady dziennikarstwa informacyjnego, 1
1 Kariera dziennikarza informacyjnego 3
Po co to wszystko? 4
Umiejętność pisania 5
Cechy dziennikarza informacyjnego 6
Trzeba się gdzieś „zahaczyć" 6
Rozmowa kwalifikacyjna 9
Wszechstronność 10
Przetrwać kolegium redakcyjne 12
Formalne i praktyczne przeszkolenie dziennikarza radiowo-telewizyjnego 13
2 Co to jest news? 14
Odbiorcy: co ma znaczenie? 15
Praktyczne informacje 17
Gdzie to się stało? 17
Istotność 18
Aktualność 18
Zainteresowanie 19
Dramatyzm 19
Rozrywka i sławne osobistości 20
Nowe, prawdziwe, interesujące 21
Rodzaje newsów 22
Nagłe zdarzenia 23
Przestępczość 23
Władze centralne i lokalne 23
Planowanie, rozwój i inwestycje 24
Konflikt i kontrowersyjność 24
Grupy nacisku 25
Przemysł i biznes 25
Zdrowie i medycyna 25
Prawdziwe historie 26
Sport 26
Informacje sezonowe 26
Informacje o znaczeniu lokalnym 27
Pogoda 28
Ruch drogowy 29
Zwierzęta 29
Lista kontrolna 30
3. Etyka i odpowiedzialność 31
Działalność regulacyjna 33
Prawo 34
E-maile 36
Seksualność 36
Powiedzieć znaczy upowszechnić 36
Strony internetowe 36
Rozsądek w sieci 37
Mit obiektywizmu 38
Dzieci 39
Etyka w dziennikarstwie obywatelskim 39
Relacjonowanie rozruchów społecznych 40
Tendencyjność kamer 41
Pogoń za sensacją 42
Prywatność i podglądactwo 43
4. Źródła informacji 44
Reporterzy 44
Informacje od odbiorców 45
Fałszywe informacje 46
Informatorzy i źródła informacji 48
Grafik newsroomu 49
Kartoteki i foldery 49
Telefony kontrolne 50
Częstotliwości radiowe służb ratowniczych 51
Kod dziesiętny 52
Politycy 52
Grupy nacisku 53
Wydarzenia zainscenizowane 53
Protest 54
Komunikat 55
Zaplanowane wydarzenie 55
Komunikaty dla mediów 56
Nagrania promocyjne 58
Wolni strzelcy 59
Zalety i wady zatrudniania niezależnych dziennikarzy 60
Serwisy i agencje informacyjne 60
Sieć 61
Inne media informacyjne 64
„Znaleźć ojca..." 65
Różne platformy 66
5. Jak powstaje materiał? 68
Kolegium redakcyjne 68
Selekcja 70
Równowaga informacyjna 71
Realia i materiały wizualne 71
Wytyczne 72
Punkt widzenia 73
Szukanie informatorów 75
Zorganizowana konferencja prasowa 77
Wyścig z czasem 78
Właściwa kolejność 78
Bez paniki 79
6. Potoczny styl pisania 80
Opowiadanie 81
Pisanie dla masowej publiczności 82
Tylko jedna szansa 83
Niejednoznaczność w zdaniach 85
Zdania odwrócone 86
Zwyczajny język 86
Wyrazy powszechnie zrozumiałe 87
Łatwe słuchanie 88
Poprawność języka 89
Konkretność języka 91
Wzbudzanie zainteresowania 92
Rytm 93
7. Pisanie relacji informacyjnych 95
Punkt widzenia w informacjach 95
Ujęcie wielowątkowe 96
Zasada klasycznych pytań 97
Wprowadzenie (intro) 98
Rozmieszczenie słów kluczowych 100
Początek relacji reportażowej 101
Przedstawienie informacji 102
Formuła przedstawienia informacji 102
„Drogowskazy" 103
Ostatnie zdanie 105
Ostatnie słowa 106
Ścisłość 106
8. Instrukcja pisania relacji informacyjnych 110
Wyświechtane frazesy 111
Żargon dziennikarski 113
Hiperbola 114
Przymiotniki 115
Cytaty 116
Atrybucja (przypisanie) 116
Stwierdzenia dyskusyjne 117
Natychmiastowość 118
Strona czynna 120
Zdania twierdzące 120
Redundancje 121
Powtórzenia 122
Homonimy 122
Zaimki 122
Interpunkcja 123
Pisownia 123
Skrótowce 124
Liczby 124
Korekta 125
Dwuznaczność 125
9. Wywiad 127
Umiejętności osoby przeprowadzającej wywiad 127
Rodzaje wywiadów 129
Porażka dziennikarska 129
Wywiad klasyczny 131
Wywiad informacyjny 132
Wywiad śledczy 133
Wywiad konfrontacyjny 134
Wywiad interpretacyjny 136
Wywiad osobisty 137
Wywiad emocjonalny 137
