Ze wstępu
(...)Dążenie do zdetronizowania kary pozbawienia wolności z pozycji głównego
środka walki z różnorodnymi przejawami nagannego zachowania, także w przypadku
drobnych i nieco od nich poważniejszych przestępstw powszechnych oraz danie sądom do
dyspozycji szerokiego wachlarza kar i środków karnych umożliwiających zróżnicowanie
sposobów reagowania na czyny społecznie szkodliwe spowodowało, że w obszarze całego
prawa karnego, podstawowego znaczenia zaczęło nabierać pytanie nie ,,ile", lecz
,,co" orzekać? Kwestia wyboru kary czy innego środka karnego, a w przypadku
wykroczeń powszechnych nawet pozakarnego, staje się najważniejszym zadaniem sądu (czy
innego organu uprawnionego do reagowania na czyn naganny), poprzedzającym decyzję co do
ilościowego wymiaru. Stąd też zainteresowanie autorki tematem, który stał się
szczególnie aktualny po uchwaleniu nowych kodeksów karnych (k.k. z 1997 r. i k.k.s. z
1999 r.), które zawierają pakiet dyrektyw szczególnych dotyczących wyboru kary albo -
zamiast niej - środka karnego, które w większym lub mniejszym stopniu ukierunkowują
orzecznictwo sądów polskich w znacznej liczbie spraw karnych. Tytuł, którym opatrzono
pracę ma - z oczywistych względów - charakter hasłowy.
Praca przedstawia natomiast w sposób całościowy, nie opracowaną dotąd,
problematykę dyrektyw wyboru rodzaju prawnokarnych konsekwencji związanych z faktem
popełnienia czynu zabronionego, sformułowanych na użytek tzw. zwyczajnego wymiaru kary.
W pracy znajdują się zarówno teoretyczne uogólnienia dotyczące materii związanych z
szeroko rozumianym wymiarem kary, dyrektywami wyboru rodzaju prawnokarnych konsekwencji
czynu, jak i szczegółowa analiza dogmatyczna wszystkich dyrektyw szczególnych
poświęconych kwestii wyboru kary lub środka karnego, sformułowanych w obszarze
polskiego prawa karnego. Podjęty temat, poświęcony problematyce wyboru kary lub w jej
miejsce środka karnego, wydaje się nabierać wyjątkowego znaczenia dzisiaj, w dobie
szerokiej dyskusji nad kształtem obowiązującego prawa karnego w Polsce i przejawianej
od jakiegoś czasu stanowczej intencji jego zmiany, która przybrała już konkretną
postać w uchwalonej 24 sierpnia 2001 r. ustawie nowelizacyjnej, zmieniającej kodeks
karny, kodeks postępowania karnego, kodeks karny wykonawczy oraz szereg innych ustaw, a
która z uwagi na liczne błędy i poważne wady została zawetowana przez Prezydenta RP i
nie stała się obowiązującym prawem.
Prezydent RP, wetując ustawę zmieniającą trzy kodeksy karne, powołał Komisję do
Spraw Nowelizacji Kodyfikacji Karnych celem przygotowania trzech nowych projektów ustaw
nowelizujących odrębnie obowiązujący: kodeks karny, kodeks postępowania karnego i
kodeks karny wykonawczy. Komisja prezydencka zakończyła pracę w grudniu 2001 r.,
przedkładając m.in. projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - przepisy
wprowadzające Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, datowany na dzień 11 grudnia
2001 r., który wraz z pozostałymi projektami skierowany został do laski
marszałkowskiej i jest obecnie przedmiotem prac parlamentarnych. Projekt ten (w
przeciwieństwie do zawetowanej ustawy nowelizacyjnej) nie zrywa z nowoczesnymi trendami w
zakresie karania, dokonując - nie generalnego, lecz - racjonalnego, selektywnego
zaostrzenia represji karnej w przypadku przestępstw stanowiących istotne zagrożenie
społeczne. Projekt doskonali te unormowania kodeksu karnego, które okazały się
błędne, dysfunkcjonalne czy nadmiernie kazuistyczne, a nadto kryminalizuje nowe czyny
społecznie szkodliwe, które dezorganizują życie społeczne. Proponowany zakres i
kształt zmian w prawie karnym materialnym tym razem zasługuje na aprobatę.
Spis treści
Rozważania o istocie i celach kary
Kształtowanie się poglądów na istotę i cele kary - rys historyczny
Stosunek pojęć istota, cel i funkcje kary
Cele kary a ustawowy i sądowy wymiar kary)
Ustawowy a sądowy wymiar kary
Ustawowy wymiar kary
Sądowy wymiar kary
Zasady kształtujące sądowy wymiar kary
Dyrektywy wymiaru kar i środków karnych
Pojęcie dyrektyw wymiaru kar i środków karnych
Rodzaje dyrektyw wymiaru kar i środków karnych przyjęte w polskim ustawodawstwie
karnym
Dyrektywy ogólne i okoliczności istotne z punktu widzenia wymiaru kary
Wzajemny stosunek dyrektyw ogólnych
Dyrektywy szczególne
Dyrektywy wyboru kary lub środka karnego w prawie karnym powszechnym
Dyrektywa dotycząca przestępczości drobnej nakazująca traktowanie bezwzględnej
kary pozbawienia wolności jako ultima ratio
Dyrektywa pozwalająca na orzekanie kar wolnościowych w przypadku tzw. średniej
przestępczości
Dyrektywa pozwalająca na samoistne orzekanie środka karnego w przypadku
przestępczości drobnej i średniej
Dyrektywa pozwalająca na orzeczenie grzywny obok kary pozbawienia wolności
Dyrektywa zakazująca orzekania kary grzywny
Dyrektywa zakazująca orzekania kary dożywotniego pozbawienia wolności wobec
sprawców, którzy nie ukończyli lat 18)
Dyrektywy wyboru kary lub środka karnego w prawie karnym skarbowym
Dyrektywa uprawniająca do wyboru zezwolenia na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności
Dyrektywy pozwalające na odstąpienie od wymierzenia kary i orzeczenie jedynie środka
karnego (bądź bez orzekania środka karnego) przy drobnych przestępstwach,
wykroczeniach i w postępowaniu w stosunku do nieobecnych
Dyrektywa nakazująca traktowanie bezwzględnej kary pozbawienia wolności jako ultima
ratio
Dyrektywa uprawniająca do zastąpienia kary pozbawienia wolności karą ograniczenia
wolności)
Dyrektywy wyboru kary lub innego typu środka w prawie wykroczeń
Dyrektywa pozwalająca w przypadku każdego wykroczenia na poprzestaniu na reakcji o
charakterze pozakarnym
Dyrektywa uprawniająca do wyboru kary nagany
Dyrektywa ograniczająca wybór kary aresztu
Dyrektywa nakazująca orzekania kary grzywny obok kary aresztu
Dyrektywa zakazująca orzekania kary aresztu ze względu na warunki osobiste sprawcy)
242 strony, miękka oprawa