Autorytaryzm a brzytwa Ockhama
Recenzowana praca jest rzadko dziś spotykaną wielostronną, krytyczną monografią
jednego z najważniejszych konstruktów teoretycznych z zakresu nauk społecznych. (…)
Należy mieć nadzieję, że wśród uważnych czytelników wywoła dyskusję
przekraczającą ramy nauk społecznych, w tle całej pracy pojawia się bowiem trafna –
choć nie całkiem przyjemna dla naukowców – konstatacja, że przywiązanie do
własnych hipotez i do autorytetów bywa silniejsze niż rzetelna weryfikacja empiryczna
owych hipotez.
prof. dr hab. Krystyna Skarżyńska
Książka jest wyrazem imponującego zamysłu autora – dokonania wiwisekcji pojęcia
autorytaryzmu (…). Celem, a może po prostu konsekwencją tej wiwisekcji jest dotarcie
do „istoty” pojęcia, „rozebranie” go na części składowe, a w rezultacie
odarcie z negatywnej wartościowości, ulokowanie w szerszym kontekście
społeczno-politycznym, a także identyfikacja głębszego ideologicznego tła
popularności tego pojęcia w psychologii. (…) Ogółem dzieło świadczy o ogromnej
kompetencji teoretycznej i metodologicznej Autora. Jest to z pewnością najbardziej
obszerna praca dotycząca autorytaryzmu, jaka powstała w polskiej psychologii.
prof. dr hab. Maria Lewicka
Piotr Radkiewicz, doktor psychologii, adiunkt w Instytucie Studiów
Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego i w Instytucie Psychologii PAN. Prowadzi badania z
zakresu: psychologii społecznej, psychologii politycznej i makropsychologii. Autor
kilkudziesięciu artykułów opublikowanych w polskich i zagranicznych monografiach i
czasopismach naukowych. Wraz z Renatą Siemieńską jest redaktorem naukowym
monografii Społeczeństwo w czasach zmiany (2009).
Spis treści:
Wprowadzenie
Część I Teoria autorytaryzmu
Rozdział 1. Osobowość autorytarna: geneza teorii, model teoretyczny i krytyka
1.1. Pionierskie idee ojców założycieli
Autorytarna kultura a totalitaryzm (teoria Wilhelma Reicha)
Charakter autorytarny (teoria Ericha Fromma)
Struktura charakteru autorytarnego (koncepcja Abrahama Maslowa)
1.2. Teoria osobowości autorytarnej (Theodor W. Adorno,
Else Frenkel-Brunswick, Daniel J. Levinson, Nevitt Sanford)
Krytyka
Trafność teorii
Uwagi końcowe
1.3. Alternatywne konceptualizacje i inne metody pomiaru osobowości autorytarnej
Miękkość versus twardość umysłowa (teoria Hansa Jrgena Eysencka)
Dogmatyzm (teoria Miltona Rokeacha)
Konserwatyzm (koncepcja Glenna Wilsona)
Autorytaryzm i buntowniczość (badania Melvina L. Kohna)
Dyrektywność (koncepcja Johna J. Raya)
1.4. Podsumowanie
Rozdział 2. Współczesne teorie i badania. Autorytaryzm jako dyspozycja
osobowości, wymiar ideologii i zjawisko wewnątrzgrupowe
2.1. Koncepcja prawicowego autorytaryzmu Roberta Altemeyera
Krytyka skali F
Autorytaryzm prawicowy: definicja konstruktu
Czy istnieje lewicowy autorytaryzm?
Poznawcze deficyty osób autorytarnych
Autorytaryzm a polityka
Geneza prawicowego autorytaryzmu
Porównanie teorii osobowości autorytarnej i koncepcji prawicowego autorytaryzmu
2.2. Teoria dominacji społecznej Jima Sidaniusa i Felicii Pratto
Model dominacji społecznej i jego weryfikacja
Orientacja na dominację społeczną i mity legitymizujące nierówności
Orientacja na dominację społeczną a prawicowy autorytaryzm
2.3. Model autorytaryzmu grupowego Johna Duckitta
2.4. Model podwójnego procesu Johna Duckitta
2.5. Procesualny model autorytaryzmu grupowego Josta Stellmachera i Thomasa Petzela
2.6. Teoria autorytaryzmu dzisiaj. Krytyczna analiza i próba integracji
Cel empirycznej części opracowania
Część II Badania nad modelem mentalności autorytarnej
Metoda
Rozdział 3. Kowariancja składowych modelu mentalności autorytarnej i jej
źródła
3.1. Analiza interkorelacji składowych modelu
3.2. Składowe modelu mentalności autorytarnej a socjalizacja
3.3. Składowe modelu mentalności autorytarnej
a wartości osobiste
3.4. Składowe modelu mentalności autorytarnej a osobowość
3.5. Składowe modelu mentalności autorytarnej a przekonania o świecie społecznym
3.6. Psychologiczna realność modelu mentalności autorytarnej - podsumowanie
Rozdział 4. Relacje przyczynowe w obrębie modelu mentalności autorytarnej
4.1. Model autorytaryzmu grupowego Stellmachera i Petzela (model 1 = AG | RWA + AG-N)
4.2. Test modelu podwójnego procesu (model 2 = KS + RWA + AG-N)
4.3. Model własny (model 3 = KS + AG + RWA + AG-N)
4.4. Podsumowanie
Rozdział 5. Model mentalności autorytarnej a syndrom etnocentryczny
5.1. Czy autorytaryzm "prawicowy" i "narodowy" implikują tę samą
umysłową reprezentację grupy narodowej?
5.2. Ile jest autorytaryzmu w prawicowym autorytaryzmie?
Test trzech postulatów
Efekt mediacyjny?
5.3. Autorytaryzm grupowy zorientowany na grupę narodową a etnocentryzm: rola ideologii
5.4. Model mentalności autorytarnej i etnocentryzm - empiryczny model zależności
5.5. Podsumowanie
Rozdział 6. "Czynnik ideologiczny". Co to takiego?
6.1. Czynnik ideologiczny a ideologia prawicowa
6.2. Czynnik ideologiczny i nieideologiczny a przekonania na temat demokracji
Rozdział 7. Dynamika reakcji autorytarnej
7.1. Badanie
7.2. Wyniki
7.3. Podsumowanie
Rozdział 8. Podsumowanie części empirycznej
Najważniejsze wyniki i ich implikacje
Zakończenie
Załączniki
Załącznik 1
Załącznik 2
Załącznik 3
Załącznik 4
Załącznik 5
Załącznik 6
Abstract
Bibliografia
Indeks nazwisk
274 strony, oprawa miękka
