Podstawy mikrobiologii w teorii i praktyce
Podstawy mikrobiologii w teorii i praktyce to skrypt napisany przez
pracowników Zakładu Mikrobiologii Środowiskowej i Biotechnologii Uniwersytetu Mikołaja
Kopernika. Wszyscy autorzy mają kilkunastoletni staż pracy jako mikrobiolodzy
specjalizujący się w różnych dziedzinach mikrobiologii, jak na przykład mikrobiologia
wody, mikrobiologia powietrza, czy aktywność enzymatyczna mikroorganizmów.
Podręcznik ten jest przeznaczony szczególnie dla studentów i doktorantów biologii,
ochrony środowiska, biotechnologii, rolnictwa i wielu innych kierunków studiów
przyrodniczych, ale także może być także pomocny dla osób, które ukończyły studia,
podjęły pracę w laboratoriach mikrobiologicznych i chciałyby odświeżyć swoją
wiedzę i umiejętności.
Skrypt składa się z trzech części zatytułowanych: Czym są drobnoustroje?,
Techniki pracy mikrobiologicznej i Mikroorganizmy w środowisku, które
zawierają informacje zarówno na temat budowy i metabolizmu mikroorganizmów, jak i ich
aktywności w środowisku występowania. W podręczniku umieszczono także wiele
informacji przydatnych w praktyce.
Przedmowa / 11
Czym są drobnoustroje?
1. Bioróżnorodność mikroorganizmów / 15
2. Morfologia drobnoustrojów / 18
2.1. Wielkość drobnoustrojów / 18
2.2. Morfologia bakterii / 20
2.3. Morfologia grzybów / 23
2.4. Mikroskop jako podstawowe narzędzie obserwacji morfologii drobnoustrojów / 26
2.5. Obserwacja morfologii drobnoustrojów / 29
2.6. Część praktyczna / 30
3. Budowa komórki mikroorganizmu / 35
3.1. Osłony komórkowe / 36
3.2. Błona cytoplazmatyczna / 41
3.3. Cytoplazma / 45
3.4. Nukleoid (genofor) / 45
3.5. Chromatofory / 48
3.6. Rybosomy / 48
3.7. Plazmidy / 49
3.8. Wakuole gazowe / 51
3.9. Przetrwalniki / 52
3.10. Materiały zapasowe / 53
3.11. Rzęski / 53
3.12. Fimbrie i pile płciowe / 54
3.13. Część praktyczna / 55
4. Metabolizm mikroorganizmów / 58
4.1. Sposoby pozyskiwania energii i odżywiania / 58
4.2. Szlaki metaboliczne / 61
4.3. Oddychanie / 62
4.4. Fermentacja / 64
4.5. Przemiany biochemiczne związków wielkocząsteczkowych / 66
4.6. Rozkład białka / 68
4.7. Przekształcenia aminokwasów / 69
4.8. Rozkład skrobi / 70
4.9. Rozkład celulozy / 71
4.10. Rozkład chityny / 71
4.11. Rozkład pektyn / 72
4.12. Rozkład tłuszczów / 73
4.13. Mikrobiologiczne przemiany azotu / 73
4.13. Symbiotyczne wiązanie azotu / 74
4.15. Niesymbiotyczne wiązanie azotu / 76
4.16. Mineralizacja materii azotowej / 77
4.17. Rozkład mocznika / 77
4.18. Nitryfikacja / 78
4.19. Denitryfikacja / 79
4.20. Anammox / 81
4.21. Mikrobiologiczne przemiany węgla / 82
4.22. Część praktyczna / 83
Techniki pracy mikrobiologicznej
1. Metody eliminacji drobnoustrojów / 91
1.1. Sterylizacja termiczna sucha / 91
1.2. Sterylizacja termiczna mokra (parą wodną) / 92
1.3. Sterylizacja promieniami ultrafioletowymi / 95
