Teoria polityki i prawa, rozdarta dzisiaj między faktycznością i
obowiązywaniem, rozpada się na odrębne dyscypliny, które nie mają już sobie prawie
nic do powiedzenia. Napięcie między podejściem normatywistycznym, któremu stale grozi
utrata kontaktu z rzeczywistością społeczną, a podejściem obiektywistycznym, które
wycisza wszelkie aspekty normatywne, można postrzegać jako przestrogę przed
przywiązaniem się do spojrzenia ukierunkowanego na jedną dyscyplinę i zachętę do
otwartości na różne stanowiska metodologiczne (uczestnik vs. obserwator), na różne
cele teoretyczne (wyjaśnienie wyławiające sens i analiza pojęciowa vs. opis i
wyjaśnienie empiryczne), wreszcie otwartości na różne perspektywy wynikające z ról
(sędzia, polityk, prawodawca, klient, obywatel państwa). Habermas porusza się swobodnie
po tym szerokim polu badawczym.
"(...) polityka praworządnych i demokratycznych społeczeństw Zachodu traci
dziś orientacji i pewności siebie. Za zasłoną retoryki rządzi małoduszność.
Również w ustabilizowanych demokracjach instytucje wolności nie są już niezagrożone,
choć społeczeństwa zdają sie tam dążyć raczej do większej niż do mniejszej
demokracji. Przypuszczam jednak, że zaniepokojenie ma jeszcze głębsze podstawę - jest
nią mianowicie przeczucie, że w warunkach całkowicie zsekularyzowanej polityki
praworządne państwo bez radykalnej demokracji nie może istnieć ani się utrzymać.
Celem niniejszych rozważań jest uczynić z tego przeczucia jakieś jaśniejsze
zrozumienie sprawy."
(z przedmowy Autora)
Spis treści:
Przedmowa
Rozdział I. Prawo jako kategoria społecznego zapośredniczenia
między faktycznością i obowiązywaniem
I. Znaczenie i prawda: o napięciu między faktycznością i obowiązywaniem w obrębie
samego języka
II. Transcendencja od wewnątrz: opanowywanie ryzyka niezgody w świecie życia i w
świecie archaicznym
III. Wymiary obowiązywania prawa
Rozdział II. Socjologiczne koncepcje prawa i filozoficzne
koncepcje sprawiedliwości
I. Odczarowanie prawa przez nauki społeczne
II. Powrót prawa rozumowego i bezsilność powinności
III. Parsons vs. Weber: społecznie integracyjna funkcja prawa
Rozdział III. Przyczynek do rekonstrukcji prawa (1): system praw
I. Autonomia prywatna i publiczna, prawa człowieka i suwerenność ludu
II. Normy moralne i normy prawne: o stosunku uzupełniania się zachodzącym między
moralnością rozumową i prawem pozytywnym
III. Ugruntowanie praw podstawowych za pomocą teorii dyskursu
Rozdział IV. Przyczynek do rekonstrukcji prawa (2):zasady
państwa praworządnego
I. Konstytutywny związek między prawem i polityką
II. Władza komunikacyjna i prawowite stanowienie prawa
III. Zasady państwa praworządnego i logika podziału władz
Rozdział V. Nieokreśloność prawa i racjonalność
orzecznictwa
I. Hermeneutyka, realizm i pozytywizm
II. Teoria prawa Ronalda Dworkina
III. Przyczynek do teorii dyskursu prawniczego
Rozdział VI. Sądownictwo i ustawodawstwo: o roli i
prawowitości orzecznictwa konstytucyjnego
I. Rozkład liberalnego paradygmatu prawa
II. Normy vs, wartości: krytyka błędnego metodologicznego samorozumienia sądownictwa
konstytucyjnego
III. Rola orzecznictwa konstytucyjnego w liberalnym, republikańskim i proceduralistycznym
rozumieniu polityki
Rozdział VII. Polityka deliberatywna - proceduralne pojęcie
demokracji
I. Normatywne w. empirystyczne modele demokracji
II. Procedura demokratyczna i problem jej neutralności
III. Przekład pełnego normatywnej treści pojęcia polityki deliberatywnej na język
socjologii
Rozdział VIII. O roli społeczeństwa cywilnego i politycznej
sfery publicznej
I. Socjologiczne teorie demokracji
II. Zarys modelu politycznego obiegu władzy
III. Aktorzy społeczeństwa cywilnego, opinia publiczna i władza komunikacyjna
Rozdział IX. Paradygmaty prawa
I. Umaterialnienie prawa prywatnego
II. O dialektyce równości prawnej i faktycznej.
Przykład równościowych polityk feministycznych
III. Kryzys państwa poraworządnego i proceduralistyczne rozumienie prawa
Studia wstępne i uzupełnienia
Prawo i moralność (Tanner Lectures 1986)
Wykład pierwszy. Jak prawowitość możliwa jest dzięki legalności?
Wykład drugi. O idei państwa praworządnego
Suwerenność ludu jako procedura (1988)
Obywatelstwo państwowe a tożsamość narodowa (1990)
I. Przeszłość i przyszłość państwa narodowego
II. Państwo narodowe a demokracja w zjednoczonej Europie
III. Debata nad imigracją i szowinizmem dobrobytu
Posłowie do wydania czwartego, przejrzanego i uzupełnionego o wykaz literatury
Wykaz literatury
Indeks nazwisk
618 stron, A5, oprawa miękka, skrzydełka, szycie