Nowe, zmienione wydanie cenionego podręcznika, wprowadzającego w
niezwykle dynamicznie rozwijającą się dziedzinę wiedzy – biopsychologię!
Co w zachowaniu człowieka jest specyficznie ludzkie? Co zostało odziedziczone po
zwierzęcych przodkach i w jaki sposób uległo modyfikacji w wyniku oddziaływań
społecznych?
Autor w usystematyzowany sposób przekazuje aktualną wiedzę o mechanizmach
fizjologicznych leżących u podstaw zachowania się ludzi i zwierząt. W 22 bogato
ilustrowanych rozdziałach umiejętnie łączy wiedzę z zakresu etologii,
neurofizjologii, psychologii porównawczej, socjobiologii, genetyki, neuroanatomii,
endokrynologii, histologii, ekologii, biochemii, neurochemii oraz neurobiologii.
Prezentuje dorobek wielu pokoleń badaczy, jak również najnowsze osiągnięcia naukowe,
nowe koncepcje teoretyczne z dziedziny wyjaśniającej mechanizmy zachowania się ludzi i
zwierząt. Logiczny i starannie przemyślany wykład ułatwia przyswojenie nawet
najbardziej skomplikowanych treści.
Czytelnik znajdzie tu wiele informacji na temat:
- dziedziczenia cech,
- funkcjonowania neuronów,
- właściwości układów sensorycznych,
- problemów uczenia się i pamięci,
- mechanizmów mowy.
Podręcznik przeznaczony jest dla studentów psychologii oraz kierunków przyrodniczych
– biologii, medycyny, weterynarii i zootechniki.
Bogdan Sadowski
Profesor nauk przyrodniczych; w latach 1978-2002 kierownik Zakładu Zachowania się
Zwierząt Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu koło Warszawy;
neurofizjolog. Wykłada fizjologię układu nerwowego człowieka dla studentów
zagranicznych Akademii Medycznej w Warszawie. Autor podręcznika Fizjologiczne mechanizmy
zachowania (Wydawnictwo Naukowe PWN, 1973) oraz współautor podręcznika Biologiczne
mechanizmy zachowania (Wydawnictwo Naukowe PWN, 1989), a także licznych prac naukowych
dotyczących fizjologicznych mechanizmów zachowania popędowo-emocjonalnego zwierząt.
Spis treści:
Przedmowa
1. Zachowanie jako przedmiot badań
Pojęcie i terminologia zachowania
Poglądy na czynność mózgu
Zagadnienie relacji psychika - mózg
Behawioryzm
Redukcjonizm i kompozycjonizm
Poglądy na lokalizację czynności w mózgu
Nauki badające zachowanie
Rozwój poglądów na interpretację zachowania
Etologia i ekologia behawioralna
Neurobiologia
Metody badania czynności mózgu
Eksperyment ostry i chroniczny. Bioetyka eksperymentowania na zwierzętach
Stereotaksja
Pobudzanie ośrodków mózgowych
Wyłączanie czynności ośrodków mózgowych
Badanie aktywności ośrodków mózgowych metodą radioaktywnej 2-deoksy-glukozy
Metody genetyczne stosowane w badaniach zachowania
Wykorzystanie zjawisk bioelektrycznych do badania czynności układu nerŞwowego
Badanie czynności neuronów (34). Elektroencefalografia (35). Potencjały wywołane (36)
Badanie czynności mózgu u ludzi
Metody wizualizacji struktur mózgowych
Tomografia komputerowa (37). Rezonans magnetyczny (38). Emisyjna tomoŞgrafia pozytonowa
(38)
Perspektywy dalszych badań
2, Dynamiczna struktura organizmów żywych.
Dziedziczenie cech
Kodowanie struktury białek
Rola kwasów nukleinowych w kodowaniu informacji genetycznej
Powstawanie kopii cząsteczek DNA
Przebieg syntezy białek w komórce
Transkrypcja (46). Translacja (48)
Ekspresja genu
Dziedziczenie cech
Struktura i funkcja chromosomów
Podziały komórek
Mitoza (53). Mejoza (54)
Prawa Mendla
Poligenia, plejotropia. Cechy jakościowe i ilościowe
Pojęcie gatunku i populacji
Pula genowa populacji i jej zmiany
Mutacje (58). Rekombinacja genów (59). Równowaga genowa populacji.
