Między homopresją a katonazizmem
czyli internetowe dyskusje o homoseksualizmie
W książce "Między homopresją a katonazizmem" Autorka przedstawia wyniki
badań i analiz wypowiedzi na temat homoseksualizmu użytkowników internetowych portali
dwóch gazet prezentujących zbliżone, liberalno-lewicowe poglądy na sprawy polityczne i
społeczne, ale ukazujących się w różnych krajach – Polsce oraz Wielkiej Brytanii.
W badaniu skupiono się głównie na analizie komentarzy zamieszczonych przez
internautów pod artykułami poruszającymi kwestie mniejszości seksualnych
opublikowanymi na portalach Wyborcza.pl oraz Guardian.co.uk w okresie od stycznia do
września 2011 r.
Oba portale zostały poddane dokładnej analizie, w której, poza badaniem poszczególnych
wypowiedzi internautów, postarano się też jak najpełniej przybliżyć kontekst
związany z ich specyfiką, ustalając co mogłyby wpłynąć na sposób wypowiadania się
użytkowników w badanym temacie.
Przeprowadzone jakościowe i ilościowe analizy stały się podstawą do postawienia
tezy o tym, że w badaniu udało się stworzyć model będący nie tylko zbiorem
możliwych sposobów mówienia o homoseksualizmie, ale stanowiący też w miarę
uniwersalny zestaw sposobów prowadzenia dyskusji na ten temat. Z uwagi na
charakteryzującą go schematyczność i przewidywalność pojawiających się po sobie
wypowiedzi w analizie poddano w wątpliwość sensowność prowadzenia dyskusji na temat
mniejszości seksualnych na forach internetowych, skoro szansa choćby częściowej zmiany
stanowiska przedstawicieli którejkolwiek ze stron w toku tych debat lub zakończenia ich
choćby cząstkowym kompromisem wydaje się być znikoma, jeśli nie żadna.
Praca bardzo młodej Autorki jest bardzo dojrzałą naukową analizą debaty na temat
hmoseksualizmu - jest w ogóle jedną z najlepiej przeprowadzonych analiz dyskursu
publicznego w naszej humanistyce.
Wstęp . 13
Rozdział pierwszy Wiedza, władza i seksualność w ujęciu Michela Foucaulta
17
1.1. Dyskurs w ujęciu Foucaulta i zjawisko władzy/wiedzy 17
1.2. Formacje dyskursywne w tworzeniu dyskursów . 18
1.3. Zewnętrzne i wewnętrzne procedury wykluczania a produkowanie dyskursu 20
1.4. Seksualność jako użyteczne narzędzie sprawowania władzy nad ludźmi . 22
Rozdział drugi Metodologia badania 25
2.1. Ogólna charakterystyka próby badawczej 25
2.2. Założenia metodologiczne przyjęte w badaniu – teoria ugruntowana . 26
2.3. Analiza konwersacyjna a komunikacja w wirtualnej przestrzeni Internetu 29
2.3.1. S pecyfika komunikacji w I nternecie 30
2.3.2. Założenia metodologiczne analizy konwersacyjnej i jej wykorzystanie w badaniu
dyskusji toczonych na forach internetowych 34
2.4. Przebieg badania 37
Rozdział trzeci Prezentacja wyników badania . 39
3.1. Między normą a dewiacją – analiza retoryk stosowanych w dyskusjach dotyczących
homoseksualizmu 39
3.1.1. Reguła heteronormatywności i homoseksualizm jako piętno społeczne . 39
3.1.2. Zjawisko moralnej paniki Cohena a retoryki dyskryminowanej większości,
homoseksualizm to choroba i homoseksualizm to dewiacja . 43
3.1.3. Retoryka pozornej akceptacji w kontekście teorii zdroworozsądkowych uprzedzeń
Billiga 51
3.1.4. Retoryka kryptogeja jako próba delegitymizacji wypowiedzi współrozmówcy . 56
3.1.5. Retoryka bagatelizująca jako próba odebrania ważności dyskusji o
homoseksualizmie . 57
3.1.6. Postępowa religia i grzech sodomii – retoryki proreligijna i homoseksualizm to
grzech . 61
3.1.7. Retoryka nawróconego geja, czyli prawidłowo myślący homoseksualista 64
3.1.8. Homoseksualizm jako cecha wrodzona czy styl życia? Analiza retoryk naturalności i
wyboru 68
3.1.9. Retoryka antykolonialna, czyli próba pogodzenia dyskursów antyhomofobicznego i
antyrasistowskiego . 72
3.1.10. Próba przezwyciężenia „inności” geja i lesbijki – retoryka podobieństwa
74
3.1.11. Prześladowani, wyśmiewani, niewidoczni – retoryka dyskryminowani w dyskusjach
o homoseksualizmie 78
