Sprawne i skuteczne zarządzanie jednostką gospodarczą wymaga zaspokojenia
potrzeb informacyjnych ogniw decyzyjnych. Systemem, który od początku swego istnienia
spełnia funkcję informacyjną, jest rachunkowość. W jej strukturze wyróżnia się
rachunkowość finansową oraz rachunkowość zarządczą.
Funkcjonowanie rachunkowości finansowej, której prowadzenie przez określone
jednostki jest obligatoryjne, regulują przepisy. Ich przestrzeganie ma zapewnić wierny i
rzetelny obraz sytuacji majątkowej i finansowej jednostki gospodarczej oraz jej wyniku
finansowego. Głównym zadaniem rachunkowości finansowej jest więc zaspokojenie potrzeb
informacyjnych użytkowników spoza przedsiębiorstwa. Rachunkowość zarządcza jest
natomiast stosowana przez jednostki dobrowolnie. Jest ona zorientowana na odbiorców
wewnętrznych. Przesłanką do jej wdrożenia są potrzeby informacyjne zarządzania.
Celem niniejszego opracowania jest ukazanie możliwości i obszarów wykorzystania w
zarządzaniu jednostką gospodarczą zarówno informacji dostarczanych przez
rachunkowość finansową, jak i rachunkowość zarządczą. Praca stanowi połączenie
zagadnień teoretycznych oraz praktycznych z uwzględnieniem aktualnych regulacji
polskiego prawa bilansowego, regulacji międzynarodowych oraz nowoczesnych rozwiązań
prezentowanych w literaturze światowej. Składa się ona z trzech części.
Część I dotyczy przydatności informacji pochodzących z rachunkowości finansowej w
zarządzaniu jednostką gospodarczą. Omówiono w niej strukturę systemu rachunkowości,
bazę informacyjną rachunkowości finansowej, a także podstawowe sprawozdania finansowe,
przy czym szczególną uwagę zwrócono na ich wymowę informacyjną i rolę w
zarządzaniu.
Część II jest poświęcona rachunkowi kosztów, podstawie systemu rachunkowości
zarządczej. W części tej zaprezentowano poszczególne odmiany rachunku kosztów, przy
czym nacisk położono na ich związek z zarządzaniem. Po rozpatrzeniu tradycyjnego
rachunku kosztów, stanowiącego pomost między rachunkowością finansową a zarządczą,
scharakteryzowano: rachunek kosztów zmiennych, rachunek kosztów procesów, rachunek
kosztów przyszłościowych, rachunek kosztów docelowych, rachunek kosztów jakości,
rachunek kosztów cyklu życia produktu oraz koszty ograniczania ryzyka. W praktyce
wielość odmian rachunku kosztów umożliwia wybór modelu rachunku kosztów najbardziej
adekwatnego do specyfiki produkcji w konkretnej jednostce. Dzięki temu informacje o
kosztach umożliwiają zastosowanie różnych technik rachunkowości zarządczej,
dostosowanych do właściwości problemów decyzyjnych.
W części III pracy przedstawiono zagadnienia dotyczące: budżetowania, analizy
zależności produkcja-koszty-zysk, krótko- i długookresowych rachunków decyzyjnych z
uwzględnieniem ryzyka, a także strategicznej rachunkowości zarządczej, w
szczególności problemów totalnego zarządzania jakością, rachunkowości
odpowiedzialności, zbilansowanej karty dokonań, zarządzania zapasami, kapitałem
obrotowym, strukturą kapitałów oraz związków strategicznej rachunkowości zarządczej
z otoczeniem (co umożliwia jej orientacja marketingowa).
Praca jest adresowana przede wszystkim do użytkowników informacji dostarczanych przez
rachunkowość (ukazano jej ofertę informacyjną oraz możliwości korzystania z niej), a
także osób zajmujących się produkcją informacji w ramach systemu rachunkowości
(zasygnalizowano potrzeby informacyjne, które powinna zaspokajać rachunkowość). Praca
może też być wykorzystana przez studentów oraz słuchaczy studiów podyplomowych jako
podręcznik kompleksowo ujmujący powiązania rachunkowości finansowej i zarządczej. W
dotychczas opublikowanych pracach są one zazwyczaj traktowane jako autonomiczne systemy.
