Filozofia i nauka: trudne związki
Metallmann - Witkiewicz - Gawecki
Zarówno Metallmann, Witkiewicz, jak i Gawecki dochodzą do przekonania o
konieczności utrzymywania przez filozofię kontaktu z naukami szczegółowymi, bez
przymusu wyrzekania się przez filozofię jej autonomii.
Koncepcje, które tworzą oni na przecięciu refleksji przynależnej do nauki i
filozofii, należałoby zaliczyć do filozofii przyrody rozumianej jako filozoficzna
wiedza o przyrodzie czerpiąca z dokonań nauk przyrodniczych. To stwierdzenie jest
główną tezą książki.
Stawiam również hipotezę, w myśl której można ujednolicić szereg uwag
poczynionych w ramach trzech - jednak różniących się znacznie - stanowisk i
połączyć je w program, który może być rozwijany współcześnie. Stąd też
książka ma charakter nie tylko historyczny, co łączy się z przekonaniem, że
uprawianie historii filozofii może prowadzić do rozwiązań istotnych również dla
badań prowadzonych współcześnie. W pracy przedstawiam zręby takiego stanowiska i
odnoszę je do obecnych koncepcji uprawiania filozofii przyrody na gruncie polskim.
Fragment wstępu
Podziękowania/ 11
Wykaz skrótów/ 13
Wstęp/ 17
Rozdział 1. Joachim Metallmann/ 35
1.1.Sylwetka/ 35
1.2. Stan badań/ 37
1.3.Nauka/ 38
1.3.1. Znaczenie nauki - ustalenia wstępne/ 38
1.3.2. Podział nauk i metoda/ 38
1.3.3. Indukcja, przyczynowość i prawa naukowe/ 40
1.3.4. Metodologia - logika - aksjomatyzacja/ 44
1.3.4.1.Metodologia/ 44
1.3.4.2. Logika,aksjomatyzacja, fizykalizm/ 45
1.3.5. Czym zajmują się nauki? Teoria przedmiotów - ontologia nauki/ 50
1.3.6. Problemy z pewnością, prawdziwością i intersubiektywnością poznania - rysy
naobrazie nauki/ 51
1.3.7. Nauka między strukturą a procesem/ 53
1.4. Filozofia/ 57
1.4.1. Filozofia funkcją nauki (ale nie tylko)/ 57
1.4.2. Filozofia a światopogląd/ 61
1.4.3. Dyskusja o nauce, filozofii i pozytywizmie z Władysławem Natansonem/ 67
1.4.4. Krytyka Whiteheada/ 72
1.4.4.1. Alfred North Whitehead/ 74
1.4.4.1.1. Od analizy nauki do spekulatywnej metafizyki/ 75
1.4.4.1.2.Koncepcja bifurkacji (rozdwojenia, rozwidlenia przyrody)/ 76
1.4.4.1.3. „Elementy naturalne" i „dywersyfikacja przyrody"/ 77
1.4.4.2. Joachima Metallmanna krytyczne odczytanie Whiteheada/ 79
1.4.4.3.Komplikacja empiryzmu/ 80
1.4.4.4. Poznanie przyrody jako problem/ 83
1.4.4.5. Whitehead i „bezwiedna ontologia"/ 88
1.4.4.6. Filozofia przyrody a przyrodoznawstwo i filozofia przyrodoznawstwa/ 91
1.4.4.7. Koncepcja filozofii przyrody Metallmanna - niedokończony projekt/ 94
1.4.5. Zręby filozofii przyrody Joachima Metallmanna - emergentyzm/ 99
1.4.5.1. Wstęp albo kilka słów o emergencji/ 100
1.4.5.2. Tło koncepcji - spor między mechanicyzmem i witalizmem/ 101
1.4.5.3. Emergencja według Metallmanna/ 104
1.4.5.4. Emergencja a determinizm/ 108
1.4.5.5. Uwagi krytyczne i zarazem końcowe/ 112
1.5. Podsumowanie/ 114
Rozdział 2. Stanisław Ignacy Witkiewicz/ 117
2.1. Sylwetka/ 117
2.2. Stan badań/ 118
2.3. Nauka/ 119
2.3.1. O pochodzeniu nauki/ 120
2.3.2. O„wyrażalności" pojęć nauki/ 123
2.3.3. Naukowe uzurpacje - krytyka neopozytywizmu i fizykalizmu/ 129
2.3.4. Logika i jej ograniczenia/ 133
2.4. Filozofia/ 134
2.4.1. Absolutyści contra empiryści/ 138
2.4.2. Ontologia Ogólna i „uzgadnianie poglądów". Poszukiwanie metody/ 141
2.4.3. Monadyzm - pojęcia i twierdzenia/145
2.4.3.1. Wokół „Głowniaka" - dyskusja z Metallmannem/ 150
2.4.4. „Biologizacja" i „dynamizacja" monadyzmu - w kierunku syntezy/ 155
2.4.4.1. Od psychologizmu do biologizmu/ 156
2.4.4.2. Biologia - nauka w służbie filozofii/ 158
2.4.4.3. Monadyzm„dynamiczno-siłowy". Zapomniana hipoteza/ 162
2.4.4.3.1. Dynamizm i „prawa transcendentalne" - „biologizacja" monadyzmu/
164
2.4.4.3.1.1. Emanacja, dynamizm i prawa/ 164
2.4.4.3.1.2. „Mechanika potrąceń" i siły/ 166
2.4.4.3.1.3. Teoria„skal świadomości" i „tło"/ 168
2.4.4.3.1.3.1.Teoria „skal świadomości" i „rozszerzona teoria tła"/ 168
2.4.4.3.1.4. „Pierwomonady" i nieskończoność/ 171
2.4.4.3.1.4.1. Monady najmniejsze/ 172
2.4.5. Whitehead i jego odczytanie przez Metallmanna w oczach Witkiewicza/ 176
2.4.5.1. Wobec Whiteheada/ 177
2.4.5.1.1. Sanacja filozofii przyrody/ 182
2.4.5.2. Wobec Metallmanna/ 186
2.5.Podsumowanie/ 191
Rozdział 3. Bolesław Józef Gawecki/ 195
3.1.Sylwetka/ 195
3.2. Stan badań/ 196
3.3.Nauka/ 198
3.3.1. Rekonstrukcja metody naukowej/ 200
3.3.2. Realizm ewolucyjny - ograniczenia poznania/ 202
3.3.3. Niewystarczalność nauki/ 207
3.3.4. Rzeczywistość - między zjawiskami a istotą/ 209
3.4. Filozofia/ 211
3.4.1. Filozofia i budowa systematu metafizycznego/ 211
3.4.2. Ontologia - metoda i kryteria/ 212
3.4.2.1. Między nauką a pseudonauką/ 218
3.4.2.2. Panpsychosomatyzm Gaweckiego/ 221
3.4.2.3. Wobec monadyzmu Witkiewicza/ 226
3.4.3. Filozofia przyrody - między nauką a metafizyką/ 234
3.4.4. Inspiracje Whiteheadem u Gaweckiego/ 238
3.5. Podsumowanie/ 240
Zebranie wniosków -nauka i ontologia w oczach Metallmanna, Witkiewicza i Gaweckiego/
243
Zakończenie.Filozofia przyrody między nauką a ontologią - ku współczesności/ 249
Bibliografia/ 261
Summary. Philosophyand science: difficult relations. Metallmann - Witkiewicz - Gawecki/
277
278 stron, Format: 14.5x22.5cm, oprawa miękka