Teorem (prawo) Hardy\'ego i Weinberga (60)
Zagadnienie inbredu i outbredu
Dobór naturalny (selekcja naturalna)
Doskonalenie populacji drogą selekcji naturalnej
Specjacja
Metody genetyczne w badaniach fizjologicznych
Szczepy inbredowe i rekombinacyjne
Selekcja na wybraną cechę fenotypową
Zwierzęta transgeniczne
Oligonukleotydy antysensowne
3. Rozwój i budowa układu nerwowego
Rozwój układu nerwowego
Rozwój filogenetyczny (rodowy) układu nerwowego
Układ nerwowy pragębowców (68). Układ nerwowy wtórnogębowców (70)
Rozwój ontogenetyczny (osobniczy) układu nerwowego
Rozwój mikrostruktury układu nerwowego
Migracja neuronów i wzrost aksonów (74). Współzawodnictwo neuronów.
Czynniki neurotroficzne (75). Dojrzewanie funkcjonalne neuronów i synaps (77).
Fizjologiczna śmierć neuronów (78)
Budowa mikroskopowa układu nerwowego
Komórki nerwowe
Glej
Włókna i osłonki nerwowe
Istota szara i istota biała
Nerwy
Części układu nerwowego
Rdzeń kręgowy
Istota szara
Istota biała
Pień mózgu
Rdzeń przedłużony i most
Sródmózgowie
Nerwy czaszkowe
Nerw trójdzielny (93). Nerw twarzowy (93). Nerw statyczno-słuchowy (93).
Nerwy językowo-gardłowy, błędny i dodatkowy (94). Nerw podjęzykowy (95)
Komora czwarta
Międzymózgowie
Nadwzgórze
Wzgórze
Zawzgórze
Podwzgórze
Niskowzgórze
Komora trzecia
Półkule mózgu i kora mózgu
Budowa makroskopowa kory nowej
Węchomózgowie
Istota biała półkul mózgu
Budowa mikroskopowa kory mózgu
Budowa isocortex
Pola cytoarchitektoniczne kory
Unaczynienie mózgowia
Bariera krew-mózg
Przestrzenie płynowe w układzie nerwowym. Płyn mózgowo-rdzeniowy
Narządy okołokomorowe
4. Czynność neuronów i przekaźnictwo synaptyczne
Budowa i czynność poszczególnych części neuronu
Transport aksonalny
Przekazywanie informacji między neuronami
Potencjały elektryczne neuronu
Kanały jonowe
Pompa sodowo-potasowa
Pobudzenie neuronu
Uwalnianie przekaźnika na zakończeniach synaptycznych
Hamowanie neuronu
Hamowanie postsynaptyczne
Hamowanie presynaptyczne
Przekaźniki i modulatory
Receptory przekaźników
Aminokwasy pobudzające
Aminokwasy hamujące
Acetylocholina
Aminy katecholowe i 5-hydroksytryptamina
Receptory dopaminy
Hydroksytryptamina (serotonina)
Przekazywanie informacji za pomocą przekaźników wtórnych
Białka G
Cykliczny kwas adenozynomonofosforowy (cAMP)
Pochodne fosfatydyloinozytolu
Cykliczny kwas guanozynomonofosforowy (cGMP) i tlenek azotu
Wapń
Mechanizm działania przekaźników wtórnych
Kinazy białkowe (141). Fosforylacja białek (141). Wpływ kinaz białkowych na
ekspresję genów (142)
Czynniki wzrostu (neurotroficzne)
Przewodzenie impulsów we włóknach nerwowych
Przewodzenie impulsów skokowe i ciągłe
Pobudliwość włókien nerwowych. Szybkość przewodzenia impulsów w zależności od
kalibru włókna
Sieci nerwowe
5. Ogólne właściwości układów sensorycznych
Etapy poznania
Pojęcie bodźca
Rodzaje bodźców
Środowisko zewnętrzne jako źródło bodźców
Bodźce kluczowe i wyzwalacze
Zmysły
Budowa i czynność receptorów
Pobudzenie receptora
Adaptacja receptorów
Psychofizyczny pomiar intensywności bodźców
Budowa dróg czuciowych