1.4. Sterylizacja promieniami jonizującymi / 96
1.5. Sterylizacja ultradźwiękami / 96
1.6. Metody mechaniczne – filtracja (sączenie) / 96
1.7. Metody chemiczne – dezynfekcja / 98
1.8. Część praktyczna / 101
2. Metody hodowli drobnoustrojów / 102
2.1. Pożywki mikrobiologiczne / 102
2.2. Hodowle drobnoustrojów / 106
2.3. Metody otrzymywania czystych hodowli / 107
2.4. Hodowla drobnoustrojów tlenowych i beztlenowych / 109
2.5. Typy hodowli drobnoustrojów / 111
2.6. Optymalizacja warunków prowadzenia hodowli / 114
2.7. Część praktyczna / 115
3. Oznaczanie liczebności mikroorganizmów / 117
3.1. Metody bezpośrednie / 118
3.2. Metody pośrednie / 123
3.3. Metody biochemiczne / 129
3.4. Część praktyczna / 131
4. Metody oznaczania aktywności metabolicznej drobnoustrojów / 136
4.1. Produkcja wtórna bakterii / 136
4.2. Aktywność enzymatyczna / 137
4.3. Aktywność dehydrogenaz / 138
4.4. Respiracja / 139
4.5. Część praktyczna / 141
5. Identyfikacja bakterii / 143
5.1. Metody biochemiczne / 145
5.2. Metody biofizyczne / 147
5.3. Metody immunologiczne / 148
5.4. Metody biologii molekularnej / 150
5.5. Część praktyczna / 158
Mikroorganizmy w środowisku
1. Wpływ czynników środowiskowych na rozwój drobnoustrojów / 163
1.1. Temperatura / 163
1.2. Wpływ pH / 168
3.3. Wpływ potencjału oksydo-redukcyjnego / 169
1.4. Promieniowanie słoneczne / 171
1.5. Obecność wody / 172
1.6. Część praktyczna / 175
2. Oddziaływania między mikroorganizmami / 177
2.1. Oddziaływania bezpośrednie / 177
2.2. Oddziaływania pośrednie / 178
3. Mikroorganizmy zasiedlające wodę i ścieki / 182
3.1. Mikroorganizmy wód powierzchniowych / 183
3.2. Rozmieszczenie mikroorganizmów w zbiornikachwodnych / 187
3.3. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych / 190
3.4. Analiza sanitarna wody / 193
3.5. Metody oznaczania liczebności bakterii wskaźnikowych / 198
3.6. Część praktyczna / 199
4. Gleba i ryzosfera jako środowisko bytowania mikroorganizmów / 200
4.1. Mikroorganizmy glebowe / 201
4.2. Ryzosfera / 204
4.3. Oddziaływanie roślin na rozwój mikroorganizmów / 205
4.4. Oddziaływanie mikroorganizmów na rozwój roślin / 206
4.5. Część praktyczna / 208
5. Drobnoustroje w powietrzu / 209
5.1. Bioaerozole / 209
5.2. Składniki bioaerozoli / 210
5.3. Przeżywalność drobnoustrojów w powietrzu / 211
5.4. Wpływ warunków środowiskowych na przeżywalność drobnoustrojów / 212
5.5. Mikrobiologiczne metody badania powietrza / 214
5.6. Część praktyczna / 216
6. Człowiek jako środowisko życia drobnoustrojów / 218
6.1. Fizjologiczna populacja drobnoustrojów ciała ludzkiego / 218
6.2. Skóra / 220
6.3. Drogi oddechowe / 221
6.4. Przewód pokarmowy / 222
6.5. Wpływ antybiotyków na mikroorganizmy przewodu pokarmowego / 226
6.6. Układ moczowo-płciowy / 227
6.7. Ucho / 228
6.8. Oko / 229
6.9. Część praktyczna / 230
Literatura / 232
236 stron, Format: 16.0x23.0cm, oprawa miękka
