Publikacja stanowi kompendium
wiedzy na temat przekształceń własnościowych i strukturalnych jednostek prowadzących
prace badawcze oraz działalność rozwojową. Możliwości tych przekształceń wynikają
z odpowiednich ustaw, zwłaszcza znowelizowanej w 2000 r. ustawy o jednostkach
badawczo-rozwojowych, ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw
państwowych oraz z wydanych przepisów wykonawczych.
Zmiany przepisów wprowadzone
w latach 2000-2001 usunęły główne przeszkody prawne utrudniające dostosowywanie sfery
badań do warunków otwartej gospodarki rynkowej i międzynarodowej konkurencji.
Nastąpiło odejście od monolitycznej formuły państwowych jednostek
badawczo-rozwojowych na rzecz pluralizmu własnościowych i organizacyjnych form
prowadzenia badań naukowych i prac rozwojowych. Daje to możliwość kształtowania tych
form w kierunkach odpowiadających rozwiązaniom przyjętym w Unii Europejskiej,
konsolidacji potencjału badawczego i tworzenia powiązań kapitałowych wewnątrz sfery
badawczej oraz z jednostkami sfery gospodarczej, w skali krajowej i międzynarodowej.
Tworzy również podstawy do usprawniania zarządzania oraz do poprawy efektywności
ekonomicznej jednostek.
Rozważając potencjalne
opcje przekształceń Autorzy publikacji przeanalizowali różne możliwe warianty
osadzone w aktualnym stanie prawnym form prowadzenia badań naukowych i prac rozwojowych
oraz będące w fazie zaawansowanego projektu ustawy. Warianty te można pogrupować w
następujące kategorie przekształceń: przekształcenia własnościowe obejmujące:
komercjalizację i prywatyzację pośrednią, prywatyzację bezpośrednią oraz
prywatyzację majątku po likwidacji JBR; przekształcenie w inną jednostkę naukową:
nadanie statusu państwowego instytutu badawczego, przekształcenie w Instytut PAN,
włączenie do Instytutu PAN lub do państwowej szkoły wyższej; restrukturyzacja
powodująca utratę formy prawnej JBR w wyniku przekształcenia w przedsiębiorstwo
państwowe, względnie włączenia do takiego przedsiębiorstwa lub wskutek likwidacji
jednostki; przekształcenia zachowujące formę prawną JBR, w tym: łączenie jednostek,
dzielenie, reorganizacja (ewentualnie połączone z prywatyzacją lub likwidacją
wyodrębnionych części jednostek) oraz tworzenie konsorcjów i sieci naukowych;
tworzenie struktur holdingowych (wielopodmiotowych) w warunkach zachowania formy prawnej
JBR oraz w związku z przekształceniami własnościowymi jednostki; przekształcenia w
sferze badawczo-rozwojowej wynikające z projektowanych regulacji prawnych, zawartych w
skierowanym do Sejmu projekcie ustawy o działalności pożytku publicznego i
wolontariacie.
Oceniając różne warianty
przekształceń JBR przedstawiono możliwe pozytywne i negatywne skutki ich zastosowania,
wynikające głównie z indywidualnych uwarunkowań poszczególnych jednostek. Wyniki
opracowania rozszerzają i porządkują wiedzę na temat stosowania różnorodnych
rozwiązań w dziedzinie restrukturyzacji organizacyjnej i własnościowej jednostek
badawczo-rozwojowych. Wprowadzają również nowe elementy w zakresie procedur
przekształceń oraz przedstawiają propozycje pewnych udoskonaleń przepisów
wykonawczych do obowiązujących ustaw.
Dokonany przegląd
rozwiązań strukturalnych funkcjonujących w zaawansowanych technologicznie
przedsiębiorstwach międzynarodowych wskazuje na światowe tendencje kształtowania form
i sposobów organizacji działalności badawczo-rozwojowej.
115 stron