3.1.12. Rozdział państwa i Kościoła – retoryka antyreligijna . 80
3.1.13. „Nie żyjemy w średniowieczu” – retoryka postępowa 82
3.1.14. „Inni” nie oznacza „dziwni” – retoryka antystereotyp 85
3.1.15. „Inny” znaczy „lepszy” – retoryka wyższości . 85
3.1.16. Mniejszość w mniejszości – retoryka podwójnie wykluczeni 87
3.1.17. Wsparcie argumentacyjne, czyli modele współwystępowania retoryk 88
3.1.18. Wymiana poglądów, czyli preferowane sekwencje 90
3.2. Analiza materiału badawczego pochodzącego ze strony internetowej dziennika „Gazeta
Wyborcza” 92
3.2.1. Informacje ogólne dotyczące „Gazety Wyborczej” i jej portalu internetowego
Wyborcza.pl 92
3.2.2. O gólna charakterystyka artykułów poddanych
analizie 93
3.2.3. Charakterystyka retoryk stosowanych przez dziennikarzy „Gazety Wyborczej” –
obraz postępowej gazety broniącej dyskryminowanych homoseksualistów 95
3.2.4. Charakterystyka retoryk stosowanych przez użytkowników forum „Gazety Wyborczej”
w dyskusjach dotyczących homoseksualizmu 99
3.2.4.1. Dyskryminowana większość i homoseksualizm to dewiacja, czyli dyskusje o lobby
homoseksualnym i gejach pedofilach . 102
3.2.4.2. Retoryki dyskryminowani i postępowa, czyli dyskusje o prześladowanej mniejszości
. 107
3.2.4.3. Argumentacja antyreligijna a retoryki postępowa i kryptogeja, czyli
dyskusje o zacofanym Kościele i homoseksualistach w sutannach 110
3.2.5. Charakterystyka wypowiedzi nieodwołujących się do retoryk należących do modelu
badawczego 112
3.2.5.1. Negatywny stosunek piszących do medium, czyli dyskusje o „Gejzecie”
114
3.2.5.2. Negatywne komentarze pod adresem innych użytkowników, czyli spory między „postempofcami”
i „katonazistami” 116
3.2.6. Podsumowanie analizy przeprowadzonej na materiale badawczym pochodzącym z portalu
Wyborcza.pl . 118
3.3. Analiza materiału badawczego pochodzącego ze strony internetowej dziennika „The
Guardian” . 119
3.3.1. Informacje ogólne dotyczące dziennika „The Guardian”
i jego portalu internetowego Guardian.co.uk . 119
3.3.2. Ogólna charakterystyka artykułów poddanych analizie 120
3.3.3. Charakterystyka retoryk stosowanych przez autorów artykułów zamieszczonych na
Guardian.co.uk – różnorodność postępowych perspektyw . 125
3.3.4. Charakterystyka retoryk stosowanych przez użytkowników forum Guardian.co.uk w
dyskusjach dotyczących mniejszości seksualnych 126
3.3.4.1. Postępowa Wielka Brytania, zacofana zagranica oraz kwestia imigracji –
retoryki postępowa i dyskryminowani oraz antykolonialna . 129
3.3.4.2. Retoryki antyreligijna i postępowa oraz proreligijna i postępowa, czyli debata
o miejscu religii i Kościoła w dyskusji o homoseksualizmie oraz dyskusje
o „lepszych” i „gorszych” systemach wierzeń 135
3.3.4.3. Próba wyjścia poza „etykietowaną seksualność” – retoryki
antystereotyp, podobieństwa i postępowa . 139
3.3.5. Charakterystyka wypowiedzi nieodwołujących się do retoryk należących do modelu
badawczego 141
3.3.5.1. Moderatorzy i usuwanie postów, czyli dyskusje o cenzurze i wolności wypowiedzi
142
3.3.5.2. Negatywne komentarze pod adresem Partii Konserwatywnej, czyli dyskusje o „starych,
dobrych Torysach” 144
3.3.6. Podsumowanie analizy przeprowadzonej na materiale badawczym pochodzącym z portalu
Guardian.co.uk 144
3.4. Analiza porównawcza materiału zebranego na portalach internetowych Wyborcza.pl i G
uardian.co.uk 145
3.4.1. Różnice w procentowym rozkładzie retoryk . 146
3.4.2. Powtarzające się pary retoryk i specyficzne współwystępowanie 147
3.4.3. Powtarzające się wzory interakcji – uniwersalne wzory sekwencji? . 150
Rozdział czwarty Dyskusja o homoseksualizmie trzy lata później 153
4.1. Pytanie o ograniczenia czasowe modelu . 153
4.2. Analiza materiału badawczego pochodzącego z portalu Wyborcza.pl zebranego w lutym
2013 roku . 154
4.2.1. Tematy poruszane na łamach strony internetowej „Gazety Wyborczej” w lutym 2013
– związki partnerskie, czyli homoseksualne 154
