EWOLUCJA PRZEDSIĘBIORSTW ERY INFORMACJI KASPRZAK T. Bankowa.pl

Wstęp

Zadanie, jakie postawiliśmy w tej pracy, to charakterystyka ewolucji przedsiębiorstw okresu transformacji w określonym czasie historycznym. Czas ten, zdeterminowany technologiami informacyjnymi, nosi nazwę ery informacyjnej. Celowo nie użyliśmy alternatywnego pojęcia społeczeństwa informacyjnego, gdyż cala uwaga jest w tej książce skierowana na ścieżki rozwojowe przedsiębiorstw, na interakcje między techniką komputerową i biznesem, przyspieszające znakomicie procesy zmian.

Start przedsiębiorstw do gospodarki rynkowej oznacza nie tylko zmianę własności państwowej na prywatną, lecz także zmianę mechanizmów regulacji właściwych gospodarce nakazowej, centralnie planowanej, na odpowiednie mechanizmy dla gospodarki rynkowej.

Korzystając z teorii szkoły neoinstytucjonalnej, pokazano specyfikę dojścia polskich przedsiębiorstw do punktu transformacji ustrojowej. Na pierwszym planie pojawiły się tu zdolności adaptacyjne przedsiębiorstw, które dzięki procesom uczenia się kształtują przyszłe ścieżki rozwoju.

Należało w związku z powyższym stworzyć perspektywę badawczą, umożliwiającą analizę rozwoju i zdolności adaptacyjnych organizacji gospodarczych w warunkach wysokiej i zmiennej dynamiki gospodarki.

Okazało się, że metodologia budowana na bazie paradygmatu równowagi ekonomicznej nie wystarcza. Systemowym odpowiednikiem, modelowym narzędziem analizy będą cybernetyczne liniowe układy regulacyjne. Teoria ta zawodzi w przypadku dynamiki nieliniowej, trzeba było więc sięgnąć do najnowszej wersji teorii systemów, teorii złożonych dynamicznych systemów adaptacyjnych. Jej siłę interpretacyjną z powodzeniem wypróbowano, wyjaśniając rozwój regulacji rynkowej i procesów rynkowych okresu transformacji.

W całej pracy konsekwentnie przejawiają się dwie metodologie: tam, gdzie jest to uzasadnione charakterem rozpatrywanego systemu, stosujemy liniowe myślenie cybernetyczne, natomiast jeśli analiza dotyczy systemów zachowujących się nieliniowo, wkracza myśl i model zaczerpnięty z teorii złożonych dynamicznych systemów adaptacyjnych.

W istocie ta zaawansowana teoria służy rozwiązywaniu wielu problemów, by wymienić jeden z podstawowych wyborów - wybór struktur organizacyjnych: czy są one kształtowane w sposób planowy, czy też powstają w drodze spontanicznego rozwoju. Opowiadamy się, w konfrontacji z rzeczywistością, za dostatecznie uzasadnioną i stanowiącą wytyczną dla wielu proponowanych w tej pracy modeli organizacji - koncepcją kierowanej samoorganizacji.

Kluczową funkcję, jaką we współczesnej gospodarce pełnią technologie informacyjne, pokazano w części drugiej rozprawy. W centrum rozważań znajduje się zagadnienie ewolucji technologii informacyjnych i budowy systemów informacyjnych, zawsze rozpatrywanych z punktu widzenia interakcji między techniką a gospodarką. Do najbardziej rozpowszechnionych w literaturze na temat zarządzania systemami informacyjnymi należy rozwinięcie znanego modelu pięciu czynników konkurencji M. Portera, ukazujące wpływ technologii informacyjnych na kształt strategii. Sądzimy, że istotny wkład do teorii regulacji w zarządzaniu wnosi rozdział siódmy, traktujący o oddziaływaniu technologii informacyjnych na budowę sprzężeń regulacyjnych organizacji, podwyższając skutecznie możliwości ich elastycznego reagowania na zmiany rynkowe.

Osią metodologiczną trzeciej części książki są szczegółowo opisane transformacje, zachodzące w przestrzeni informacyjnej: danych w informację, informacji w wiedzę oraz dalej - współzależności między informacją a procesami uczenia się i polityką kompetencji.