Wywiad rozrywkowy 138
Wywiad bez dziennikarza 139
Wywiad telefoniczny / na odległość 140
Wywiad vox populi, sonda uliczna 140
Wywiad wymuszony 141
Dziennikarskiej porażki ciąg dalszy... 142
10. Organizacja wywiadu 144
Kontekst 144
Plan działania 145
Ścisłość faktów 145
Zgodność z wytycznymi 146
Sprawdzenie ustaleń 146
Sposób prowadzenia wywiadu 148
Mowa ciała 149
Omówienie pytań 150
Pytania 151
Wykorzystanie notatek 151
Odpowiedzi na pytania 152
Pytania typu tak/nie 152
Unikanie pytań wywołujących monolog 153
Krótka, pojedyncza myśl 154
Porządek „punkt po punkcie" 154
Budowanie pomostów 155
Unikanie podwójnych pytań 155
Istotność pytań 155
Unikanie podchwytliwych pytań 156
Mieszanie stwierdzeń i pytań 157
Unikanie nieaktualnych pytań 158
Jak zareagowała pani na dzisiejsze wydarzenia? 158
Unikanie wrażenia niewiedzy 158
Zakończenie wywiadu 159
Mocne zakończenie 159
Wywiad z reporterem: pytanie / odpowiedź 159
Wprowadzenie realiów 160
11. Od dwuminutowego skrótu do informacji przez całą dobę 161
Biuletyn 161
Programy informacyjne 162
Programy dokumentalne 163
Technika verite 163
24-godzinny kanał informacyjny 166
Podział obowiązków 168
Lokalna stacja radiowa 169
Przyszłość 170
12. Wybór i kolejność materiałów w programie 172
„Uczciwy obraz..." 172
Analiza przekazu 174
Kolejność materiałów 175
1. Znaczenie informacji 176
2. Materialne oddziaływanie informacji 176
3. Reakcja odbiorców (czynnik ludzkiego zainteresowania) 176
4. Bieżące zainteresowanie informacją 176
5. Czynnik aktualności („ziewania") 177
6. Sport / informacje specjalne 177
7. Łączenie informacji 177
8. Realia / zdjęcia 178
9. I na koniec... 178
Czynnik lokalny 179
Relacjonowanie wydarzeń zagranicznych 179
Ustalanie porządku programu 180
13. Tworzenie programu 182
Przyciąganie odbiorców - czołówka 182
Zatrzymanie odbiorców - skróty informacji i promocja 184
Realia 184
Obraz 185
Oprawa graficzna 186
Równowaga w programie - coś dla każdego 188
Grupowanie i różnicowanie doniesień 188
Rytm i tempo 190
A teraz dobra wiadomość? 191
14. Redagowanie programu 192
Cięcia 192
Wypełnianie 194
Odliczanie czasu od końca 196
15. Prezenterzy i gospodarze programów informacyjnych 198
Talent 198
Cechy prezentera wiadomości 199
Więcej niż prezenter... 200
Profesjonalizm 202
Warunki głosowe 203
16. Na antenie 205
Występ 205
Osobowość sceniczna 206
Nić porozumienia z odbiorcą 207
Znajomość materiału 209
Improwizacja 209
Szlaban 210
Powrót do normy po wypadku w studiu 211
Niekontrolowane wpadki 213
Rozluźnienie 214
17. Technika prezentowania informacji 216
Tempo 216
Oddech 217
Artykulacja 218
Akcentowanie 219
Intonacja 220
Technika posługiwania się mikrofonem 221
Wykorzystanie telepromptera 222
Hałas, hałas, hałas 224
Jak ożywić materiał 224
Część II RADIO
18. Sposób ujęcia materiału 229
Biuletyn informacyjny 230
Skrót informacji 2oo
Depesza informacyjna 234
Relacja słowna 234
Zwiastun 237
Relacja słowna z miejsca zdarzenia 238
Wywiad 241
„Setka" 245
Całość („zielona") 245
Podsumowanie 248
19. Nagrywanie dźwięku 252
Zasady nagrywania 253
Dźwięk 253
Jak powstają nagrania 253
Przenośne urządzenia rejestrujące 256
Urządzenia cyfrowe 256
Przed wywiadem 256
Przygotowanie pomieszczenia 256
Unikanie zakłóceń 257
Ustawienie rozmówcy 257
Obsługa mikrofonu 258
Ustawienie poziomów dźwięku 260
Automatyczna a ręczna kontrola poziomów 260
Kontakt wzrokowy 261
I na koniec... 261
20. Montaż 262
Montaż ma być niezauważalny 263
Montaż trzydziestosekundowego materiału informacyjnego 264
