Antropologia widowisk jest podręcznikiem akademickim, który powstał w Zakładzie
Teatru i Widowisk w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Jest to
pozycja całkowicie nowa nie mająca odpowiednika w literaturze dydaktycznej w Polsce.
Prezentuje myśl światową i polską na temat:
– społecznych form wzajemności, rytuałów, gier i zabaw,
– typów widowisk kulturowych (ceremoniałów, zawodów, widowisk ofiarniczych i
oczyszczających, karnawałów),
– gestów i tańca,
– kulturowej stygmatyzacji ciała,
– fetysza, lalki, maski, kostiumu, sobowtóra,
– akcji i metamorfoz „ja”.
„Antropologia widowisk ujmuje kulturę jako praktykę dramatyczną. [...] Antropologia
widowisk widzi w kulturze przede wszystkim pamięć społeczną zmagazynowaną w
strukturach dramatycznych oraz dynamiczne regularności wyuczonego i odtwarzanego
zachowania. Kulturę jako całość ogląda się tu poprzez to, co w życiu społecznym
najintensywniejsze, co jest ośrodkiem świątecznego wrzenia – poprzez widowiska z ich
dramatyczną akcją. W nich bowiem – i dopiero w nich – objawia się cały człowiek,
ten bohater refleksji antropologicznej”.
SPIS TREŚCI
NOTA WYDAWNICZA
WSTĘP: KU ANTROPOLOGII WIDOWISK
Witold Gombrowicz, Dziennik
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
I. FORMY WZAJEMNOŚCI
Erving Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego
Marcel Mauss, Szkic o darze
Antoni Kępiński, Wspólnota metabolizmu informacyjnego
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
II. RYTUALIZACJA
Konrad Lorenz, Rytuały zwierzęce i kulturowe
Sigmund Freud, Czynności natrętne a praktyki religijne
Arnold van Gennep, Obrzędy przejścia
Victor Turner, Proces rytualny
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
III. ZABAWA
Johan Huizinga, Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury
Roger Caillois, Gry i ludzie
Hans-Georg Gadamer, Pojęcie gry
Richard Schechner, Zabawa
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
IV. CEREMONIAŁY
Jean Duvignaud, Ceremonia społeczna i ceremonia teatralna
Norbert Elias, Etykieta i ceremoniał
Juliusz A. Chrościcki, Pompa funebris
Hanna Baltyn, 1 Maja
Roland Barthes, Ukłony
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
V. ZAWODY
Giorgio Colli, Wyzwanie rzucone przez zagadkę
Clifford Geertz, Głęboka gra: walki kogutów na Bali
Roger Caillois, Wojna i sacrum
Hermann Bausinger, Małe święta na co dzień: piłka nożna
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
VI. OFIARA
James George Frazer, Kozioł ofiarny
Carl Gustav Jung, Ofiara mszalna
René Girard, Kryzys ofiarniczy
Michel Foucault, Karanie: od ceremoniału do ćwiczenia
Zagadnienia. Lektury uzupełniające .
VII. OCZYSZCZENIA
Claude Lévi-Strauss, Czarownik i jego magia
Robert Darnton, Wielka rzeź kotów z ulicy Świętego Seweryna
George D. Thomson, Litość i trwoga .
Antonin Artaud, Teatr i dżuma
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
VIII. KARNAWAŁY
Michaił M. Bachtin, Ludowe formy świąt karnawałowych
Werner Mezger, Obyczaje karnawałowe i filozofia błazeństwa
Norbert Schindler, Aspekty historyczno-antropologicznej teorii karnawału
Roberto DaMatta, Karnawał równości i karnawał hierarchii
Karl Braun, Karnawał? Karnawalizacja!
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
IX. AKCJA
Maria Janion, Lot, latanie, kucanie i leżenie
Eric Berne, W co grają ludzie
Victor Turner, Teatr w codzienności, codzienność w teatrze
Jerzy Grotowski, Akcja
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
X. GEST, TANIEC
Jacques Derrida, “Ten ruch batuty”
Irenäus Eibl-Eibesfeldt, Ryty powitania .
Edward T. Hall, Taniec życia
Ernesto De Martino, Tarantyzm
Jurij M. Łotman, Bal
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
XI. STYGMATYZACJA CIAŁA
Claude Lévi-Strauss, Malowanie ciała
Bruno Bettelheim, Rany symboliczne
Norbert Elias, Menzura
Judith Butler, Zapis na ciele, performatywna wywrotowość .
Zagadnienia. Lektury uzupełniające .
XII. FETYSZ, LALKA
Andrzej Falkiewicz, Człowiek teatralny
Roland Barthes, Fetysze życia codziennego
Stanisław Rosiek, Zwłoki Mickiewicza
Henryk Jurkowski, Lalki w rytuale
Mary F. Rogers, Barbie jako ikona kultury .
Zagadnienia. Lektury uzupełniające .
XIII. MASKA, KOSTIUM
Karl Kerényi, Człowiek i maska .
Asa Boholm, Weneckie widowiska karnawałowe w maskach
Jean-Thierry Maertens, Maska i lustro. Esej z antropologii okrycia twarzy .
Hanna Dziechcińska, Strój, czyli ciało ubrane . .
Karen Halttunen, Kultura sentymentalna i problem mody .
Zagadnienia. Lektury uzupełniające .
XIV. SOBOWTÓR — POSTAĆ
Paweł Dybel, Stadium lustra .
Florian Znaniecki, Pojęcie roli społecznej
Jean Duvignaud, Postaciowanie
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
XV. METAMORFOZY “JA”
George Herbert Mead, Osobowość .
Martin Buber, Ja i Ty .
Monika Sznajderman, Błazen — narodziny i struktura mitu
Zagadnienia. Lektury uzupełniające
795 stron, oprawa twarda