Ex contractu, ex delitio
Z dziejów prawa zobowiązań
Prezentujemy Państwu czwarty tom z serii Z dziejów
prawa, tym razem poświęcony prawu zobowiązań. Dwadzieścia dwa artykuły zostały
nadesłane z kilkunastu ośrodków uniwersyteckich Polski, Czech i Chorwacji. Spektrum
zainteresowań Autorów, podobnie jak w poprzednim tomie, dotyczącym dziejów i
współczesności prawa handlowego, jest bardzo szerokie. Prowadzone badania objęły
prawo krajów europejskich, ale także Chin, Stanów Zjednoczonych
i antycznego Izraela. [...] Różnorodności tematycznej towarzyszy niejednolita forma
pisarska. Obok artykułów o gruntownej podbudowie źródłowej znajdują się teksty
bliższe esejowi niż tradycyjnemu artykułowi z rozbudowanym aparatem krytycznym.
Wielość tematów i form ich przekazywania, będąca oczywiście wyrazem indywidualności
Autorów, może stanowić zachętę do sięgnięcia po książkę nie tylko dla wąskiej
grupy specjalistów, ale także dla szerszego grona Czytelników pragnących pogłębić
swoją wiedzę z zakresu dziejów prawa umów.
Od redakcji
Współczesne polskie prawo zobowiązań jest zawarte przede wszystkim w kodeksie
cywilnym, będącym ustawą z 1964 r., wielokrotnie jednak nowelizowaną, zwłaszcza w
ciągu ostatnich 20 lat, kiedy nastąpiła transformacja ustrojowa, porzucenie ustroju
komunistycznego na rzecz powrotu do ustroju liberalno-demokratycznego i gospodarki
rynkowej. […] Współczesne prawo zobowiązań opiera się na kilku fundamentalnych
zasadach. [...] Nie są to bynajmniej nowe zasady. Ich genezy można się doszukiwać w
starożytności, przede wszystkim w prawie rzymskim. [...] Dla Rzymian umowa (pactum,
conventio) sama przez się zasadniczo nie wystarczała jednak do powstania zobowiązania w
znaczeniu prawnym. Wystarczała tylko w wypadku kontraktów konsensualnych. Zasadą prawa
rzymskiego było ex nudo pacto actio non nascitur. [...] Tymczasem dzisiaj w prawie
zobowiązaniowym obowiązuje reguła przeciwna. [...] Jest nią zasada swobody umów i
konsensualizm, co oznacza, że ex nudo pacto actio nascitur. Ta reguła stanowi wytwór
prawników średniowiecznych, w szczególności kanonistów. [...] Pokazując
przeszłość w dziedzinie prawa, czynimy to dla lepszego zrozumienia prawa
współczesnego.
Z wprowadzenia prof. Wacława Uruszczaka
Wykaz skrótów 9
Od redakcji 13
Wacław Uruszczak (Uniwersytet Jagielloński) – Znaczenie średniowiecznej
kanonistyki dla prawa zobowiązań 15
Część I. Z dziejów prawa zobowiązań
Tomislav Karlović (Uniwersytet w Zagrzebiu) – Some Remarks on the Conclusion
of Contracts inter absentes in Roman Law 25
Mateusz Jerzy Nocuń (Uniwersytet Warszawski) – Odpowiedzialność z tytułu
kradzieży w prawie Mojżeszowym i w prawie rzymskim 37
Jakub Kawa (Uniwersytet Wrocławski) – Zobowiązanie do udziału w krucjacie w
średniowieczu 53
Łukasz Gołaszewski (Uniwersytet Warszawski) – Praktyka prawa zobowiązań w
mieście Knyszynie w latach 1553–1557 w świetle Ius Municipale Magdeburgense oraz I
Statutu Litewskiego 65
Tomasz Kucharski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – Modyfikacja
charakteru prawnego paktów konwentów po 1632 r. 89
Jan Halberda (Uniwersytet Jagielloński) – Zobowiązania z gier i zakładów w
orzecznictwie common law (w latach 1664–1845) 111
Jan Rudnicki (Uniwersytet Warszawski) – Indentured servitude – służba
przypisana w koloniach brytyjskich w Ameryce Północnej 123
Dorota Wiśniewska-Jóźwiak (Uniwersytet Łódzki) – Ustawodawstwo a praktyka
– darowizny przedmałżeńskie w Kodeksie Napoleona 133
Beata Baran (Uniwersytet Jagielloński) – Ugoda w systemie prawa cywilnego II
Rzeczypospolitej 141
Adam Dyrda (Uniwersytet Jagielloński) – Spory o kauzalność zobowiązań w
dwudziestoleciu międzywojennym 149
Karol Siemaszko (Uniwersytet Jagielloński) – Odpowiedzialność za szkody
wyrządzone w związku z użyciem sił przyrody w polskim kodeksie zobowiązań z 1933 r.
w świetle poglądów doktryny i orzecznictwa Sądu Najwyższego z lat 1933–1939 157
Część II. W stronę współczesnego prawa zobowiązań
Marek Starý (Uniwersytet Finansów i Administracji w Pradze) – Et mutuum
date nihil desperantes? Credit Interest in the History of Czech Law 169
Tomasz Bartnik (Uniwersytet Wrocławski) – Deiectum vel effusum w świetle
regulacji kodeksu zobowiązań i kodeksu cywilnego 177
Anna Fermus-Bobowiec, Iwona Szpringer (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie)
– Laesio enormis jako podstawa współczesnej instytucji wyzysku 191
Aleksander Grebieniow (Uniwersytet we Fryburgu Szwajcarskim) – Zobowiązania del
credere. Historia i współczesność 211
Piotr Kawałek (Uniwersytet Jagielloński) – Zadośćuczynienie za śmierć
osoby bliskiej w ustawodawstwie polskim XX wieku 223
Filip Radoniewicz (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) –
Dochodzenie roszczeń cywilnych w polskim postępowaniu karnym – analiza obecnej
regulacji na tle wcześniejszych rozwiązań 235
Marek Sobczyk (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – Historyczny rozwój
zasady aktualności wzbogacenia 249
Anna Moszyńska (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – Rękojmia a
sprzedaż konsumencka – co lepiej chroni nabywcę? 265
Kamila Kędzierska (Uniwersytet Jagielloński) – Prawo zobowiązań – chiński
punkt widzenia 277
Joanna Warchoł (Parlament Europejski, Strasburg/Bruksela) – Przegląd klauzul
zakazujących reeksportu gazu w długoterminowych umowach o dostawy gazu zawieranych
pomiędzy przedsiębiorcami z państw członkowskich i producentami gazu spoza UE 291
310 stron, Format: 17.0x24.0cm, oprawa miękka
