Niniejsza monografia zrodziła się z przekonania o tym, ze wiedza o
Stanach Zjednoczonych Ameryki, ich instytucjach, polityce jest coraz bardziej przydatna do
zrozumienia mechanizmów polityki zagranicznej, sposobów funkcjonowania demokracji,
śledzenia zjawisk globalizacyjnych, a także amerykanizacji kultury we współczesnym
świecie.
Jesteśmy w wieku XXI, w którym być może zmieni się rola Ameryki, jej
sposób komunikowania się ze światem, czy zdolność do wywierania wpływu na kształt
stosunków międzynarodowych, kierunki rozwoju kultury masowej i na zjawiska kryzysowe czy
rozwój oraz innowacyjność w nauce. Cokolwiek by się jednak stało, warto zrozumieć
doświadczenia amerykańskie w wielu dziedzinach aktywności w krótkiej historii tego
państwa. (…)
Przedmiotem analizy w tej monografii jest proces tworzenia i rozwoju jednego z
działów administracji federalnej, tj. Departamentu Stanu.
Analiza rozwoju tej instytucji pozwala badać formowanie się głównego
instrumentu tego departamentu, tj. służby dyplomatycznej i konsularnej, w tym regulacji
prawnych ich dotyczących. Sposób działania sekretarza stanu, jego pozycja w
administracji, w tzw. gabinecie, czy - inaczej mówiąc - zdolność do przekazania
prezydentowi swoich sugestii mówią wiele o mechanizmach formowania polityki
zagranicznej. Konstytucyjne zapisy, ustawy, rozporządzenia wykonawcze, kilka orzeczeń
Sądu Najwyższego - wszystko to tworzy formalne ramy dla działania Departamentu Stanu i
jego szefa. W praktyce jednak wiele zależało od osobowości prezydenta i Sekretarza
Stanu oraz relacji między nimi. Rodzaj tej więzi tworzy rzeczywisty mechanizm formowania
polityki.
Ze wstępu
Andrzej Mania (ur. 1949 r.), profesor zwyczajny UJ. Wieloletni
kierownik Katedry Historii Dyplomacji i Polityki Międzynarodowej w Instytucie Nauk
Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ oraz Katedry Amerykanistyki w Instytucie
Amerykanistyki i Studiów Polonijnych UJ. Członek Komitetu Nauk Politycznych PAN.
Przebywał wielokrotnie w zagranicznych ośrodkach naukowych, m.in. w University of
Wisconsin, Stevens Point; Uniwersytecie w Padwie, w School of Slavonic and East European
Studies, University of London; w New College Oxford Universily; Johns Hopkins University w
Waszyngtonie oraz w Bologna Center. Prowadził badania w bibliotekach prezydenckich w USA:
F.D. Roosevelta (w Hyde Park), H. Trumana (w Independence), D. Eisenhowera (w Abilene),
J.F. Kennedy'ego (w Bostonie), LB. Johnsona (w Austin), G. Forda (w Ann Arbor), J. Cartera
(w Atlancie), a także w National Archives of the United States w Waszyngtonie. Jest
fellow Kennan Institute for Advanced Russian Studies, Smithsonian Institution w
Waszyngtonie (1986); Salzburg Seminar (1989 i 1991) oraz Norwegian Nobel Institute (1994)
(naukowa instytucja badawcza przy Komitecie Pokojowej Nagrody Nobla). Był profesorem
wizytującym w SUNY at Buffalo (1992) oraz University of Rochester (2006).
Jego zainteresowania naukowe i dorobek koncentrują się na kwestiach historii i polityki
USA oraz na najnowszej historii stosunków międzynarodowych. Opublikował m.in.: Polityka
administracji Franklina D. Roosevelta wobec Związku Radzieckiego w latach 1933-1939
(Kraków 1983); Polityka USA wobec ZSRR, 1933-1941 (Warszawa 1987); Studia z dziejów
stosunków amerykańsko--radzieckich w okresie II wojny światowej (Kraków 1989); The
National Security Council i amerykańska polityka wobec Europy Wschodniej, 1945-1960
(Kraków 1994); Bridge Building, Polityka USA wobec Europy Wschodniej w latach 1961-1968
(Kraków 1996); Detente i amerykańska polityka Stanów Zjednoczonych wobec Europy
Wschodniej, styczeń 1969 - styczeń 1981 (Kraków 2003). Współautor książek: Kto był
kim w II RP (Warszawa 1995); Ameryka Północna, Ameryka Południowa, Australia i Oceania
- Encyklopedia Historyczna Świata, t. XIII; Historia dyplomacji polskiej, t. VI,
1944/1945-1989 (Warszawa 2010). Był redaktorem książek: Polska w Europie regionów
(Kraków 2000); Do jakiej Unii zmierzamy (Kraków 2001); Prawo gospodarcze Unii
Europejskiej (Kraków 2001); Negocjacje w Unii Europejskiej (Kraków 2001). Wydał i
współtworzył kilkanaście prac zbiorowych.
