English version

• polskie
podział tematyczny
 
• anglojęzyczne
podział tematyczny
 
Newsletter:

• Zamów informacje o nowościach z wybranego tematu
 
Informacje:

• o księgarni

• koszty wysyłki

• kontakt

• Cookies na stronie

Cmentarz i stół

Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi

Książka jest plonem długoterminowych badań etnograficznych prowadzonych w latach 1993–2001 we wsiach na pograniczu wyznaniowym w Polsce i na Białorusi. W centrum zainteresowania znalazły się tu dwa obszary życia społecznego lokujące się na granicy kultury i biologii – skupione wokół umierania i jedzenia – które przez swój bliski związek zarówno ze sferą sakralną, jak i codzienną doskonale ujawniają różne procesy tworzenia i neutralizowania symbolicznych granic między wyznaniami i między wyznawcami.

W sposobach „obchodzenia się” ze śmiercią i wspominania zmarłych, w przestrzeni lokalnych cmentarzy i w nagrobnych inskrypcjach, a także w rozmaitych czynnościach i rytuałach przygotowywania, spożywania i dzielenia się jedzeniem, są wyrażane społeczne układy, kulturowe wzorce i naczelne wartości istotne w życiu mieszkańców pogranicznych wsi. Cmentarz i stół jest też opowieścią o dokonującej się zmianie kulturowej – stopniowym odchodzeniu od tradycyjnych form życia wspólnotowego, postępującej indywidualizacji i kulturowej unifikacji, której skutkiem jest przerwanie ciągłości przekazu międzypokoleniowego i zanik tradycyjnego chłopskiego etosu

Podziękowania / 9
Wstęp / 11

Rozdział 1. Pojęcia, problemy badawcze, teren i metoda / 17
Pogranicze, etniczność, wielokulturowość / 17
Koncepcja kultury w kontekście pogranicza etniczno-kulturowego / 18
Koncepcja etniczności w kontekście „kulturowej odrębności grup etnicznych” / 21
Wielokulturowość obszarów pogranicza / 30
Antropologia pogranicza / 37
Tło społeczno-historyczne badanego terenu / 40
Mityzacja rzeczywistości pogranicza / 40
Wiadomości o miejscowościach / 46
O metodzie pracy terenowej / 51
Nawiązywanie „ludzkich” relacji / 53
Rozmowa / 56
Technologiczne „ekstensje” / 57

Rozdział 2. Cmentarz i formy pamięci. O dynamice wyznaniowych granic / 63
„Byliby groby, to by i pomnili, a tak…”, czyli o materii pamięci / 67
Granice cmentarza – granice społeczności? / 67
Pamięć zbiorowa / 74
Indywidualizacja pamięci / 81
„Jednakowo, tylko my po swojemu i oni po swojemu”, czyli o względności różnic / 86
Praktycyzm i metafizyka: tradycje kościoła zachodniego i wschodniego / 87
Wspólnota strukturalna – wspólnota religijna / 99
Śmierć chłopska / 102
Wyznanie jako cecha rodzinna / 112
Asymetria prestiżu: wsie katolickie versus wsie prawosławne / 115
Równorzędność wyznań – wsie mieszane / 123
Odmienność terenu polskiego i białoruskiego / 126
„i po co tu rozdzielać?”, czyli o unieważnianiu granic / 133
O rodzinnej strukturze cmentarza / 134
Zasady grzebania – przekraczanie granic / 136
Dialog cyrylicy z łacinką / 145
Dwuimienność, podwójność / 157
Wnioski / 161

Rozdział 3. Wspólnota stołu. O integracyjnych właściwościach pożywienia / 163
Jedzenie jako temat badawczy / 163
Różnicujące i integrujące właściwości pożywienia / 174
Jedzenie jako temat rozmów i element etnograficznego doświadczenia / 183
Jedzenie jako komponent chłopskiego losu / 187
Związki z chłopskim etosem / 188
Ziemia – żywicielka / 188
Etyka pracy na roli / 192
„Minimalizm konsumpcyjny” / 194
Kultura biedy / 198
Rodzina – wspólnota dzielenia się / 199
Doświadczenie głodu – pamięć smaku / 201
Jedzenie jako metonimia życia / 205
Powszednie i świąteczne / 207
Cykl świąteczny a jakość diety / 207
Kanonizacja jedzenia / 212
Kres kultury chłopskiej? / 216
Sztuka gotowania / 216
Przerwanie tradycji / 222
Jedzenie jako materialny znak więzi społecznych / 226
Krąg rodzinny i sfera domowa / 226
Gospodarstwo / 229
Semantyka chleba / 234
Wspólnota rodzinno-sąsiedzka / 237
Dary z pożywienia / 237
Uroczystości rodzinne i zabawy składkowe: model konsumpcji obfitej / 239
„Darzenie się” – podtrzymywanie więzi / 243
Pomoc sąsiedzka – poczęstunek i wódka / 246
Podziały i granice – szlachta i chłopi / 250
Jedzenie a różnice wyznaniowe / 254
Pokarmy świątynne i obrzędowość wiejska / 255
Wódka i kapłański autorytet / 263
Podwójność czasu – „pierwsze” i „drugie” święta / 265
Rodziny mieszane – rozmycie granic / 268
Wnioski / 271

Zakończenie. Przechodniość, sytuacyjność i stopniowalność pogranicza/ 275
Cytowani rozmówcy / 281
Bibliografia / 287
Summary / 301
Indeks osobowy / 305

332 strony, Format: 15.0x21.0cm, oprawa miękka