4.2.2. Retoryki przywoływane na łamach Wyborcza.pl – obraz gazety wciąż postępowej
158
4.2.3. Charakterystyka retoryk, do których uciekali się użytkownicy serwisu Wyborcza.pl
w 2013 roku 163
4.2.3.1. Retoryki homoseksualizm to dewiacja, dyskryminowana większość i bagatelizująca,
czyli „ciągle geje i lesbijki a dzieci głodne do szkoły chodzą” . 166
4.2.3.2. Retoryki postępowa i podobieństwa, czyli dyskusje o zacofanej Polsce, mniejszościach
dyskryminujących inne mniejszości i „starej pannie” walczącej o zachowanie
tradycyjnego modelu rodziny 172
4.2.3.3. Retoryki homoseksualizm to grzech, proreligijna i antyreligijna, czyli rozmowy
pomiędzy „katotalibami” i „sodomitami” 176
4.2.4. Charakterystyka wypowiedzi nieodwołujących się do retoryk należących do modelu
badawczego 180
4.2.4.1. Komentarze pod adresem osób wspomnianych w artykule, czyli dyskusje o „jałówce”
Pawłowicz, (nie)sprawiedliwym Gowinie, „pośle o mentalności Kalego” oraz mężczyźnie
przebranym za kobietę 181
4.2.4.2. Negatywne komentarze pod adresem partii politycznych oraz polityków, czyli
rozmowy o „POP iSkiwaniach wszechobecnych kotów. ” 185
4.2.5. Podsumowanie analizy materiałów zebranych na portalu Wyborcza.pl w lutym 2013
roku 187
4.3. Analiza materiału badawczego pochodzącego z portalu Guardian.co.uk zebranego w
lutym 2013 roku 188
4.3.1. Tematy poruszane na łamach portalu dziennika „The Guardian” w lutym 2013 roku
– kontrowersyjne małżeństwa homoseksualne oraz walka z lokalną i zagraniczną
homofobią . 188
4.3.2. Retoryki stosowane przez dziennikarzy „The Guardian” w artykułach z lutego
2013 roku, czyli walka o równouprawnienie dyskryminowanych homoseksualistów i wizje postępu
w różnych postaciach 192
4.3.3. O drzucone artykuły, czyli o ograniczeniach modelu badawczego . 196
4.3.4. Charakterystyka retoryk pojawiających się w komentarzach użytkowników portalu w
lutym 2013 roku 197
4.3.4.1. Negatywny obraz małżeństw jednopłciowych, czyli rozmowy o dyskryminowanej
rodzinie, prześladowanej religii i gejach, którzy nie chcą wychodzić za mąż . 201
4.3.4.2. O obywatelach drugiej kategorii, czyli rozmowy o dyskryminacji
homoseksualistów w Wielkiej Brytanii i poza jej granicami 207
4.3.4.3. Podwójnie dyskryminowani, czyli rozmowy o mniejszości w mniejszości 212
4.3.5. Charakterystyka wypowiedzi nieodwołujących się do retoryk należących do modelu
badawczego 217
4.3.5.1. P ostępowa Partia Konserwatywna i Tory Turnip Taliban . 218
4.3.5.2. Małżeństwa i związki partnerskie, czyli dyskusje o tym, kto na co zasługuje
221
4.3.6. P odsumowanie badania przeprowadzonego na materiale zebranym w lutym 2013 roku
223
4.4. A naliza porównawcza współwystępowania i sekwencyjności retoryk na portalu „The
Guardian” oraz „Gazety Wyborczej”
w latach 2010 oraz 2013 . 224
Rozdział piąty O możliwościach i ograniczeniach modelu badawczego
. 227
5.1. O ograniczeniach tematycznych wypracowanego modelu . 227
5.2. Analiza dyskusji dotyczących mniejszości etnicznych i religijnych prowadzonych na
stronach internetowych „Gazety Wyborczej”
oraz „The Guardian” 228
5.2.1. Analiza retoryk, do których odwoływali się użytkownicy portali w
dyskusjach na temat mniejszości etnicznych i religijnych 229
5.2.1.1. Brudne nieroby, czyli dyskusje o tym, dlaczego „Cyganie wszędzie są źródłem
patologii” 230
5.2.1.2. Między konstruktywną krytyką a ksenofobią, czyli dyskusje o „nietykalnych
Żydach” 233
5.2.1.3. Wojujący islam czy religia pokoju? Dyskusje o muzułmanach i ich wierze
235
5.2.1.4. Imigranci źli czy dobrzy? Dyskusje o zagranicznych pracownikach 238
5.2.2. Sekwencyjność i współwystępowanie retoryk – porównanie wyników otrzymanych
w analizie dyskusji o homoseksualizmie oraz mniejszościach etnicznych i religijnych
240
5.3. Podsumowanie . 243
Zakończenie . 244
Tabele 247
Aneks A . 275
Aneks B . 293
Bibliografia 301
Spis wykresów . 317
320 stron, oprawa miękka
