Imperium tekstu
Prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwego
Ta książka dowodzi, że o trudnych problemach można
pisać w sposób jasny i komunikatywny. W połączeniu z rozległą wiedzą Autora, nie
tylko teoretycznoprawną, ale również filozoficzną, oraz polemicznymi inklinacjami daje
to pracę wielowątkową, i choć problemowo niełatwą, to jednak taką, którą z
satysfakcją się czyta – która swoją dyskursywnością i oryginalnością
formułowanych poglądów po prostu czytającego wciąga. Ponadto czytelnik ma
przekonanie, że jest to praca ważna, poznawczo doniosła nie tylko z punktu widzenia
osiągnięć polskiej teorii i filozofii prawa.
z recenzji prof. Andrzeja Batora
Praca jest wyrazem i pochodną niezwykłej erudycji
Autora, zarówno w wymiarze teorii języka, jak i teorii prawa. Fascynująca
intelektualnie jest analityczna konfrontacja zjawiska ze sfery języka i zjawiska ze sfery
rezultatu jego użycia. Podkreślić pragnę znaczenie koncepcji „imperium tekstu” dla
istoty wykładni prawa. To jest – z mojej perspektywy jako byłego sędziego – ten
rodzaj wywodu, który powinien być przedmiotem obowiązkowej lektury każdego adepta
sztuki sądzenia. Także dlatego, że kolejny raz ukazuje – nie dla każdego oczywiste
– znaczenie teorii prawa dla praktyki prawniczej.
z recenzji prof. Mirosława Wyrzykowskiego
Marcin Matczak jest profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, zajmuje
się teorią interpretacji prawniczej i problematyką stosowania prawa przez sądy. W
najnowszej książce przedstawia koncepcję wykładni i stosowania prawa, zgodnie z którą
prawo postuluje całościową wizję świata, a zadaniem prawnika jest jej pełna
realizacja. Oznacza to, że prawidłowa wykładnia prawa nie może być formalistyczna,
ale musi realizować całościowy cel prawa, uwzględniać zmiany, które zachodzą w
naszej wiedzy o świecie i języku, a także oceniać praktyczne konsekwencje decyzji
interpretacyjnej. W tej koncepcji wykładni prawnik nie jest jedynie „ustami ustawy”,
ale pełni dużo ważniejszą rolę: we współpracy z prawodawcą tworzy rzeczywistość,
w której chce żyć dane społeczeństwo.
