Młodzi i wykształceni w procesie przemian polskiej wsi
Autorka koncentruje się na specyficznej i dotychczas w niewielkim stopniu badanej
grupie mieszkańców wsi – młodych ludziach z wyższym wykształceniem. Poszukuje
odpowiedzi na pytanie, jaką rolę odgrywają oni w społecznościach, w których żyją.
Sprawdza, kim są, dlaczego zdecydowali się na życie na wsi i co z tego wynika. Podjęta
problematyka ma istotne znaczenie dla przyszłości polskiej wsi. Książka została
oparta na różnorodnym, ilościowym i jakościowym materiale empirycznym, zebranym przez
autorkę. Jej ramy teoretyczne wyznacza teoria kapitału kulturowego Pierre’a Bourdieu
oraz obszerna analiza dynamicznych przemian, jakie współcześnie przechodzi polska
wieś.
Ilona Matysiak – socjolożka, uzyskała stopień doktora w
Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Adiunkt w Katedrze Socjologii Zmiany
Społecznej w Instytucie Filozofii i Socjologii Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii
Grzegorzewskiej oraz stała współpracowniczka Ośrodka Badań nad Społecznymi
Problemami Płci w Instytucie Studiów Społecznych im. Profesora Roberta B. Zajonca UW.
Jej zainteresowania naukowe obejmują problematykę kapitału społecznego, zmian
demograficznych oraz ról społecznych kobiet i mężczyzn w wiejskich społecznościach
lokalnych, a także mniejszości narodowych i etnicznych oraz szkolnictwa wyższego.
Stypendystka Fulbrighta i autorka książki pt. „Rola sołtysów we współczesnych
społecznościach wiejskich. Płeć jako czynnik różnicujący”. Publikowała m.in. w:
Gender, Place and Culture: A Journal of Feminist Geography, Wieś i Rolnictwo,
Nationalities Papers: The Journal of Nationalism and Ethnicity.
Wprowadzenie
.
9
1. Charakterystyka współczesnych przemian obszarów wiejskich w Polsce a
kapitał kulturowy mieszkańców wsi
13
1.1. Obszary wiejskie w Polsce i ich specyfika
. 15
1.1.1. Dezagraryzacja wsi
.
18
1.1.2. Poprawa jakości życia na wsi
22
1.1.3. Mobilność przestrzenna miasto–wieś .
24
1.1.4. Zmiany kapitału społecznego na obszarach wiejskich .
28
1.2. Kapitał kulturowy na obszarach wiejskich – młodzi mieszkańcy wsi z wyższym
wykształceniem .
30
1.2.1. Kapitał kulturowy a środowiska wiejskie przed 1989 rokiem
.
33
1.2.2. Kapitał kulturowy a środowiska wiejskie po 1989 roku . 37
1.2.3. Znaczenie kapitału kulturowego w kontekście współczesnych przemian na wsi
. 42
1.3. Motywacje do życia na wsi – przegląd literatury
46
1.3.1. Motywacje o charakterze ekonomicznym
46
1.3.2. Motywacje o charakterze społecznym (sieci społeczne)
47
1.3.3. Przywiązanie do miejsca
.
48
1.3.4. Sielankowe wyobrażenia wiejskości (rural idyll) .
49
1.3.5. Typologie młodych mieszkańców wsi .
51
1.4. Podsumowanie
.
52
2. Metodologia badań własnych
.
55
2.1. Pytania badawcze i hipotezy
.
55
2.2. Założenia badania, źródła danych i metodologia analiz .
59
2.2.1. Badanie sondażowe
60
2.2.2. Wielokrotne studium przypadku
63
2.2.3. Sposób prezentacji wyników badania własnego
68
3. Społeczno-demograficzna charakterystyka badanych
69
3.1. Płeć, wiek i wykształcenie
.
69
3.2. Miejsce pochodzenia badanych
.
70
3.3. Sytuacja rodzinna badanych
.
73
3.3.1. Stan cywilny badanych
73
3.3.2. Poziom wykształcenia współmałżonków/partnerów
75
3.3.3. Dzieci badanych
.
76
3.3.4. Charakterystyka gospodarstwa domowego .
78
3.4. Kapitał kulturowy w rodzinach badanych
. 82
3.5. Podsumowanie
.
88
4. Wybory edukacyjne młodych mieszkańców wsi
91
4.1. Uczelnie i kierunki – charakterystyka ilościowa
92
4.1.1. Preferowane typy uczelni
92
4.1.2. Kierunki studiów
96
4.2. Motywacje do podjęcia studiów wyższych
. 98
4.2.1. Studia jako konieczność w dzisiejszych czasach
98
4.2.2. Motywacje związane z rynkiem pracy .
99
4.2.3. Wpływ rodziców
100
4.2.4. Wpływ innych osób
104
4.2.5. Chęć kształcenia się i zdobywania doświadczeń .
105
4.3. Wybór kierunku studiów
.