Przebieg impulsów na kolejnych etapach drogi czuciowej
Organizacja ośrodków sensorycznych kory mózgu
6. Czucie somatyczne i czucie równowagi
Czucie powierzchniowe
Receptory dotyku
Receptory termiczne
Czucie głębokie
Drogi i ośrodki czucia somatycznego
Organizacja czucia somatycznego w obszarze tułowia i kończyn
Organizacja czucia somatycznego w obszarze głowy
Funkcjonalne znaczenie dwóch systemów dróg czuciowych
Ośrodki czuciowe wzgórza
Budowa kory somatosensorycznej
Lokalizacja czynności w korze czuciowej
Objawy uszkodzenia kory somatosensorycznej
Czucie równowagi
Funkcjonowanie receptorów w narządzie równowagi
Reakcje statyczne i dynamiczne receptorów równowagi
Jądra przedsionkowe
Funkcjonowanie mechanizmów utrzymujących równowagę ciała
7. Układ wzrokowy
Rodzaje narządów wzroku
Budowa oka ssaków
Oko jako układ optyczny
Refrakcja oka ludzkiego
Siatkówka
Budowa siatkówki
Pobudzenie siatkówki
Przenoszenie informacji wzrokowej w siatkówce
Efekty pobudzenia czopków (188). Efekty pobudzenia pręcików (189). Zdolność
rozdzielcza oka (189) Widzenie w różnych warunkach oświetlenia. Adaptacja do światła
i ciemności
Adaptacja fotochemiczna
Mechanizm nerwowy adaptacji
Zmiany procesu transdukcji
Mechanizm fototopowy i skototopowy w procesie widzenia u człowieka
Zjawisko Purkinjego
Pola recepcyjne komórek zwojowych
Organizacja pól recepcyjnych w siatkówce
Reakcje ON i OFF komórek zwojowych siatkówki (193). Kontrastowość widzenia (194).
Stopniowanie reakcji komórek zwojowych (195). Rodzaje
komórek zwojowych (197)
Kanały informacji wzrokowej
Widzenie barw
Teoria Younga i Helmholtza (198). Reagowanie komórek zwojowych siatkówki na barwy dopełniające
(199)
Pole widzenia
Konsekwencje widzenia stereoskopowego
Organizacja dróg i ośrodków wzroku
Ciało kolankowate boczne
Okolice wzrokowe kory mózgu
Reagowanie układu wzrokowego na wzorce bodźców
Reakcje komórek kory mózgu na bodźce o różnej konfiguracji
Kolumnowy układ neuronów w korze wzrokowej
Ruchy gałek ocznych
Rodzaje ruchów gałek ocznych
Ośrodki kontrolujące ruchy gałek ocznych
Unerwienie wegetatywne oka. Akomodacja
Uwaga wzrokowa
Zespół Balinta
Pomijanie boczne
Widzenie mimo ślepoty
8. Układ słuchowy
Budowa i czynność narządu słuchu
Przenoszenie fali akustycznej w uchu wewnętrznym
Pobudzenie komórek włoskowatych
Właściwości morfologiczne i elektrochemiczne komórek włoskowatych
Komórki włoskowate zewnętrzne jako układ rezonatorowy
Kodowanie informacji słuchowej w nerwie ślimakowym
Zasada częstotliwości
Zasada miejsca
Podkorowe ośrodki słuchu
Reakcje komórek jąder ślimakowych na bodźce akustyczne
Ocena kierunku źródła dźwięku
Wzgórki pokrywy śródmózgowia dolne i ciała kolankowate przyśrodkowe
Organizacja okolicy słuchowej kory mózgu
Psychofizyczny pomiar natężenia dźwięku
Echolokacja
9. Zmysły chemiczne
Węch
Budowa narządu węchu
Budowa i czynność komórek węchowych
Białka receptorowe (235). Transdukcja sygnału w komórce węchowej (236)
Opuszka węchowa
Sieć nerwowa opuszki (238). Komórki okołokłębuszkowe i komórki ziarnisŞte (239).
