Potoczne znaczenie terminu "apolityczność" wojska jest bardzo
powierzchowne. Zrozumienie subtelnych mechanizmów jego funkcjonowania wymaga
wielopostaciowej analizy. Potrzebne jest odróżnienie indywidualnego wymiaru od wymiaru
społecznego i kulturowego, które rzutuje na całokształt funkcjonowania armii
demokratycznej. W zależności od uwarunkowań historycznych i systemowych w strukturze
regulacji kontrolnych tej armii występuje uprawomocniona norma:
"apolityczność" (aspekt uzasadnienia "posłuszeństwa-oczekiwania"),
posiadająca wymiar normy prawnej (synonimiczna z zasadą) i obyczajowej (tradycje,
symbolika, etyka żołnierska), traktowanej jako szczególny standard zachowań (aspekt
petryfikacji i internalizacji kryteriów dystrybucji czynników statusu w odniesieniu do
wskazanej sfery przedmiotowej) o własnej specyfice funkcjonalnej. Apolityczność wojska
jest praktyką dyskursywną, regulowaną przez dyskursy instytucjonalne. Oznacza to, że
żołnierze odwołują się jednocześnie w interpretacji kompetencji i zachowań do
uprawomocnień, regulacji występujących w przestrzeni funkcjonalno-zadaniowej i
aksjo-normatywnej sił zbrojnych. Apolityczność nie jest prawem inherentnym żołnierza,
ale wyróżnioną wartością związaną ze świadomością odpowiedzialności zachowań
wyznaczonych przez status zawodowy. Wojsko nie bierze udziału w działalności
politycznej, nie uczestniczy jako strona w dyskusjach politycznych, powoływaniu i
odwoływaniu rządów czy organów samorządowych.
Apolityczność jest integralnym czynnikiem demokratyzacji życia wojskowego,
szczególnym elementem społecznego zaufania do armii, zwracającym uwagę - jak
destrukcyjne skutki przynosi kryzys zaufania wobec naruszania tej normy, zwłaszcza w
polskich realiach politycznych, zaznaczonych brakiem szerszej tradycji oraz
zróżnicowanym poziomem kultury politycznej.
Apolityczność wojska pozostaje w Polsce niezwykle ważną i aktualną
kwestią, zważywszy na cykliczne wykorzystywanie spraw związanych z funkcjonowaniem sił
zbrojnych w grze politycznej.
Spis treści:
Wstęp
Rozdział 1. Metodologiczne problemy badań nad apolitycznością sit zbrojnych
1.1.Pozycja ustrojowa - stare i nowe wyzwania
1.2.Przestrzeń zadaniowa
1.2.1.Wyznaczniki aktywności funkcjonalnej
1.3."Homeostat" armii demokratycznej
1.4.Konceptualizaeja apolityczności - wnioski
Rozdział 2. Wojsko Polskie 1918-1939 - apolityczność programowa i jej
dekompozycja
2.1.Monizm ideologiczny a funkcje i charakter armii
2.2.Ustrój wojska - brak konsensusu ponadpartyjnego
2.3.Projekcje apolityczności
2.3.1.Wizje głównych stronnictw politycznych
2.3.2.Poglądy marszałka Józefa Piłsudskiego
2.4.Rozwiązania polityczno-prawne i zwyczajowe - wnioski
Rozdział 3. Przewartościowania roli wojska w latach 1921-1939
3.1.Kompetencje oficera a polityka pragmatyczna
3.1.1.Uwarunkowania, preferowane modele
3.1.2.Między pluralizmem a indoktrynacją
3.1.3.Partykularyzacja honoru wojskowego
3.2.Formy aktywności politycznej wojskowych
3.2.1.W strukturach władz państwowych, administracyjnych, samorządowych i partyjnych
3.2.2.W organizacjach niejawnych
3.2.3.W akacjach "polonizacyjnych"
3.3.Sterowana emancypacja
3.3.1.Mit apolityczności wojska
3.3.2.Oblicze duchowe Sił Zbrojnych Polski - ankieta Komendy Głównej Armii Krajowej
Rozdział 4. Apolityczność: norma ustrojowa funkcjonowania wojska w Trzeciej
Rzeczypospolitej Polskiej
4.1.Uwarunkowania i charakter zadań
4.1.1.Wyzwania ustrojowe i zobowiązania sojusznicze
4.2.Zasada neutralności politycznej - od sceptycyzmu do pragmatyzmu
4.2.1.Poglądy środowisk opiniotwórczych
4.2.2.Cywilna kontrola armii - wymóg ustrojowy
4.3.Demokratyzacja życia wojskowego
Rozdział 5. Praktyka apolityczności wojska: 1990-2005
5.1.Dualizm koncepcyjno-programowy i jego niwelacja
5.2.Zapowiedzi lustracji i dekomunizacji - "filozofia odwetu" bez analizy
skutków
5.3.Dylematy interpretacyjne zachowań apolitycznych
5.3.1.Tożsamość służb kontrwywiadu i wywiadu wojskowego - bez porozumienia
ponadpartyjnego
5.4.Wojskowi o apolityczności
Zakończenie
Bibliografia
Indeks nazwisk
Wykaz skrótów użytych w pracy
Conclusion
370 stron, B5, oprawa miękka
