Idea społeczeństwa obywatelskiego
Współczesna debata i jej źródła
Książka prezentuje szczegółową analizę pojęcia społeczeństwa obywatelskiego,
które pod koniec XX wieku powróciło do teorii politycznej, stając się dla jednych
przedmiotem krytyki, dla innych koncepcją o bogatym potencjale wyjaśniającym czy wręcz
społecznym ideałem.
Przeprowadzona przez autorkę analiza teoretyczna przybliża, z jednej strony, bogatą
tradycję filozoficzną idei społeczeństwa obywatelskiego, z drugiej zaś spory, w jakie
jest ona uwikłana współcześnie. Motyw przewodni analizy stanowi odwołanie do dwóch
tradycji myśli politycznej, z których wywodzone jest to pojęcie: klasycznej tradycji
republikańskiej i indywidualistycznej tradycji liberalnej, oraz teza głosząca, że
współcześnie wartościowe jest takie ujęcie społeczeństwa obywatelskiego, które
sięga do ideałów obydwu tradycji, do dwóch analizowanych w pracy modeli:
republikańskiego i liberalnego.
Wstęp/ 7
Temat/ 7
Założenia konstrukcyjne/ 11
Część 1. Dwie tradycje
Rozdział 1. Idea społeczeństwa obywatelskiego w klasycznej tradycji
republikańskiej / 17
Wprowadzenie/ 17
Ideał wspólnoty obywatelskiej w ujęciu Arystotelesa, Cycerona, Marsyliusza z Padwy i
Machiavellego/ 19
Wczesnonowożytna idea społeczeństwa obywatelskiego: Bodin, Harrington, Rousseau/ 38
Republikański model społeczeństwa obywatelskiego/ 51
Rozdział 2. Pojęcie społeczeństwa obywatelskiego w tradycji liberalnej/
57
Wprowadzenie/ 57
Społeczeństwo obywatelskie jako rezultat umowy społecznej w ujęciu Thomasa Hobbesa i
Johna Locke’a/ 61
Adam Ferguson i szkockie oświecenie/ 69
Kantowska formalna koncepcja społeczeństwa obywatelskiego/ 81
Thomas Paine: państwo jako dopełnienie społeczeństwa obywatelskiego/ 92
Powiązanie liberalnej idei wolności z określonym porządkiem społecznym: Alexis de
Tocqueville i John Stuart Mill/ 97
Liberalny model społeczeństwa obywatelskiego/ 114
Część 2. Osie sporów wokół idei społeczeństwa obywatelskiego
Rozdział 3. Społeczeństwo obywatelskie a państwo/ 121
Wprowadzenie/ 121
Apologeci i krytycy: Hegel, Marks, Gramsci/ 129
Neutralność a dobro wspólne: spór między liberałami a komunitarianami/ 160
Społeczeństwo obywatelskie przeciwko państwu: odrodzenie pojęcia w refleksji
demokratycznej opozycji w Europie Środkowo-Wschodniej/ 178
Mediacyjna rola sfery publicznej/ 192
Rozdział 4. Społeczeństwo obywatelskie a liberalna demokracja/ 209
Wprowadzenie/ 209
Społeczeństwo obywatelskie czy demokracja?/ 218
„Silna demokracja”/ 238
Społeczeństwo obywatelskie a społeczeństwo otwarte/ 246
Rozdział 5. Społeczeństwo obywatelskie a gospodarka: współczesny spór o
pojęcie społeczeństwa obywatelskiego/ 255
Wprowadzenie/ 255
Oponenci i krytycy versus zwolennicy pojęcia społeczeństwa obywatelskiego/ 257
Jakie społeczeństwo obywatelskie?/ 272
Rozdział 6. Normatywna koncepcja społeczeństwa obywatelskiego/ 307
Zakończenie/ 325
Bibliografia/ 331
Summary/ 349
Indeks osobowy/ 351