Osmatyczna i przestrzenna organizacja opuszki węchowej (240). Wybiórczość percepcji
węchowej (241)
Ośrodki węchowe
Plastyczność układu węchowego. Pamięć węchowa
Biologiczna rola węchu
Smak
Receptory smakowe
Drogi czucia smaku. Fizjologiczna rola smaku
10. Ból
Ból fizjologiczny
Receptory bólu (nocyceptory)
Mechanizm pobudzenia receptorów bólowych. Ból ostry i piekący
Dopływ impulsów czucia bólu do rdzenia kręgowego. Bramka rdzeniowa
Ból patologiczny
Drogi i ośrodki czucia bólu
Metody badania bólu u zwierząt
Metody badania bólu u ludzi
Odruchy nocyceptywne jako miernik wrażliwości bólowej
Badanie czucia bólu metodą potencjałów wywołanych
Ocena intensywności bólu patologicznego
Ośrodkowy system tłumienia bólu
Przejawy działania ośrodkowego systemu tłumienia bólu
Analgezja spowodowana stresem (259). Przeciwbólowe działanie akupunktury (260)
Neurochemiczne podłoże analgezji opioidowej
Receptory opioidowe
Endorfiny
Terapia bólu
Bóle pooperacyjne
Bóle w chorobie nowotworowej
Bóle fantomowe i zespół fantomu
11.Czynności ruchowe
Organizacja czynności ruchowych u zwierząt bezkręgowych
Organizacja sterowania czynnościami ruchowymi u ssaków
Jednostka ruchowa
Skurcz mięśnia
Energia skurczu mięśnia
Mechanizm pobudzenia komórki mięśniowej
Skurcz izotoniczny i izometryczny
Stopniowanie siły skurczu mięśnia
Pojęcie odruchu
Ośrodki ruchowe rdzenia kręgowego
Unerwienie czuciowe mięśnia
Odruch na rozciąganie (miotatyczny)
Napięcie mięśniowe
Integracja czynności ruchowych
Niższy poziom integracji
Rola rdzenia kręgowego w czynnościach ruchowych
Rdzeniowe odruchy obronne (281). Czynności ruchowe sterowane przez rdzeń
kręgowy (281)
Rola opuszki i mostu w integracji czynności ruchowych
Zstępująca część tworu siatkowatego (282). Jądro czerwienne, pokrywa
śródmózgowia i jądra przedsionkowe (284)
Średni poziom integracji
Kora czuciowo-ruchowa
Działanie kory czuciowo-ruchowej na rdzeń kręgowy
Opracowanie planu i wysłanie rozkazu wykonania ruchu
Znaczenie informacji o stanie narządu ruchu
Sterowanie ruchami szybkimi (288). Somatotopowe i funkcjonalne zróżnicowanie okolicy
ruchowej (289)
Jądra podstawne
Połączenia pobudzające i hamujące jądra podstawne (290). Oddziaływania jąder
podstawnych na korowe i podkorowe ośrodki ruchowe (292)
Objawy uszkodzenia jąder podstawnych
Choroba Parkinsona (294). Zespoły hiperkinetyczne (294)
Rola jąder podstawnych w sterowaniu ruchem
Wyższy poziom integracji
Czynność neuronów kory ruchowej w zależności od typu ruchu dowolnego
Organizacja sterowania ruchami dowolnymi
Móżdżek
Kora móżdżku
Dopływ informacji do móżdżku
Drogi rdzeniowo-móżdżkowe (301). Drogi korowo-móżdżkowe (302)
Drogi odmóżdżkowe
Mechanizm korekcji ruchów przez móżdżek
Tłumienie ruchów oscylacyjnych
Korekcja ruchu aktualnie wykonywanego
Korekcja planu czynności ruchowej
Ruchy balistyczne
12. Rytmika czynności fizjologicznych
Rodzaje rytmów biologicznych. Podstawowe pojęcia i terminologia
Genetyczny mechanizm rytmiki czynności biologicznych
Neurofizjologiczny mechanizm sterowania rytmem okołodobowym
Jądro nadskrzyżowaniowe
Synchronizacja rytmów dobowych
Okołodobowa rytmika czynności fizjologicznych i psychicznych u człowieka
Rytmika czuwania i snu
Rytmika czynności fizjologicznych
Rytmika czynności psychicznych
Choroba transatlantycka (jet lag)
Rola melatoniny w rytmice czynności fizjologicznych
13. Czuwanie i sen
Badanie czynności czuwającego mózgu metodą elektroencefalografii
Twór siatkowaty i układ nieswoisty. Nieswoiste działanie na korę mózgu
Czynności układu siatkowatego
Dopływ impulsów do układu siatkowatego
Zróżnicowane oddziaływania układu siatkowatego
Drogi noradrenergiczne
Drogi dopaminergiczne
Drogi cholinergiczne i serotoninergiczne
Diagnostyka stanów czuwania i snu
Elektroencefalograficzne korelaty czuwania u zwierząt
Elektroencefalograficzne korelaty czuwania u człowieka