Cybernetyczny model adaptacji, otwierający cykl specyficznych modeli począwszy od uczenia się przez modele referencyjne, modele wiedzy i kompetencji firmy, pozwala na ustalenie pozycji i określenie roli każdego z wymienionych.

Ogólny cybernetyczny model adaptacji został zbudowany na zasadzie dwoistości: w pewnej bardziej technicznie zorientowanej części poddaje się interpretacji w duchu układów sprzężeń liniowych, w części umieszczonej w środowisku uczenia się organizacji możliwa jest zaś interpretacja zgodna z nieliniowymi własnościami systemu.

Liniowa i nieliniowa część spełniają różne funkcje w procesie adaptacji. Liniowi partia modelu odpowiada za działania dostosowawcze firm, nieliniowa natomiast z adaptacją rozwojową i kreatywną.

Do mechanizmów napędzających adaptację należą procesy uczenia się organizacji: te niekwestionujące danego modelu mentalnego kierownictwa utrzymują organizację na płaszczyźnie adaptacji dostosowawczej. Procesy uczenia się interweniując głęboko, sięgające wartości organizacji, jej celów, wymagające zarzucenia starego i wypracowania nowego, ustawiają organizację na wyższym poziomie adaptacji rozwojowej lub kreatywnej.

Sądząc, że nadrzędnym celem współczesnych organizacji jest budowa potencja adaptacyjnego, wykraczającego, choćby ze względów konkurencyjnych, poza normalne zdolności dostosowawcze, wskazujemy na ekonomiczną opłacalność inwestycji w zasoby niematerialne: w organizację uczącą się, w organizację wiedzy i kompetencji.

W kreśleniu obszarów adaptacji przedsiębiorstw doby transformacji okazało się wysoce użyteczne rozróżnienie między zakresem adaptacji: skierowaną na zewnątrz na współpracę z innymi firmami - adaptacją kooperacyjną i skierowaną do wnętrza organizacji - adaptację autonomiczną. W pracy dominuje problematyka adaptacji autonomicznej, tylko w rozdziale trzecim przedstawiono główne tendencje adaptacji kooperacyjnej, korzystającej z TI i zmierzającej do organizacji sieciowych.

Nie przesądzamy formy, jaką ma przybrać przedsiębiorstwo okresu transformacji: na swej ścieżce rozwoju mogło przejść już dwa punkty: restrukturyzacji ratunkowej i być może restrukturyzacji rozwojowej, bazującej np. na reinżynierii procesów. Teoria strategii kompetencji tworzy nową szeroką perspektywę dla sterowań zmian w przedsiębiorstwie, w tym dla restrukturyzacji ratunkowej i różnego stop adaptacji rynkowej.

Historia zachowań firm lat dziewięćdziesiątych sugeruje, że przekonały się one do konieczności uczenia się, a konkurencja i dynamika rynku zmusi je do kontynuacji nauki, tym razem na zasadach systemowych, z celowym wykorzystaniem potencjału technologii informacyjnej, prowadzącej w rezultacie do sytuacji, w której informacja, wiedza i kompetencje staną się zasobem strategicznym, zapewniającym wysokie zdolności dostosowawcze i rozwojowe.

Otwarta pozostaje kwestia zaliczenia do odpowiedniego działu nauki tej wielowątkowej pracy - korzystającej zarówno z cybernetyki i teorii systemów regulacyjnych, z informatyki i teorii informacji, jak i z ekonomiki przedsiębiorstwa.

Pytania formułowane w ramach tej rozprawy można ująć następująco:

- jak się robi biznes za pomocą TI?

- jakie formy organizacyjne kształtują TI?

- jak można wykorzystać środowisko komputerowe w nauczaniu (najlepszych wzorców kierowania...)?

- czy można na Internecie zrobić interes? i wiele innych, w których występują techniki komputerowe w relacji do biznesu.

Pytania te sugerują, że ewolucję przedsiębiorstw ery informacyjnej można zaliczyć do nowej dziedziny - dziedziny Informatyki Gospodarczej.

Ta kwalifikacja uzasadnia wydanie pracy sponsorowanej przez Wydział Nauk Ekonomicznych UW, w serii organizowanej przez Katedrę Informatyki Gospodarczej i Analiz Ekonomicznych: "Studia Informatyki Gospodarczej".

206 stron, B5, miękka oprawa

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy pocztą e-mail lub telefonicznie,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.