English version

• polskie
podział tematyczny
 
• anglojęzyczne
podział tematyczny
 
Newsletter:

• Zamów informacje o nowościach z wybranego tematu
 
Informacje:

• o księgarni

• koszty wysyłki

• kontakt

• Cookies na stronie

Totalitaryzm, narracja, tożsamość

Filozofia historii Hannah Arendt

Kluczem do zrozumienia fragmentarycznej myśli Hannah Arendt jest filozofia historii zarówno w znaczeniu spekulatywnym, jak i krytycznym. Odpowiedź Arendt na totalitaryzm – na zwycięstwo fizjologii nad polityką – jest jednocześnie przemyślana i radykalna.

Totalitaryzm nie okazuje się wyłącznie systemem sprawowania władzy, lecz stanowi skrajny przypadek opowiadania historii, fałszywy sposób tworzenia narracji, która sięga w głąb indywidualnej tożsamości.

Każda opowieść jest narzędziem radzenia sobie z przygodnością świata i siebie samego, które niesie ze sobą potencjalnie katastrofalne skutki. Choć ciągłość jest konieczna dla ukonstytuowania się podmiotu i podjęcia działania politycznego, to interpretacja tego, co minione, może łatwo przerodzić się w retrospektywne proroctwo przedstawiające przeszłość jako obietnicę przyszłości. Tym tropem podąża historiografia naukowa kontynuująca niechlubną tradycję zastępowania działania wytwarzaniem, co prowadzi do błędnego rozumienia władzy i zadań wspólnoty politycznej. Odpowiedź właściwą stanowi opowieść fragmentaryczna ugruntowana w nowej metafizyce dziejów. Przeszłość to wprawdzie sterta gruzów, ale jako taka może jawić się nam w zupełnie nowy sposób – jako przedmiot estetyczny.

Książka stanowi kompleksową analizę dorobku Hannah Arendt, interpretowanego w kontekście dzieł myślicieli przynależących z jednej strony do tzw. tradycji kontynentalnej (m.in. Walter Benjamin, Hans-Georg Gadamer, Martin Heidegger, Immanuel Kant, Reinhard Koselleck, Paul Ricoer), z drugiej zaś – do tzw. tradycji analitycznej (m.in. Frank Ankersmit, Arthur Danto, Carl Gustav Hempel, Karl Rajmund Popper, Jerzy Topolski, Hayden White).

Podziękowania / 11
Wykaz skrótów / 15
Wprowadzenie / 17

Rozdział 1. Totalitaryzm i koniec historii / 29
Historyk nieprofesjonalny: recepcja korzeni totalitaryzmu / 29
Fragmenty przeszłości totalitaryzmu: antysemityzm / 37
Fragmenty przeszłości totalitaryzmu: imperializm / 43
Elementy totalitaryzmu: ciągłość i nieciągłość / 49
Totalitaryzm i terror: friedrich–brzeziński i monteskiusz / 53
Totalna dominacja i nagie życie / 60
Animal laborans i redukcja człowieczeństwa / 62
Koniec historii i rozstęp w czasie: ponowoczesność / 70

Rozdział 2. Filozofia historii i myślenie historyczne / 79
Aporie znaczenia / 79
Spekulatywność historiografii / 81
Kondycja historyczna i nowa metafizyka / 86
W poszukiwaniu sensu: myślenie a psychika, świadomość i poznanie / 93
Myślenie i czasowość: czas hermeneutyczny i struktura aktywności umysłu / 100

Rozdział 3. Nauka i ideologia / 111
Ideologia totalitarna a ideały wyjaśniania: Hempel, Topolski, Popper / 111
Homo faber i wytwarzanie świata historycznego: działanie celowo-racjonalne / 118
Kontemplacja, poznanie i alienacja 123
Wytwarzanie prawdy dziejów: Popper i Koselleck / 128
Totalitaryzm, masy i logiczność / 131
Nauki społeczne a problem utylitaryzmu: wyjaśnianie jako usprawiedliwianie / 133
Elementy totalitaryzmu: krystalizacja i przyczynowość figuratywna / 139

Rozdział 4. Polityczność dziejów / 147
Działanie, język, tożsamość: Arystoteles i Heidegger / 147
Wolność woli a wolność polityczna / 153
Działanie jako absolutny początek: św. Augustyn, Duns Szkot i Kant / 157
Idea genialności a działanie polityczne: Kant / 164
Działanie jako byt estetyczny: Kant, Portmann, Gadamer / 171
Publiczna przestrzeń komunikacji / 175
Podmiotowość publiczna i władza: Heidegger i Habermas / 178
Działanie myślenia: Sokrates i Kant / 182
Pierwotny czas myślenia i działania: rozstęp w czasie / 187
Opowieść życia i doktryna kontyngencji: Duns Szkot / 192
Nieprzewidywalność, bezcelowość i nieodwracalność dziejów / 195
Postęp i dzieje upadku: hierarchia wymiarów czasu / 198

Rozdział 5. Historyk jako sędzia / 207
Wewnętrzne konflikty umysłu: antagonizm myślenia i woli / 207
Przyszłość, której chcemy, a przyszłość autentyczna / 212
Sąd nad przeszłością a sąd polityczny / 215
Refleksyjny sąd estetyczny i poznanie historyczne / 222
Momenty sądów smaku / 227
Antagonizm między aktorem a widzem: spektakl dziejów / 233
Część i całość: interpretacyjna funkcja wyobraźni / 238
Sensus communis jako zmysł historyczny: intersubiektywność sądów / 247
Hierarchia genialności i smaku: celowość bez celu / 257
Krytyka teleologii a refleksja nad przeszłością / 265

Rozdział 6. Opowieść fragmentaryczna / 273
Urzeczowienie i przemoc przedstawiania: opowieść fikcyjna / 273
Genealogia zachodu i odkupienie przypadkowości / 282
Opowieść jako odkupienie i zniewolenie: aporia znaczenia / 290
Zwrot narratywistyczny: danto, mink, white / 300
Ironiczność korzeni totalitaryzmu / 310
Odgrywanie przeszłości: Collingwood i Benjamin / 313
Opowieść jako działanie polityczne / 321
Reprezentacja i zastępowanie przeszłości: Ankersmit / 326
Tożsamość narracyjna między tradycją a rewolucją: Ricoeur / 330
Paradoks Odyseusza: niemożliwość spełnienia / 334
Opowieść jako sądzenie i przebaczenie / 340

Zakończenie / 345
Nota bibliograficzna / 349
Bibliografia / 351
Summary / 365
Indeks rzeczowy / 369
Indeks osobowy / 373

394 strony, Format: 15.0x21.0cm, oprawa twarda