Wewnątrzmózgowy system sterujący czuwaniem i rola bodźców zewnętrznych
Sen
Czynność EEG podczas snu u zwierząt
Fazy i okresy snu u człowieka
Sen REM
Podłoże neuroanatomiczne snu REM
Mechanizmy synchronizacji i desynchronizacji EEG
Pochodzenie fal wolnych podczas snu
Blokowanie wolnych oscylacji. Desynchronizacja EEG
Marzenia senne
Właściwości czuwania i snu u zwierząt
Potrzeba snu a skłonność do snu
Biologiczna rola snu
Zaburzenia wynikające z przesunięcia faz snu i czuwania
14. Regulacja homeostazy wewnątrzustrojowej
Homeostaza wewnątrzustrojowa
Mechanizmy regulacji homeostazy wewnątrzustrojowej
Regulacja homeostazy wewnątrzustrojowej przez hormony
Powstawanie i wydzielanie hormonów
Mechanizm działania hormonów na narządy
Hormony przysadki
Płat przedni przysadki
Regulacja wydzielania hormonów przedniego płata przysadki przez podwzgórze
(353). Hormon adrenokortykotropowy i kora nadnerczy (354).
Oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa. Glikokortykosteroidy (355). Hormon
wzrostu (356). Prolaktyna (357). Hormony tarczycy (357)
Hormony tylnego płata przysadki
Regulacja homeostazy wewnątrzustrojowej przez układ wegetatywny
Budowa układu współczulnego
Budowa układu przywspółczulnego
Przekaźnictwo synaptyczne w układzie wegetatywnym
Działanie układu wegetatywnego na narządy
Receptory adrenergiczne (363). Napięcie (tonus) układu wegetatywnego (364)
Regulacja czynności układu krążenia
Unerwienie wegetatywne serca (364). Unerwienie naczyń krwionośnych.
Ciśnienie tętnicze krwi (365). Ośrodkowa kontrola czynności układu krążenia
(365). Regulacja objętości krwi (367)
Gospodarka wodno-elektrolitowa
Stężenie osmotyczne i ciśnienie osmotyczne
Utrzymanie stałego stężenia osmotycznego płynu zewnątrzkomórkowego Sprzężenie
osmoregulacji z mechanizmem utrzymującym stałą objętość krwi Rola układu
renina-angiotensyna w regulacji ciśnienia i objętości krwi
Pragnienie
Rola bodźca osmotycznego (371). Rola bodźca objętościowego (371)
Głód jonów sodu
Regulacja wewnętrznej temperatury organizmu
Wytwarzanie i utrata ciepła
Sposoby utraty ciepła
Mechanizmy regulujące temperaturę ciała
Termodetekcja i ośrodki termoregulacji (376). Termoregulacja behawioral-na (378)
15. Zachowania popędowe i instynktowe. Regulacja nastroju
Terminologia zjawisk popędowo-emocjonalnych. Klasyfikacja popędów
Emocje
Emocje nabyte. Biologiczne znaczenie emocji
Emocje człowieka
Pojęcie instynktu
Fazy i etapy zachowania instynktowego
Reakcje przerzutowe i upustowe. Rytualizacja zachowań
Neuroanatomiczne podłoże czynności popędowo-emocjonalnych
Ośrodki korowe układu limbicznego
Zakręt obręczy (388). Zakręty oczodołowe (389)
Ciało migdałowate
Połączenia ciała migdałowatego (390). Czynność ciała migdałowatego (391)
Podwzgórze
Połączenia podwzgórza (393)
Jądro półleżące
Przegroda przezroczysta
Systemy o jednolitym neurochemicznym podłożu transmisji synaptycznej
Systemy noradrenergiczne (396). Systemy dopaminergiczne (397). System
serotoninergiczny (398). Systemy cholinergiczne (398)
Istota szara okołowodociągowa
Nastrój
Depresja
Neuroanatomiczne podłoże depresji (400). Neurochemiczne podłoże depreŞsji (400)
Zwierzęce modele depresji
Modele etologiczne (402). Wyuczona bezradność (403)
Stany przyjemności i przykrości wywołane elektrycznym drażnieniem mózgu
Samodrażnienie (403). Efekty awersyjne drażnienia mózgu (406)
16. Pobieranie pokarmu i gospodarowanie energią
Pobieranie pokarmu
Optymalne żerowanie
Adaptacja zwierząt do różnych warunków zdobywania pokarmu
Składniki pokarmów
Glukoza
Kwasy tłuszczowe
Aminokwasy
Regulacja procesów przemiany materii. Insulina
Głód i sytość
Rozwój badań nad regulacją pobierania pokarmu
Związki chemiczne regulujące przyjmowanie pokarmu
Związki zwiększające pobieranie pokarmu (oreksygeny)
Neuropeptyd Y (413). Galanina (414). Neuroprzekaźniki o budowie aminoŞkwasów (414).
