Dziedzictwo Goliata
Filistyni i Hebrajczycy w czasach biblijnych
Dziedzictwo Goliata
to książka stanowiąca próbę odpowiedzi na pytanie, jaki
wpływ na Hebrajczyków i Biblię mieli Filistyni.
Lud ten, przybyły wraz z innymi Ludami Morza, zapewne z terenów Egei i Anatolii,
osiedlił się w Palestynie w XII wieku p.n.e. i przez pewien czas odgrywał rolę
lokalnego hegemona. Plemienna nazwa własna Filistynów dała początek nazwie
zasiedlanego przez nich terytorium – Palestyny. W cieniu kultury filistyńskiej
formowały się wspólnoty polityczne Judy i Izraela. W nauce dominuje pogląd, jakoby
Filistyni pozostawali w ustawicznym konflikcie z Hebrajczykami. Ponadto Filistyni są
przedstawiani zazwyczaj jako dzicy, złowrodzy i nieokrzesani najeźdźcy. Obraz ten jest
wynikiem przyjęcia biblijnego punktu widzenia na pradzieje Izraela. Niniejsze studium
stawia pytania o zasadność takiego spojrzenia na historię starożytnej Palestyny.
Książka ta pozwala dostrzec elementy wskazujące nie tyle na konflikt między
Filistynami i Hebrajczykami, ile na ich wzajemne zależności. Proponowane wnioski
ilustrują, jak wielki wpływ na Hebrajczyków mieli owi rzekomi barbarzyńcy. To
Filistyni jawią się jako lud wyrafinowany i kulturalny, który wniósł w świat
Hebrajczyków cenne składniki dziedzictwa mykeńskiego i anatolijskiego. Paradoksalne
zatem przedstawienie w Biblii złych Filistynów nie wynika z dążenia do historycznie
obiektywnej rekonstrukcji dziejów, lecz jest skutkiem swoistej manipulacji. Judejczycy
mogli mieć kompleks zależności od silniejszego sąsiada i swej kulturowej niższości
wobec nich, stąd dążenie do jego stronniczego zobrazowania. Dziedzictwo Goliata w
Judzie było bowiem znacznie większe, niż gotowi byli to przyznać sami autorzy Starego
Testamentu.
WYKAZ SKRÓTÓW / 9
WPROWADZENIE / 13
ROZDZIAŁ 1. PROBLEMATYKA RELACJI MIĘDZYKULTUROWYCH / 17
BADANIA NAD ETNICZNOŚCIĄ SPOŁECZEŃSTW STAROŻYTNYCH / 18
Analogie: Normanowie na Sycylii i Ruś Skandynawów / 29
ROZDZIAŁ 2. FILISTYNI I PALESTYNA / 33
„PALESTYNA” W ŹRÓDŁACH POZABIBLIJNYCH / 34
OSADNICTWO FILISTYNÓW / 65
PALESTYNA MIĘDZY XII A IX WIEKIEM / 73
ROZDZIAŁ 3. LUDY PALESTYNY W BIBLII / 79
KANANEJCZYCY I FILISTYNI / 79
PSEUDO -KANANEJCZYCY / 98
Ekskurs / 128
PSEUDO -HEBRAJCZYCY / 133
ROZDZIAŁ 4. FILISTYNI W BIBLII I HISTORII / 151
OD PATRIARCHÓW DO MONARCHÓW / 151
PAX ASSYRIACA / 191
Ekskurs / 225
GRANICE WPŁYWÓW / 226
ROZDZIAŁ 5. FILISTYŃSKIE WPŁYWY NA BIBLIĘ I KULTURĘ HEBRAJCZYKÓW /
284
ŚWIĄTYNIA JEROZOLIMSKA / 288
PASCHA I OFIARY MOLK / 302
WRÓŻBIARSTWO / 313
„KLUCZ HETYCKI” / 336
TERMINOLOGIA I IMPORTY / 345
WĄTKI LITERACKIE / 366
Samson / 371
FILISTYŃSKIE IMIONA W BIBLII / 382
KONKLUZJE / 418
APENDYKS. TEKSTY FILISTYŃSKIE / 435
SPIS INSKRYPCJI PUBLIKOWANYCH W APENDYKSIE / 507
WYKAZ IMION WŁASNYCH ZAWARTYCH W EPIGRAFICE FILISTYŃSKIEJ / 509
BIBLIOGRAFIA / 515
WYKAZ MAP / 547
SUMMARY. GOLIATH’S LEGACY. PHILISTINES AND HEBREWS IN BIBLICAL TIMES / 549
INDEKSY / 553
598stron, Format: 15.0x21.5cm, oprawa twarda z obwolutą