Odkąd tradycyjne rozwiązania i mechanizmy kontroli wewnętrznej w administracji
publicznej zawiodły, trwają poszukiwania nowych form i instytucji, które lepiej
wypełnią funkcję kontrolną w tym newralgicznym sektorze życia publicznego. Wzorem
państw zachodnich stworzono "publiczną wewnętrzną kontrolę finansową",
składającą się z audytu wewnętrznego i kontroli finansowej. W tym opracowaniu, które
jest kontynuacją rozważań zawartych w książce: Audyt wewnętrzny. Teoria
i praktyka (2002) dokonano oceny funkcjonowania audytu wewnętrznego i kontroli
finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych. Zwrócono uwagę zarówno na
osiągnięcia (sukcesy), jaki i niedostatki (porażki). Spróbowano zarysować kierunki
zmian, które mogą pomóc w upowszechnianiu audytu wewnętrznego jako nowoczesnej
instytucji, która ma zadbać o sanację publicznej gospodarki finansowej, m.in. przez
stosowanie w jej ocenie kryteriów: jawności i przejrzystości. Skrytykowano język
stosowanych ustaw, rozporządzeń, zarządzeń itp. aktów prawnych, który jest daleki od
jasności i koniecznej precyzji.
Nowela Ustawy o finansach publicznych z dnia 8 grudnia 2006 roku, została dokonana w
pośpiechu i powiela błędy poprzednich. Konfrontując przepisy prawne z praktyką
wychodzi na to, że audytem jest to, co robi audytor. A co robi audytor? Audytuje!
"Ubrany" w sztywny gorset szczegółowych przepisów ślizga się po powierzchni
detalicznie zaplanowanych tematów. Stara się przestrzegać obowiązujących go
międzynarodowych standardów stworzonych dla potrzeb działalności biznesowej.
Ostateczne rezultaty ustaleń audytu nie są zadowalające. Zamiast analizować ryzyko,
audytorzy skupiała uwagę na błędach, zamiast identyfikować "wartość
dodaną", zadowalają się stwierdzeniem dodatkowych korzyści. Natomiast pozbawione
sankcji rekomendacje są traktowane jako propozycje do rozważenia, a niejako wnioski do
wykonania.
Bolesław Rafał Kuc, z wykształcenia socjolog, z zamiłowania
prakseolog jest nauczycielem akademickim i autorem wielu popularnych książek, m.in.: Trudna
sztuka organizowania (1983), Samokontrola (l984), Kontrola w systemie
zarządzania (1983, 1987, 2006), Zarządzanie doskonałe (1999, 2000, 2005),
Kontrola menedżerska (2001), Od zarządzania do przywództwa (2004), Kontrola
w zarządzaniu przyszłością (2005), Kontroling narzędziem wczesnego
ostrzegania (2006).
Spis treści
WPROWADZENIE.