Peptydy opioidowe (414)
Związki hamujące pobieranie pokarmu (anoreksygeny)
Hormon a-melanotropowy (415). Hormon uwalniający kortykotropinę (415)
Ośrodki sterujące przyjmowaniem pokarmu
Jądro łukowate
Jądro przykomorowe
Jądro brzuszno-przyśrodkowe
Boczna okolica podwzgórza
Rytmika pobierania pokarmu
Przyjmowanie różnych składników pokarmowych
Rola sygnałów z przewodu pokarmowego
Homeostaza energetyczna ustroju
Sytość długotrwała
Zaburzenia przyjmowania pokarmu
Otyłość
Jadłowstręt psychiczny
Bulimia
17. Czynności ochronne
Popędy sterujące reakcjami obronnymi
Strach
Wściekłość
Walki w świecie zwierząt
Agresja a zachowania agonistyczne
Obrona terytorium
Laboratoryjne badania agresji
Agresja wywołana drażnieniem mózgu
Modele agresji u szczurów
Ochrona przed niebezpieczeństwem
Ochrona bierna
Zachowanie w przypadku ryzyka spotkania z napastnikiem
Ochrona czynna (zachowania obronne)
Ucieczka (431). Samoobrona (431)
Neurofizjologiczny mechanizm agresji i czynności obronnych
Pobudzanie i hamowanie agresji
Ośrodki sterujące agresywnością u człowieka
Wyzwalanie czynności obronnych
Hamowanie czynności obronnych
Agresywność a hormony
Rola testosteronu w dominacji u małp
Hormony płciowe a agresywność i dominacja u człowieka
Stany lękowe
Klasyfikacja stanów lękowych
Leczenie stanów lękowych
Eksperymentalne badania lęku
Stany lękowe z napadami paniki
18. Czynności rozrodcze
Gruczoły płciowe
Budowa i czynność jąder. Spermatogeneza
Budowa i czynność jajników. Oogeneza
Cykl jajnikowy
Hormony płciowe
Testosteron
Estradiol
Progesteron
Hormony gonadotropowe
Działanie hormonów gonadotropowych u samców
Działanie hormonów gonadotropowych u samic
Oś podwzgórze-przysadka-gonady
Chromosomy płciowe i płeć chromosomalna
Przekształcanie się pierwotnych gonad w jądra lub jajniki
Zaburzenia determinacji płci wynikające z nieprawidłowości chromosomowych
Funkcjonalne zróżnicowanie podwzgórza ze względu na płeć
Płeć psychiczna
Cykliczność żeńskich czynności rozrodczych
Synchronizacja czynności rozrodczych
Rola bodźców węchowych
Systemy kojarzeń
Wybór partnera seksualnego
Gatunkowe mechanizmy izolacyjne
Rola wpajania (imprinting)
Wewnątrzgatunkowe preferencje seksualne
Walki godowe
Rola terytorializmu w osiąganiu sukcesu rozrodczego
Współdziałanie samców w ubieganiu się o samicę
Niezwykłość i nowość jako preferowane cechy partnera
Rola hormonów w regulacji popędu płciowego u zwierząt
19. Uczenie się i warunkowanie
Pojęcie uczenia się
Rodzaje uczenia się u zwierząt
Uczenie się percepcyjne
Uczenie się utajone (467). Wpajanie (imprinting) (468)
Uczenie się asocjacyjne
Uczenie się metodą prób i błędów (469). Uczenie się przez wgląd (insight)
(470). Uczenie się przez naśladowanie (470)
Habituacja
Odruchy warunkowe
Warunkowanie klasyczne
Doświadczenia Pawłowa (472). Istota klasycznego odruchu warunkowego (475).