Nieetyczny montaż 264
Podstawy montażu dźwięku 266
Wytnij wklej 267
Wielościeżkowy montaż dźwięku 267
Gwizdy i jazgoty 268
Miksowanie 268
Regulacja poziomów 269
Rodzaje wyciszeń 270
Podsłuch (pre-fade) 270
Przenikanie (cross-fade) 272
Całkowite wyciszenie / wzmocnienie (fading down / fading up) 272
Gwałtowne wyciszenie (pot-cut) 272
Stopniowe wyciszenie / wzmocnienie (fading in / out) 272
21. Studio 273
Główne studio emisyjne 273
Studio do rozmów 274
Studio informacyjne 274
Studio w terenie 275
Wóz transmisyjny 275
Wóz do transmisji spoza studia 276
Telefony komórkowe 276
Poziomy dźwięku 277
Przycisk ochrony przed niecenzuralnym językiem 277
Część III TELEWIZJA
22. Niekończąca się historia - telewizyjne studio informacyjne 281
Newsroom i relacja informacyjna 282
Zalety i wady 284
Zbieranie informacji i produkq'a 285
Główny serwer newsroomu 285
Opanowanie chaosu - co każdy dziennikarz wiedzieć powinien 288
Rodzaje scenariuszy relacji informacyjnych 290
Skrót informacji (headline) 290
Tekst na żywo (off) 291
Biała, link lub intro 292
Komentarz do zdjęć i grafik 292
Informacje z ostatniej chwili newsroom 24-godzinny 293
Treść wytwarzana przez użytkownika (User Generated Content) 295
Rodzaje dziennikarstwa obywatelskiego 296
23. Komentarz do relacji informacyjnej 300
Wprowadzenie (biała, sygnał, łącznik) 301
Uzupełnienie obrazu komentarzem 302
Słowo a dźwięk 303
Ograniczenie liczby szczegółów 305
Pełna relacja telewizyjna 306
Równowaga między słowem a obrazem 309
Korzystanie z archiwów 310
Podsumowanie 312
24. Zbieranie informacji 314
Filmowanie w dziennikarstwie telewizyjnym 314
Kamerzysta / Kamerzystka / Człowiek za kamerą 316
Technik dźwięku 316
Technik oświetlenia 318
Wideoreporter 319
Lista kontrolna wideoreportera 321
„Newsy kieszonkowe" i filmowanie z ukrycia 324
Dziennikarski rekonesans 326
Co trzeba wiedzieć przy dużych transmisjach 326
Przesłanie materiału 328
25. Ujęcia kamery 330
Czas trwania ujęć 335
„Łapanie" ujęć 337
Efektowność ujęcia 338
Sekwencje ujęć 338
Kontekst 339
Dźwięk 339
Soundbites i „setki" 340
Przebitki i „mostki" 340
Ujęcia przeciwne 341
Rozminięcie ujęć 342 Ciągłość 343
Wypowiedź do kamery (stand-up) 345
Wyposażenie specjalne 346
Statyw 347
Kółka 347
Minikamery 347
Zaczepy samochodowe 348
Osłona przeciwdeszczowa 349
Steadicam 349
Oświetlenie 350
26. Montaż dźwięku i obrazu 351
Sekwencja ujęć 351
Długość ujęć 353
Skondensowanie akcji 354
Montaż komputerowy 354
Montażysta 356
Kod czasu 357
Urządzenia montażowe 358
Miksowanie obrazu 359
Nagranie komentarza 359
Miksowanie dźwięku 359
Montaż wywiadu 360
Ujęcie dwójkowe 361
Przeciwujęcie dwójkowe 361
Plan szeroki i kontrplan szeroki 363
Ujęcie wprowadzające 363
Sondy uliczne 363
Muzyka 364
27 Relacje na żywo 365
Co się sprawdza? 367
Co się nie sprawdza? 367
Przydatne wskazówki 368
28 Elementy graficzne 371
Zdjęcia i stop-klatki 375
Tekst na grafikach 375
Techniki ouerlay i chromakey 376
Telebim i wideościana 377
Skrótowce 378
29 Prezenterzy programów informacyjnych 381
Co sprawdza się w telewizji 382
Mężczyźni i krawaty 383
Kolory i tkaniny 383
Dreszcz emocji 385
Wypełnić 10 sekund! 386
Nerwy 387
Makijaż i wizerunek 388
Nagranie demo 389
Prawie na wizji 389
30 Studio informacyjne 391
Gotowi do emisji 391
Scenografia 392
Oświetlenie 392
Kamery 393
Dźwięk 394
Kierownik studia 394
Reżyserka studia 395
Reżyser 395
Kolejność materiałów 397
Słowniczek 399
Indeks 409
440 stron, B5, oprawa miękka
