Podmiot poznania a nauka
Przemyślenia przedstawiane w tej monografii są poświęcone podmiotowi poznania,
który w całej epistemologii nowożytnej odgrywał fundamentalną rolę, w filozofii
współczesnej zaś, wraz z jej zwrotem ku paradygmatowi lingwistycznemu, został
zdyskredytowany, chociaż przy wnikliwych analizach treści oferowanych przez tę
filozofię ujawnia swoją obecność, ukazując, że nie można pozbyć się go
całkowicie, gdyż zawsze odciska swoje piętno. Szczególnej dyskredytacji podlega
podmiot poznania w filozofii nauki, którą ciągle przenika duch neopozytywizmu z jego
ograniczeniem dziedziny eksploracji do gotowej wiedzy i jej językowo wyrażonych
rezultatów. Chodzi mi głównie, chociaż nie jedynie, o rozpatrzenie roli podmiotu
poznania w nauce. Do rozważenia tego problemu trzeba jednak przyjąć epistemologiczną
perspektywę, a poznanie naukowe uznać za rodzaj poznania niespecyficzny pod względem
teoriopoznawczym. Trzeba mianowicie założyć, że nie wyróżnia się ono spośród
innych typów poznania cechami istotny mi teoriopoznawczo, ale podlega jedynie ostrzejszym
rygorom metodycznym. Tak więc przyjmuję, że dociekania nad poznaniem naukowym zlewają
się z ogólną epistemologią, a trend do izolowania tych dwóch dziedzin problemowych
tylko spłyca ujęcia, szczególnie obraz poznania naukowego.
Z wprowadzenia
Wprowadzenie / 9
Rozdział 1. Pojęcie podmiotu poznania w epistemologii nowożytnej / 15
Immanentyzm i jego krytyka / 15
Podmiot poznania według Kartezjusza / 24
Rozdział 2. Obraz podmiotu poznania w filozofii nauki / 35
Zarys perspektywy/ 35
Dyrektywa pierwsza - paradygmat lingwistyczny / 39
Dyrektywa druga - podmiot poznania jako destruktor wiedzy / 50
Dyrektywa trzecia - unaukowienie wiedzy o umyśle / 60
Konkluzja dla rozważań nad podmiotem poznania / 72
Rozdział 3. Podmiot poznania w ewolucjonistycznych koncepcjach wiedzy /
75
Panorama ewolucjonizmu / 75
Epistemologia ewolucyjna Karla R. Poppera / 86
David L. Hull - socjologizująca wersja ewolucjonizmu / 91
Peter Munz i ewolucja kulturowa / 96
Gerhard Vollmer - koncepcja biologicznych mechanizmów poznawania / 98
Socjobiologia / 102
Obraz podmiotu poznania w epistemologiach ewolucyjnych / 105
Rozdział 4. Podmiot poznania z perspektywy behawioryzmu / 117
Behawioryzm jako psychologia naukowa / 117
Behawiorystyczny model psychiki i człowieka / 124
Neobehawioryzm / 128
Behawioryzm Burrhusa F. Skinnera / 129
Behawioryzm epistemologiczny / 133
Behawiorystyczny podmiot poznania/ 137
Behawiorystyczna koncepcja poznania / 148
Rozdział 5. Podmiot poznania i wiedza w perspektywie psychoanalizy / 153
Status psychoanalizy Freuda / 153
Wgląd we freudyzm jako podstawę konstrukcji epistemologicznej / 159
Freudowski obraz podmiotu poznania / 173
Wiedza konstruowana przez psychoanalityczny model podmiotu poznania / 183
Rozdział 6. Neopsychoanaliza kulturowa i społeczna / 195
Tezy neopsychoanalizy o znaczeniu epistemologicznym / 195
Podmiot poznania implikowany przez neopsychoanalizę / 204
Rozdział 7. Podmiot poznania w naukach o poznaniu / 219
Nauki o poznaniu jako unia filozofii z nauką / 219
Relacja nauk o poznaniu do nauki / 221
Kategoria podmiotowości w naukach o poznaniu / 235
Koncepcja sztucznej inteligencji / 240
Słaba wersja koncepcji sztucznej inteligencji / 240
Silna wersja koncepcji sztucznej inteligencji / 245
Podmiot poznania według koncepcji sztucznej inteligencji / 249
Zbiór podmiotów poznania / 249
Natura rozumu / 260
Świadomość / 262
Wiedza i poznanie w koncepcji sztucznej inteligencji / 265
Rozdział 8. Konstrukcja modelu podmiotu poznania / 269
Podmiot poznania jako abstrakcja / 269
Antropologiczna podstawa konstrukcji podmiotu poznania / 275
Współczesne antropologiczne przedstawienia człowieka / 280
Charakter koncepcji człowieka znaczących dla epistemologii / 293
Redukcjonistyczne koncepcje człowieka / 306
Rozdział 9. Wielowymiarowy podmiot poznania / 317
Człowiek wielowymiarowy / 317
Obraz uczonego w kulturze / 336
Podmiot poznania w koncepcji człowieka wielowymiarowego / 343
Bibliografia / 363
Summary. The knowing subject and science / 371
Indeks osobowy / 375
378 stron, Format: 15.0x21.5cm, oprawa twarda