Rodzaj asocjacji w odruchach warunkowych (478)
Warunkowanie instrumentalne
Rola popędu w warunkowaniu instrumentalnym (483). Zagadnienie bodźca
warunkowego w warunkowaniu instrumentalnym (487). Wzmacnianie częściowe (487).
Zachowanie zabobonne (488)
Długotrwałe wzmocnienie synaptyczne
20. Pamięć
Pamięć sensoryczna i pamięć krótkotrwała
Pamięć operacyjna
Pętla fonologiczna
Diagram wzrokowo-przestrzenny
Ośrodek wykonawczy
Pamięć długotrwała
Pamięć opisowa (deklaratywna)
Lokalizacja pamięci opisowej w mózgu
Pamięć semantyczna
Pamięć autobiograficzna
Pamięć nieopisowa
Pamięć nieświadoma
Badanie pamięci nieświadomej
Lokalizacja procesów pamięci nieświadomej w mózgu
Zaburzenia pamięci. Amnezja globalna
Pamięć a hipokamp
Budowa hipokampa i formacji hipokampalnej
Rola hipokampa w mechanizmie pamięci u zwierząt
Pamięć przestrzeni (509). Wybiórcza rola hipokampa w pamięci rozpoznawczej
u małp (511)
Badania pamięci operacyjnej u zwierząt
Rola hipokampa w pamięci operacyjnej
Rola okolicy przedczołowej w pamięci operacyjnej
Konsolidacja śladu pamięciowego
Co to jest ślad pamięciowy?
21. Środowisko życia. Życie społeczne
Miejsca bytowania zwierząt
Wędrowność
Terytorializm
Życie zbiorowe zwierząt
Rodzaje zbiorowości zwierząt
"Społeczeństwa" owadów
Skutki życia społecznego
Rodziny zwierzęce
Dominacja
Dominacja w koloniach małp
Biologiczne znaczenie dominacji
Altruizm i dobro grupy
Egoizm i altruizm u zwierząt
Dobór krewniaczy
Altruizm odroczony
Dobór grupowy
22. Myślenie, mowa, inteligencja
Właściwości mowy
Mowa a język
Mowa a myślenie
Mowa zewnętrzna i mowa wewnętrzna
Wrodzona predyspozycja człowieka do posługiwania się mową
Rozwój mowy u dziecka
Organizacja czynności mowy w świetle obserwacji klinicznych
Ośrodki mowy i objawy ich uszkodzenia
Afazje a funkcjonalne uszkodzenia mózgu Badanie mechanizmów mowy u ludzi zdrowych
Badanie czynności mowy metodą PET
Badania mowy za pomocą potencjałów wywołanych
Interpretacja wyników badania mechanizmów mowy
Funkcjonalna asymetria półkul mózgu
Anatomiczne połączenia między półkulami mózgu
Rozdzielna praca półkul mózgu: doświadczenia na zwierzętach
Rozdzielna praca półkul mózgu: badania u ludzi
Myślenie lewopółkulowe i prawopółkulowe (554). Objawy uszkodzenia półkuli
prawej mózgu (555). Współdziałanie obu półkul u pacjentów po komisurotomii (555)
Rozdzielone półkule - dwie psychiki czy jedna?
Różnice między płciami
Okolica przedczołowa
Pamięć u ludzi z uszkodzeniami okolicy przedczołowej
Zespół płata czołowego
Okolica przedczołowa a choroby psychiczne
Lobotomia czołowa
Skutki uszkodzenia okolicy przedczołowej - podsumowanie
Bibliografia
586 stron, B5, oprawa miękka