Jest członkiem Lions Club „Kraków Stare Miasto" (prezydent Klubu w latach
1996/1997).
Został czterokrotnie nagrodzony nagrodą Ministra, wielokrotnie nagrodą JM Rektora UJ.
Posiada Krzyż Kawalerski OOP i Medal KEN.
Spis treści:
Wstęp 9
Rozdział I. Dyplomacja amerykańska do czasu zwołania Konwencji Konstytucyjnej
1787 roku 15
I. 1. Dyplomacja okresu kolonialnego 15
I. 2. Instytucje kierowania polityką zagraniczną w okresie 1775-1781 18
I. 3. Pierwsi dyplomaci 25
I. 4. Rozwój instytucji zarządzania sprawami zagranicznymi państwa 1781-1789. Czas R.
Livingstona i J. Jaya 32
I. 5. Początki służby konsularnej 41
Rozdział II. Konstytucja USA i miejsce Departamentu Stanu w systemie politycznym USA
47
II. 1. Konwencja Konstytucyjna 48
II. 2. Sprawy zagraniczne w konstytucji z 1787 roku 60
II. 3. Powstanie Departamentu Stanu 64
II. 4. Wewnątrzpaństwowe funkcje Departamentu Stanu 69
A. Strażnik Wielkiej Pieczęci 71
B. Promulgacja i publikacja dokumentów 74
C. Wydawanie patentów i ochrona praw autorskich 74
D. Cenzus 75
E. Publikowanie Biennial Register 77
F. Publikowanie sprawozdań Commercial Relations of the United States 78
G. Wydawanie listów kaperskich dla okrętów walczących po stronie USA 78
H. Udział w wyborach prezydenckich 78
I. Funkcje związane ze sprawowaniem urzędu prezydenta 79
J. Funkcje związane z wprowadzaniem poprawek do konstytucji 79
K. Udział w międzynarodowych wystawach 80
Rozdział III. Funkcjonowanie Departamentu Stanu w polityce USA, 1789-1829 81
III. l. Organizowanie Departamentu Stanu i służby konsularnej oraz dyplomatycznej w
okresie rządów federalistów 81
III. 2. Departament Stanu w obliczu konfliktu w Europie i wojny z Wielką Brytanią 98
III. 3. Departament Stanu w ostatnich latach rządów „dynastii z Wirginii” 104
Rozdział IV. Departament Stanu, dyplomaci i konsulowie w latach rosnącej potęgi
Ameryki w XIX wieku 113
IV. 1. Departament Stanu i pierwsze reformy 113
IV. 2. Departament Stanu w okresie zwiększania aktywności międzynarodowej USA od lat
trzydziestych 120
IV. 3. Departament Stanu czasu wojny secesyjnej i Rekonstrukcji 134
IV. 4. Czas wielkich reform Departamentu Stanu. Profesjonalizacja służby 138
Rozdział V. Departament Stanu w okresie progresywizmu i I wojny światowej 155
V. 1. Aktywność Departamentu Stanu w latach budowy profesjonalnych służb
zagranicznych na początku XX wieku 155
V.2. Departament czasu I wojny światowej 179
Rozdział VI. Departament Stanu i Foreign Service w okresie międzywojennym
193
VI. 1. Okres Hughesa 194
VI. 2. Ustawa Rogersa - powstanie zunifikowanej Foreign Service of the US 199
VI. 3. Departament Stanu w ostatnich latach prosperity 211
VI. 4. Departament doby Wielkiego Kryzysu 216
VI. 5. Okres New Deal 225
Podsumowanie 239
Bibliografia 251
The Department of State, 1789-1939. The First 150 Years of Its Participation in US Foreign
Policy (Summary 265
Aneks nr 1 275
A. Sylwetki poprzedników Sekretarzy Stanu, szefów jednostek zajmujących się
sprawami zagranicznymi, działających przed rokiem 1789 275
B. Sylwetki Sekretarzy Stanu w latach 1789-1939 276
C. Wykaz osób pełniących czasowo funkcję Sekretarzy Stanu (Secretaiy of State and
interim lub Acting Secretary of State) w latach 1789-1939 293
Aneks nr 2 295
A. Undersecretaries of State, 1919-1939 295
B. Counselors, 1912-1939 296
C. Legal Advisers, 1931-1939 296
D. Chief Clerks, 1789-1939 296
E. Assistant Secretaries of State, 1853-1924 297
F. Second Assistant Secretaries of State, 1866-1924 299
G. Third Assistant Secretaries of State, 1875-1924 299
H. Assistant Secretaries of State, 1924-1939 300
I. Chiefs of Protocol, 1928-1939 301
Indeks nazwisk 303
316 stron, B5, oprawa miękka