Rozdział l KONTROLA WEWNĘTRZNA PRZESTAŁA BYĆ SUMIENIEM INSTYTUCJI
1. Kontrola wewnętrzna w przeszłości i kierunki jej zmian
1.1. Kontrola wewnętrzna w latach siedemdziesiątych
1.2. Lata osiemdziesiąte - początki decentralizacji
1.3. Lata dziewięćdziesiąte - początki kapitalizmu
1.4. Nowe narzędzia: kontroling i audyt (audyting)
2. Kontrola wewnętrzna w jednostkach budżetowych
2.1. Kontrola resortowa wyodrębniona w Ministerstwie Finansów
2.2. Obowiązki i uprawnienia kontrolujących i kontrolowanych
3. Ogniwa i niektóre metody kontroli wewnętrznej
3.1. Kontrola wstępna i kontrola następna
3.2. Kontrola faktyczna i kontrola dokumentalna
3.3. Kontrola formalna i kontrola merytoryczna
4. Kontrola wewnętrzna - niespełnione oczekiwania
5. Boleśnie głęboki kryzys kontroli wewnętrznej
Rozdział 2 AUDYT WEWNĘTRZNY - NADZIEJA NA WIARYGODNOŚĆ
1. Pojęcie audytu - definicja
2. Modele audytów i podaudytów - koncepcja J. Stępniewskiego
2.1. Misje audytów
2.2. Audytor wewnętrzny - kontroler diagnozujący
3. Modele i mechanizmy kontroli wewnętrznej
3.1. Polski model kontroli wewnętrznej
3.2. Kontrola wewnętrzna - model zachodni
4. Przyczyny nieefektywności kontroli wewnętrznej
5. Nowe podejście do kontroli wewnętrznej
5.1. Nowości rodem z UE
5.2. Metodologia, procedury i zakres prac kontroli wewnętrznej
6. Audyt - nowy podmiot kontroli, czy kontrola kontroli?
7. Nadzieje i oczekiwania związane z audytem wewnętrznym
Rozdział 3 EKSPANSJA AUDYTÓW BRANŻOWYCH
1. Geneza audytu
2. Przykłady audytów
2.1. Audyt (audit) w systemie zarządzania jakością
2.2. Audyt marketingowy
2.3. Audyt bezpieczeństwa systemów informatycznych
2.4. Audyt bezpieczeństwa pracy
3. Kierunki rozwoju audytu wewnętrznego
4. Standardy i kodeksy etyczne audytu wewnętrznego
Rozdział 4 AUDYT WEWNĘTRZNY A KONTROLA FINANSOWA
1. Przedmiot kontroli finansowej
2. Podmioty podlegające kontroli finansowej
3. Odpowiedzialność za kontrolę
4. Kryteria kontroli finansowej
5. Kontrola finansowa - analiza procesu
5.1. Wskaźniki
5.2. Najtrudniejsze są pomiary (kiedy mierniki zawodzą?)
6. Audyt strategiczny
Rozdział 5 METODYKA AUDYTU - WYMAGANIA PROCEDURALNE
1. Planowanie audytu - wymagania ustawy
2. Planowanie i programowanie audytu - przykłady procedur i technik
3. Czynności operacyjne poprzedzające audyt
4. Trudny proces audytowania - badanie i formułowanie ocen
5. Sprawozdanie z audytu
6. Audyt sprawdzający
Rozdział 6 AUDYTOR WEWNĘTRZNY - WSZECHSTRONNY JASNOWIDZ
l. Źródła wiedzy o audytorze wewnętrznym
2. Audytor wewnętrzny - diagnosta i kontroler
3. Audyt zespołowy
4. Nie wystarczy sprostać wymaganiom formalnym?
5. Należyta staranność zawodowa - wymogi ogólne i standardy
6. Wiedza i umiejętności nie mają substytucji
7. Czarodziejska umiejętność szacowania ryzyka
ROZDZIAŁ 7 ORGANIZACJA I KOORDYNACJA SŁUŻB AUDYTORSKICH
1. Rola Ministra Finansów
2. Główny Inspektor Audytu Wewnętrznego (GIAW)
3. Departament Koordynacji Kontroli Finansowej i Audytu Wewnętrznego Ministerstwa
Finansów
4. Kierownik jednostki finansów publicznych
5. Najważniejszy jest jednak audytor wewnętrzny
ROZDZIAŁ 8 ROLA I MIEJSCE AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W SYSTEMIE KOTROLI
1. Charakterystyka ogniw systemu kontroli
1.1. Kontrola parlamentarna
1.2. Kontrola rządowa: w węższym i szerszym znaczeniu
1.3. Organy kontroli specjalistycznej
1.4. Kontrola sądowa
1.5. Inne organy kontrolujące
1.6. Współdziałanie organów kontroli
2. Ocena efektywności systemu kontroli
3. Mechanizmy wymuszające zmiany w kontroli wewnętrznej
4. Audyt wewnętrzny a kontrola zewnętrzna
4.1. Najwyższa Izba Kontroli
4.2. Regionalne Izby Obrachunkowe
4.3. Kontrola skarbowa
4.4. Europejski Trybunał Obrachunkowy
4.5. Komisja Europejska
4.6. Kontrola środków pochodzących z UE
5. Kontrola i audyt weryfikują prawdę o systemie
5.1. Błędy zarządzania rzutują na błędy kontroli
5.2. Kryzys systemu kontroli
5.3. Przyczyny i przeciwdziałania patologii kontroli
5.4. Kierunki zmian w zarządzaniu i kontroli
Rozdział 9 DYLEMATY AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W JSFP
1. Od ustawy do ustawy i znów do ustawy (2006)
2. W poszukiwaniu odrębności audytu wewnętrznego
3. Audyt wewnętrzny a wartość dodana
4. Audyt wewnętrzny a zarządzanie ryzykiem
5. Nieuzasadniona wiara w moc standardów
6. Kierunki rozwoju audytu wewnętrznego
Rozdział 10 TRUDNE POCZĄTKI KONTROLI I AUDYTU WEWNĘTRZNEGO
1. Trudna rola audytora
2. Audyt wewnętrzny utrwala swą obecność w administracji publicznej
3. Audytorzy pilnie uczyli się stosowania standardów kontroli finansowej w JSFP
4. Audytorzy uczyli się stosowania standardów audytu wewnętrznego
4.1. Zatrudnienie w komórkach audytu wewnętrznego
4.2. Planowanie i wykonywanie zadań audytu wewnętrznego
5. Wyniki kontroli finansowej i audytu wewnętrznego uzyskane w 2004 roku
Rozdział 11 DOKĄD ZMIERZA AUDYT WEWNĘTRZNY W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ?
1. Rok 2005 był przełomowy w funkcjonowaniu PWKF
2. Wymagania stawiane PWKF
3. Audyt wewnętrzny grzęźnie w nadmiernej formalizacji i szczegółowości
4. Ocena audytu wewnętrznego z pozycji Ministerstwa Finansów
5. Co może dać monitoring wdrażania zaleceń?
6. Kierunki usprawnień audytu wewnętrznego
BIBLIOGRAFIA
ZAŁĄCZNIKI:
A.USTAWA Z DNIA 27 LIPCA 2001 R. O ZMIANIE USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH.
B. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW Z DNIA 5 LIPCA 2002
C. STANDARDY KONTROLI FINANSOWEJ W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH (2003)
D. STANDARDY AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH (2003)
E. KODEKS ETYKI AUDYTORA WEWNĘTRZNEGO W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
(2004)
F. KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH (2004)
G. USTAWA Z DNIA 30 CZERWCA 2005 ROKU O FINANSACH PUBLICZNYCH
H. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW Z DNIA 24 CZERWCA 2006 ROKU W SPRAWIE
SZCZEGÓŁOWEGO SPOSOBU I TRYBU PRZEPROWADZANIA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO
I. KOMUNIKAT NR 11 MINISTRA FINANSÓW Z DNIA 26 CZERWCA 2006 W SPRAWIE STANDARDÓW
AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
J. STANDARDY KONTROLI FINANSOWEJ W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH (2006)
K. KODEKS ETYKI AUDYTORA WEWNĘTRZNEGO (2006)
L. KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH (2006)
M. USTAWA Z DNIA 8 GRUDNIA 2006 ROKU O ZMIANIE USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH
582 strony, B5, miękka oprawa