Podczas gdy coraz szersze kręgi niemieckiej elity politycznej zabiegają o głosy tzw.
wypędzonych, warto przypomnieć, na jakich podstawach zbudowana została dzisiejsza
państwowość niemiecka. Losów powojennych zachodnich Niemiec nie można streścić
legendą o cudzie gospodarczym i zbudowaniu modelowej demokracji. W rzeczywistości do
powstania i rozbudowy RFN w przeważającym stopniu przyczyniły się dawne kadry
nazistowskiego reżimu, które po 1945 r. wróciły na stanowiska. Co ważne, powojenna
ciągłość elit do dziś stanowi dla Niemców uciążliwe brzemię i potencjalne
źródło nowych sporów i skandali.
Książka ma ambicję – by użyć formuły historyka Petera Reichela – przedstawić
„drugą historię narodowego socjalizmu”, czyli historię nazizmu w Niemczech
zachodnich po 1945 r. Analizuje przeszkody, na jakie do momentu powstania RFN w 1949 r.
napotykała prowadzona i kontrolowana przez zwycięskich aliantów denazyfikacja.
Następnie omawia politykę rządu Adenauera, której cechą szczególną była
pobłażliwość wobec byłych nazistów i troska o zachowanie ciągłości personelu
urzędniczego. Dzięki temu kadry zarządzające gospodarką, kulturą, jak i
administracją państwową nie zmieniały się przez wyjątkowo długi czas.
Praca A. Wahla pozwala zrozumieć, jak bardzo obecność przeszłości
(Vergangenheitsbewältigung) wpływa nie tylko na życie codzienne najludniejszej i
najbogatszej europejskiej demokracji, lecz także na treść niemieckiej kultury
politycznej i na kształt świadomości zbiorowej.
Książka przedstawia francuski punkt widzenia na najnowszą historię Niemiec i może
stanowić istotne uzupełnienie aktualnego stanu wiedzy o dziejach stosunków
polsko-niemieckich. Stawia także ogólniejsze pytanie: czy możliwa jest przemiana
ustrojowa bez wykorzystania kadr i elit poprzedniego ustroju?, które doskonale wpisuje
się w rozważania nad potrzebą i zasięgiem lustracji w Polsce po roku 1989.
Alfred Wahl jest emerytowanym wykładowcą historii współczesnej na
uniwersytecie w Metzu. Udziela się również w środowisku francuskiej lewicy. Wydał
szereg publikacji poświęconych tematyce niemieckiej: L’Allemagne de 1945 a nos jours
(2009), L’Allemagne de 1918 a 1945 (2003), Histoire de la République Fédérale
d’Allemagne (2000), Les forces politiques en Allemagne, XIXe–XXe siecle (1999). Jest
także autorem książek o historii piłki nożnej.
Spis treści:
Wstęp
Rozdział I
Denazyfikacja dokonana przez aliantów (1945–1949)
1. Zaskoczenie i pragmatyzm aliantów (maj – czerwiec 1945 r.)
2. Denazyfikacja w strefie amerykańskiej (lato – jesień 1945 r.)
3. Denazyfikacja w strefie francuskiej
4. Ustawa o uwolnieniu od nazizmu i militaryzmu
(Gesetz zur Befreiung von Nationalsozialismus und Militarismus)
5. Denazyfikacja w strefie brytyjskiej
6. Trzecia faza w strefie francuskiej
7. Pobłażliwość sędziów wobec nazistów
8. Wnioski
Rozdział II
Początki RFN a nazizm
1. Okres Vergangenheitspolitik
2. Uwolnijcie naszych więźniów!
3. Pobłażliwość niemieckiego wymiaru sprawiedliwości
4. Zwrot w działaniu wymiaru sprawiedliwości
5. Perypetie sądowe nazistowskich kadr po roku 1945
6. Nazistowskie incydenty za Adenauera
7. Wiedergutmachung
8. Wnioski
Rozdział III
Ciągłość w kadrach i aparacie państwowym
1. Ciągłość nazizmu w polityce
2. Dawna administracja wciąż na posterunku
3. Odtworzenie Auswärtiges Amt Ribbentropa?
4. Winni krwi sędziowie (Blutrichter) wciąż na stanowisku
5. Bundeswehra: powrót nazizmu?
6. Ludzie uniwersytetu i pracownicy służby zdrowia
7. Zjawisko ciągłości wśród historyków
8. Wnioski
Rozdział IV
Ciągłość nazizmu w niektórych branżach sektora prywatnego
1. Ciągłość nazizmu w gospodarce
2. Zjawisko ciągłości w życiu kulturalnym
3. Prasa, dziennikarze
4. Ciągłość w świecie sportu
Rozdział V
Vergangenheitsbewältigung
1. Co to jest Vergangenheitsbewältigung?
2. Vergangenheitsbewältigung (1945–1963 r.)
3. Kultura pamięci (1963–1990 r.)
4. Vergangenheitsbewältigung po zjednoczeniu (1990 r.)
Wnioski końcowe
Bibliografia ogólna
344 strony, oprawa miękka
