Kościół i duchowieństwo w średniowieczu
Polska i państwo zakonu krzyżackiego w Prusach
(Fragment z Wprowadzenia do książki)
Przez ostatnie 25 lat moje badania naukowe koncentrowały się przede wszystkim na
dziejach Kościoła i duchowieństwa w średniowiecznej Polsce oraz państwie zakonu
krzyżackiego w Prusach. Zwykle zawierały one wątki porównawcze i odniesienia do
Kościoła i duchowieństwa w Europie Zachodniej. W przypadku Kościoła w Polsce
średniowiecznej moje prace prezentują przede wszystkim wyniki badań nad środowiskami
kapituł katedralnych i kolegiackich oraz episkopatu. Dotyczą one jednak również
średniowiecznej religijności, a także prawnych podstaw funkcjonowania różnych
instytucji kościelnych. W niniejszym tomie postanowiłem opublikować, z tego właśnie
obszaru badań, osiem artykułów, które wcześniej ukazały się już w języku
niemieckim i angielskim. Większość z nich dotyczy jednego z głównych wątków moich
zainteresowań, czyli duchowieństwa kapituł katedralnych w Polsce średniowiecznej.
Czytelnik będzie miał okazję do zapoznania się z najważniejszymi wynikami badań
prozopograficznych, w tym badań nad karierami kościelnymi, które przeprowadziłem dla
duchowieństwa kapitulnego w metropolii gnieźnieńskiej ("Kapituły katedralne w
Polsce średniowiecznej - modele karier kościelnych"). Z tymi badaniami
korespondują dwa artykuły analizujące identyfikacje stanowe i grupowe duchowieństwa
kapitulnego ("Identyfikacje duchowieństwa kapitulnego według stanów i grup w
późnośredniowiecznej Polsce") oraz podstawy prawne, społeczne i kulturowe
religijności kleru kapitulnego ("Modele prawne, społeczne i kulturowe kleru
kapitulnego w Polsce średniowiecznej w kontekście jego religijności"). Do
zagadnień szeroko rozumianej religijności duchowieństwa nawiązuje ponadto tekst
poświęcony nekrologom kapituł katedralnych oraz memorii kultywowanej w tych
środowiskach kościelnych ("Nekrologi i wspomnienie zmarłych w polskich kapitułach
katedralnych"). W jednym z kolejnych tekstów zająłem się podsumowaniem polskich
badań nad różnymi przejawami religijności w Polsce średniowiecznej po 1989 r.
("Życie religijne w Polsce średniowiecznej - badania z ostatniego
dwudziestolecia"). Niezwykle ważnym aspektem funkcjonowania elity średniowiecznego
duchowieństwa były jej relacje z władzą królewską. Te różnorodne związki
pokazuję przez pryzmat duchowieństwa kapitulnego i kolejnych władców z dynastii
Piastów i Jagiellonów, rządzących w Polsce w późnym średniowieczu ("Władza
królewska i korporacje kanonickie w Polsce późniejszego średniowiecza"). [...]
Przedmowa - Tomasz Jurek / 7
Wprowadzenie / 11
Władza królewska i korporacje kanonickie w Polsce późnego średniowiecza / 15
Modele prawne, społeczne i kulturowe kleru kapitulnego w Polsce średniowiecznej w
kontekście jego religijności / 31
Kapituły katedralne w Polsce średniowiecznej - modele karier kościelnych / 51
Uwagi o najstarszych statutach kapituł kolegiackich metropolii gnieźnieńskiej / 75
Identyfikacje duchowieństwa kapitulnego według stanów i grup w późnośredniowiecznej
Polsce / 97
Kościół w Polsce wokół 1300 r. / 109
Nekrologi i wspomnienie zmarłych w polskich kapitułach katedralnych / 147
Życie religijne w Polsce średniowiecznej - badania z ostatniego dwudziestolecia / 161
Udział zakonu krzyżackiego w procesie ewangelizacji Prus. Uwagi na podstawie
ustawodawstwa synodalnego / 175
Kościół w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1243-1525.
Struktura wewnętrzna i relacje z władcą terytorialnym / 199
Parafie i duchowieństwo parafialne w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach / 231
Statuty synodalne w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach / 259
Powstanie, inkorporacja i pierwotne uposażenie średniowiecznej kapituły katedralnej w
Chełmży / 273
Kościół i duchowieństwo w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach na przełomie XIV i
XV w. / 295
Zakon krzyżacki a biskupi i kapituły w Prusach XIII-XV w. / 315
Elżbieta z Turyngii - europejski wymiar średniowiecznej kobiety / 335
Bibliografia / 349
Wykaz ilustracji / 351
Indeks osób / 353
Indeks geograficzny / 371
388 stron, Format: 158 x 228 mm, oprawa twarda