Słowo wstępne
Wprowadzenie metodologiczne
1. Język jako struktura kontra język jako użycie (zdarzenie)
2. Internalizm semantyczny kontra eksternalizm semantyczny
3. Mowa (oralność) kontra tekst (pisemność) jako modele języka
4. Tekst prawny jako fundament rozważań
Część I. Krytyka teorii zastanych
Rozdział 1. Intencja prawodawcy - analiza krytyczna
1.1. Wprowadzenie
1.2. Paradygmat Grice‘owski w prawoznawstwie
1.3. Krytyka paradygmatu Grice‘owskiego
1.4. Niemożliwość interpretacji konwersacyjnej
1.5. Nieadekwatność klasycznej teorii aktów mowy do analizy języka pisanego
1.6. Błędy synchroniczności i adyskursywności w analizie języka prawnego
1.7. Podsumowanie
Rozdział 2. Intencja legislacyjna jako illokucyjna intencja minimalna
2.1. Wprowadzenie
2.2. Trzy aspekty aktu mowy i związane z nimi intencje
2.3. Pisemność w prawie a intencja legislacyjna
2.4. Intencja legislacyjna jako intencja illokucyjna
2.5. Przykłady nierozróżniania trzech typów intencji
2.6. Intencje a motywy
2.7. Intencja legislacyjna a Arystotelesowskie pojęcie "telos"
2.8. Trzy rodzaje intencji a tzw. intencja zbiorowa
2.9. Intencja legislacyjna a problem z normatywnością (po raz pierwszy)
2.10. Podsumowanie
Rozdział 3. Prawodawca a tekst prawny
3.1. Wprowadzenie
3.2. Skąd się bierze znaczenie tekstu prawnego?
3.3. Historia użyć jako determinanta znaczenia. Koncepcja lineaży
3.4. Semioza Peirce‘a i rośnięcie znaków
3.5. Koncepcje Millikan i Peirce‘a a prawoznawstwo
3.6. Argumenty przeciwko eksternalizmowi semantycznemu
3.7. Tekst prawny jako artefakt
3.8. Podsumowanie
Rozdział 4. Przepis prawny a norma prawna - analiza krytyczna
4.1. Wprowadzenie
4.2. Problem atomizmu syntaktycznego
4.3. Dyskursywność reguł prawnych w koncepcji M. Zielińskiego
4.4. Ontologiczny status normy prawnej: wyrażenie czy znaczenie wyrażenia?
4.5. Struktura znaczenia zamiast struktury wyrażenia
4.6. Norma prawna jako znaczenie zbioru przepisów prawnych a obraz świata
4.7. Norma jako reprezentacja mentalna a tradycyjne ujęcie normy prawnej
4.8. Podsumowanie
Część II. Proponowana teoria
Rozdział 5. Tekst prawny jako opis świata możliwego postulowanego przez
prawodawcę
5.1. Wprowadzenie
5.2. Tekst prawny a przyszłość danego społeczeństwa
5.3. Główne tezy koncepcji
5.4. Tworzenie prawa jako opisywanie świata postulowanego
5.5. Opisowość języka prawa a problem z normatywnością (po raz drugi)
5.6. Podsumowanie
Rozdział 6. Świat tekstu prawnego
6.1. Wprowadzenie
6.2. Czym jest świat tekstu prawnego - teoria światów możliwych
6.3. Założenia co do cech świata możliwego postulowanego przez tekst prawny
6.4. Argumentacja prawnicza a cechy świata możliwego tekstu prawnego
6.5. Świat możliwy postulowany przez tekst prawny a tzw. ważenie zasad
6.6. Świat tekstu prawnego a tzw. fakty instytucjonalne
6.7. Podsumowanie
Część III. Teoria w praktyce
Rozdział 7. Interpretacja prawnicza jako rekonstrukcja świata tekstu prawnego
7.1. Wprowadzenie
7.2. Interpretacja prawa jako konstruowanie reprezentacji mentalnej świata tekstu
prawnego
7.3. Nowe ujęcie zwykłego znaczenia tekstu prawnego
7.4. Tekstualizm "wyrafinowany" - nieformalistyczna wizja interpretacji
prawniczej
7.5. Wykładnia systemowa. Koherencja lokalna i koherencja globalna w interpretacji
prawniczej
7.6. Miejsce wykładni celowościowej i funkcjonalnej w omawianej teorii
7.7. Dynamiczność interpretacji prawniczej
7.8. Podsumowanie: hermeneutyczny charakter interpretacji prawniczej
Rozdział 8. Stosowanie prawa jako urzeczywistnianie świata tekstu prawnego
8.1. Wprowadzenie
8.2. Etapy stosowania prawa w świetle prezentowanej teorii
8.3. Praktyka prawnicza sensu stricto i sensu largo
8.4. Wąskie i szerokie rozumienie praktyki prawniczej
8.5. Tradycja prawnicza a proces stosowania prawa
8.6. Precedensowość w języku prawnym
8.7. Orzeczenia sądów zagranicznych jako precedensy niewiążące
8.8. Podsumowanie
Rozdział 9. Rola prawników w odtwarzaniu obrazu świata tekstu prawnego
9.1. Wprowadzenie
9.2. Reguła uznania jako precedensowa praktyka prawnicza
9.3. Umysł prawnika a dyskrecjonalność w urzeczywistnianiu świata tekstu prawnego
9.4. Podsumowanie
Zakończenie
Bibliografia
Indeks nazwisk
416 stron, Format: 16.0x23.5cm, oprawa miękka
