Niniejsza książka powstała głównie z myślą o studentach
specjalności Statystyka ubezpieczeniowa. Obejmuje ona metody analizowania społecznych i
ekonomicznych procesów trwania, a zwłaszcza procesu życia ludzkiego, którego
najbardziej znanym modelem jest tablica wymieralności.
Książka dzieli się zasadniczo na dwie części. W pierwszej przedstawiono
ogólny probabilistyczny model procesu trwania, nieparametryczne metody jego szacowania
oraz wybrane modele parametryczne, które znalazły szersze zastosowanie w badaniach
procesów społecznych. Do tej części odnosi się pierwsza część tytułu książki:
analiza przeżycia, będąca prostym tłumaczeniem anglojęzycznego terminu survival
analysis. Ten typ analizy danych nie jest zbyt powszechny w rodzimych społecznych i
ekonomicznych badaniach empirycznych.
Druga część książki traktuje o tablicach trwania życia, mających wielkie
znaczenie w analizach demograficznych, ubezpieczeniach życiowych i emerytalnych oraz
badaniach nad zdrowotnością społeczeństwa. Omówiono w niej zasady konstruowania
pełnych i skróconych tablic demograficznych oraz tablic aktuarialnych, jak również
przedstawiono ideę tworzenia tablic wymieralności, w których eliminowane są pewne
przyczyny zgonów. Mimo że książka zawiera dużo wzorów, nie jest ona
"matematycznie sucha". Liczne omówienia, wyjaśnienia czy prezentacje dróg
prowadzących do ostatecznych wzorów powodują, że książka jest przystępna również
dla osób niemających matematycznego lub statystycznego wykształcenia.
Prof. dr hab. Andrzej Balicki jest statystykiem. Zajmuje się metodą
reprezentacyjną, zastosowaniami statystycznej analizy wielowymiarowej, statystyką
środowiska, ilościowymi metodami analizy rynku oraz analizą przeżycia. Z tego zakresu
opublikował wiele książek i artykułów naukowych. Od ponad 30 lat jest pracownikiem
Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego. Wśród wielu naukowo-dydaktycznych
jednostek organizacyjnych Wydziału ważne miejsce zajmuje Katedra Statystyki, kierowana
przez Autora niniejszej książki. Wraz z Katedrą Ekonometrii nadzoruje funkcjonowanie
specjalności studiów Ekonometria i statystyka oraz samodzielnie - dobrze rozwijającą
się i cieszącą się dużym zainteresowaniem studentów specjalność Statystyka
ubezpieczeniowa.
Spis treści:
Wstęp
CZĘŚĆ I ANALIZA PRZEŻYCIA
Rozdział 1. Wprowadzenie
Istota i sens analizy przeżycia
Zastosowania analizy przeżycia
Rozdział 2. Ogólny probabilistyczny model przeżycia
jako system funkcji i ich wzajemne relacje
Model przeżycia jako rozkład prawdopodobieństwa
Znaczenie funkcji gęstości, dystrybuanty i funkcji trwania w modelu przeżycia
Funkcja intensywności procesu i jej relacje z innymi funkcjami
Parametry rozkładu czasu trwania jako charakterystyki procesu przeżycia
Rozkład warunkowy czasu trwania i jego parametry
Problemy do rozwiązania
Rozdział 3. Nieparametryczne szacowanie modelu przeżycia na podstawie danych
kohortowych
Uwagi wstępne
Badania wzdłużne i dane kohortowe
Szacowanie funkcji dożycia
Szacowanie funkcji gęstości prawdopodobieństwa
Szacowanie funkcji intensywności procesu
Warunkowe prawdopodobieństwo doznania wydarzenia
Warunkowe prawdopodobieństwo przeżycia
Średnie dalsze trwanie
Podstawy szacowania modelu w przypadku danych niepełnych
Dane cenzurowane
Uwagi o szacowaniu modelu w przypadku danych cenzurowanych
Problemy do rozwiązania
Rozdział 4. Nieparametryczne szacowanie modelu przeżycia na podstawie danych
przekrojowych
Uwagi wstępne
Badania i dane przekrojowe
Cząstkowy współczynnik zdarzeń jako estymator intensywności procesu
Wykorzystanie cząstkowych współczynników zdarzeń do szacowania funkcji dożycia
Wykorzystanie cząstkowych współczynników zdarzeń do szacowania innych funkcji procesu
przeżycia
Uwagi na temat wykorzystania innych współczynników w szacowaniu modelu przeżycia
Problemy do rozwiązania
Rozdział 5. Parametryczne modele procesu przeżycia
Uwagi ogólne
Wykładniczy model przeżycia
Intensywność procesu jako zmienna losowa. Modele złożone
Rozkład Weibulla jako model przeżycia
Uogólniony rozkład Burra jako modyfikacja rozkładu Weibulla
Rozkład logarytmiczno-normalny jako model przeżycia
Odwrotny rozkład Gaussa
Parametryczne modele ludzkiego procesu przeżycia
Uwagi wstępne
Model Gompertza
Model Makehama
Problemy do rozwiązania
CZEŚĆ II
TABLICE WYMIERALNOŚCI
Rozdział 6. Demograficzne tablice wymieralności
Uwagi wstępne
Anatomia tablicy wymieralności
Ujęcie kohortowe
Alternatywna interpretacja tablicy
Ciągłe ujęcie funkcji tablicowych
Wprowadzenie
Podstawowe funkcje tablicowe w ujęciu ciągłym
Intensywność zgonów
Warunkowe prawdopodobieństwa przeżycia i zgonu jako funkcje intensywności zgonów
Funkcja gęstości i przeciętne trwanie życia jako funkcje intensywności zgonów
Centralny współczynnik zgonów
Warunkowe prawdopodobieństwo zgonu a centralny współczynnik zgonów
Upraszczające założenia odnośnie do przebiegu procesu wymieralności
Konsekwencje założenia liniowości funkcji lx+t przedziale wieku
Konsekwencje założenia, że funkcja lx+t jest w przedziale wieku wykładnicza
Konsekwencje założenia, że funkcja lx + t jest w przedziale wieku hiperbolą
Różne wzory na warunkowe prawdopodobieństwa zgonu i przeżycia
Prawdopodobieństwa dla jednej osoby
Prawdopodobieństwa dla dwóch osób
Problemy do rozwiązania
Rozdział 7. Zasady konstruowania tablic wymieralności Wprowadzenie
Rodzaje tablic wymieralności
Ogólna zasada konstruowania bieżących tablic wymieralności
Skrócone tablice wymieralności
Uwagi ogólne o tablicach skróconych
Metoda Reeda i Merrell
Metoda Greville\'a
Metoda Chianga
Metoda Keyfitza i Frauenthala
Metoda odniesienia do tablicy standardowej
Obliczanie frakcji przedziału przeżytej ax oraz liczby lat przeżytych Lx
Porównanie metod
Łączenie tablic wymieralności i ich funkcji
Problemy do rozwiązania
Rozdział 8. Aktuarialne tablice wymieralności i ich konstruowanie
Uwagi wprowadzające
Istota tablic aktuarialnych
Zasady konstruowania aktuarialnej tablicy wymieralności
Interpretacja aktuarialnej tablicy wymieralności
Problemy do rozwiązania
Rozdział 9. Tablice wymieralności według przyczyn zgonów
Wieloprzyczynowość zgonów
Pierwsza tablica wymieralności według przyczyn zgonów
Współczesne sposoby budowania tablic wymieralności według przyczyn
Problemy do rozwiązania
Bibliografia
283 strony, B5, miękka oprawa