Spis treści:
Wstęp
Część I. Zastosowanie rachunkowości finansowej w zarządzaniu
przedsiębiorstwem
1. Rachunkowość w systemie zarządzania (Teresa Kiziukiewicz)
1.1. Struktura systemu zarządzania
1.2. Procesy decyzyjne
1.3. Problemy i modele decyzyjne
1.4. Informacyjne potrzeby zarządzania a rachunkowość
1.5. Elementy systemu rachunkowości
Streszczenie
2. Baza informacyjna rachunkowości finansowej (Waldemar Gos)
2.1. Zasady rachunkowości finansowej
2.2. Dokumentacja źródłowa
2.3. Syntetyczna i analityczna ewidencja księgowa
2.4. Sprawozdawczość finansowa
Streszczenie
3. Rola bilansu we wspomaganiu potrzeb informacyjnych (Kazimierz
Sawicki)3.1. Bilans księgowy i zasady jego sporządzania
3.2. Zasady wyceny składników majątkowych
3.3. Wpływ operacji gospodarczych na elementy bilansu
3.4. Analiza bilansu w ocenie sytuacji majątkowej i finansowej jednostki
gospodarczej
Streszczenie
4. Rachunek zysków i strat jako narzędzie sterowania rentownością
(Kazimierz Sawicki)
4.1. Elementy wyniku finansowego
4.2. Przychody i sposób ich oddziaływania na wynik finansowy
4.3. Klasyfikacja kosztów z punktu widzenia pomiaru wyniku finansowego
4.4. Pozostałe elementy kształtujące wynik finansowy netto
4.5. Układ rachunku zysków i strat
4.6. Korzystanie z rachunku zysków i strat w zarządzaniu przedsiębiorstwem
Streszczenie
5. Rachunek przepływów środków pieniężnych a zarządzanie środkami
pieniężnymi (Waldemar Gos)
5.1. Przesłanki sporządzania rachunku przepływów pieniężnych
5.2. Formy i metody sporządzania sprawozdania z przepływu środków pieniężnych
5.3. Wstępna interpretacja przepływów środków pieniężnych
5.4. Analiza rachunku przepływów środków pieniężnych z punktu widzenia oceny
płynności i wypłacalności jednostki gospodarczej
5.5. Modele optymalizacji stanu środków pieniężnych
Streszczenie
6. Korzystanie z informacji dodatkowej przy szczegółowych badaniach
analitycznych (Kazimierz Sawicki)
6.1. Zakres informacji dodatkowej
6.2. Wykorzystanie informacji dodatkowych do bilansu
6.3. Zakres informacji dodatkowych do rachunku zysków i strat
6.4. Zasady sporządzania i wykorzystania informacji dodatkowych do przepływów
środków pieniężnych
Streszczenie
Część II. Rachunek kosztów jako baza rachunkowości zarządczej
7. Tradycyjny rachunek kosztów (Teresa Kiziukiewicz)
7.1. Koszty jako przedmiot rachunku kosztów
7.2. Zakres tradycyjnego rachunku kosztów
7.3. Zasady pomiaru i wyceny kosztów
7.4. Warianty ewidencji kosztów
7.5. Zasady rozliczania kosztów w czasie
7.6. Ewidencja i rozliczanie kosztów działalności
7.7. Tradycyjne metody ustalania kosztów jednostkowych
Streszczenie
8. Rachunek kosztów zmiennych (Waldemar Gos)
8.1. Istota rachunku kosztów zmiennych
8.2. Metody podziału kosztów na stałe i zmienne
8.3. Korzystanie z rachunku kosztów zmiennych przy podejmowaniu decyzji
8.4. Zasady kalkulacji cen
8.5. Wielostopniowy i wieloblokowy rachunek kosztów zmiennych
Streszczenie
9. Rachunek kosztów procesów (Teresa Kiziukiewicz)
9.1. Geneza rachunku kosztów procesów
9.2. Warunki wdrożenia rachunku kosztów procesów
9.3. Etapy rachunku kosztów procesów
9.4. Decyzyjne walory rachunku kosztów działań
Streszczenie
10. Rachunek kosztów przyszłościowych (Ksenia Czubakowska)
10.1. Kryteria klasyfikacji rachunków kosztów przyszłościowych
10.2. Rachunek kosztów normalnych
10.3. Rachunek kosztów budżetowych
10.4. Rachunek kosztów postulowanych
10.5. Rola analizy odchyleń w ocenie ponoszonych kosztów
Streszczenie
11. Inne modele rachunku kosztów
11.1. Rachunek kosztów docelowych (Magdalena Duhanik)
11.2. Rachunek kosztów jakości (Teresa Kiziukiewicz)
11.3. Rachunek kosztów cyklu życia produktu (Magdalena Duhanik)
11.4. Koszty ograniczania ryzyka w modelu rachunku kosztów (Teresa Kiziukiewicz)
Streszczenie
Część III. Techniki rachunkowości zarządczej
12. Rachunkowość zarządcza jako instrument zarządzania (Teresa
Kiziukiewicz)12.1. Istota i zakres rachunkowości zarządczej
12.2. Rachunkowość zarządcza a rachunek kosztów
12.3. Rachunkowość zarządcza a controlling
12.4. Dostosowanie rachunkowości zarządczej do struktury organizacyjnej firmy
Streszczenie
13. Budżetowanie jako metoda zarządzania (Ksenia Czubakowska)
13.1. Istota budżetowania
13.2. Klasyfikacja budżetów
13.3. Etapy wdrażania budżetowania
13.4. Sporządzanie budżetów operacyjnych i finansowych
13.5. Budżetowanie a kontrola zarządcza
Streszczenie
14. Analiza zależności produkcja-koszty-zysk (Waldemar Gos)
14.1. Formuły zależności produkcja-koszty-zysk
14.2. Próg rentowności dla produkcji jednorodnej
14.3. Próg rentowności dla produkcji złożonej
14.4. Dźwignia operacyjna
14.5. Zastosowanie analizy progu rentowności w rachunkach decyzyjnych
Streszczenie
15. Krótkookresowe rachunki decyzyjne (Teresa Kiziukiewicz)
15.1. Etapy rachunku decyzyjnego
15.2. Optymalizacja wielkości produkcji
15.3. Optymalizacja struktury asortymentowej
15.4. Wybór wariantu technologicznego
15.5. Problemy decyzyjny wytworzyć czy kupić
15.6. Problemy niekorzystnej ceny
15.7. Ceny transferowe
Streszczenie
16. Długookresowe rachunki decyzyjne (Magdalena Duhanik)
16.1. Inwestycje a strategia jednostki gospodarczej
16.2. Metody oceny efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych
Streszczenie
17. Rachunki decyzyjne w warunkach ryzyka (Teresa Kiziukiewicz)
17.1. Ryzyko a niepewność
17.2. Badanie ryzyka
17.3. Metody rachunku decyzyjnego w warunkach ryzyka
17.4. Ryzyko a decyzje inwestycyjne
Streszczenie
18. Rola strategicznej rachunkowości zarządczej (Magdalena Duhanik)18.1. Zakres
strategicznej rachunkowości zarządczej
18.2. Totalne zarządzanie jakością
18.3. Kompleksowe zaangażowanie pracowników - rachunkowość
odpowiedzialności
18.4. Zbilansowana karta dokonań
18.5. Zarządzanie zapasami (logistyka)
18.6. Zarządzanie kapitałem obrotowym
18.7. Zarządzanie kapitałami
18.8. Orientacja marketingowa
Streszczenie
Indeks
431 stron