106
4.3.1. Aspiracje i plany zawodowe
106
4.3.2. Zainteresowania
.
108
4.3.3. Wpływ rodziny i innych osób
. 109
4.3.4. Moda, przypadkowe wybory
. 110
4.4. Wybór uczelni
.
111
4.4.1. Lokalizacja uczelni
.
112
4.4.2. „Przetarty szlak”
.
113
4.4.3. Prestiż uczelni
.
114
4.4.4. Inne czynniki wyboru uczelni
. 115
4.5. Wybór uczelni i kierunku studiów a kapitał kulturowy rodziny 116
4.6. Ocena ukończonych studiów
120
4.6.1. Pozytywne oceny ukończonych studiów .
120
4.6.2. Negatywne oceny ukończonych studiów . 122
4.6.3. Umiarkowanie zadowoleni
.
125
4.7. Life Long Learning? Dokształcanie się i plany edukacyjne na przyszłość
.
125
4.7.1. Dokształcanie się przez badanych
126
4.7.2. Plany edukacyjne badanych
128
4.8. Podsumowanie
.
130
5. Motywacje badanych do życia na wsi
133
5.1. Charakterystyka motywacji badanych do życia na wsi
134
5.1.1. Charakterystyka motywacji – wyniki badania ilościowego 134
5.1.2. Przywiązanie do miejscowości
. 137
5.1.3. Więzi społeczne w rodzinnej miejscowości .
140
5.1.4. Przyczyny ekonomiczne
.
141
5.1.5. W poszukiwaniu wiejskiej idylli
. 143
5.2. Korzyści i koszty wynikające z mieszkania na wsi .
144
5.2.1. Zalety mieszkania na wsi
144
5.2.2. Wady mieszkania na wsi
.
147
5.3. Ocena aktualnego miejsca zamieszkania
148
5.3.1. Charakterystyka wsi, w których mieszkają badani
149
5.3.2. Zalety wsi, w której mieszkają badani .
152
5.3.3. Najważniejsze problemy w miejscowości
154
5.3.4. Czego najbardziej brakuje w miejscowościach badanych . 157
5.4. Miejsce zamieszkania w przyszłości – plany badanych
160
5.5. Czynniki planów badanych dotyczących miejsca zamieszkania w przyszłości –
analiza regresji .
166
5.6. Motywacje badanych do życia na wsi – próba typologii
171
5.6.1. Zorientowani na partnera
173
5.6.2. Zorientowani na społeczność lokalną .
174
5.6.3. Zorientowani na pracę
175
5.7. Podsumowanie
.
176
6. Praca zawodowa młodych mieszkańców wsi
. 177
6.1. Charakterystyka pracy zawodowej badanych .
178
6.1.1. Sektory, branże i typy stanowisk
. 178
6.1.2. Dojazdy do pracy
185
6.1.3. Wymiar czasu pracy badanych
187
6.1.4. Ocena obecnej pracy – korzyści i koszty .
188
6.2. Praca na własny rachunek – badani prowadzący działalność gospodarczą
.
191
6.2.1. Charakterystyka działalności gospodarczej badanych .
192
6.2.2. Okoliczności uruchomienia działalności gospodarczej
194
6.2.3. Własny biznes – doświadczenia badanych z przeszłości
196
6.3. Praca w gospodarstwie rolnym
.
198
6.3.1. Charakterystyka gospodarstw rolnych, w których pracują badani
198
6.3.2. Gospodarstwo rolne jako dodatkowe miejsce pracy
201
6.3.3. Rolnicy i rolniczki „na papierze”
202
6.4. Dodatkowe źródła dochodu w rodzinie i doświadczenia pracy za granicą
.
203
6.4.1. Praca dodatkowa
203
6.4.2. Praca zawodowa współmałżonków/partnerów
205
6.4.3. Praca za granicą
.
208
6.5. Kierunek wykształcenia a praca zawodowa
212
6.6. Plany zawodowe na przyszłość
.
216
6.7. Kontekst lokalny a praca zawodowa badanych .
218
6.8. Podsumowanie
.
221
7. Zaangażowanie badanych na rzecz społeczności lokalnej
. 223
7.1. Kontekst lokalny – aktywność społeczna w miejscowościach zamieszkałych przez
badanych .
224
7.1.1. Lokalne organizacje społeczne
224
7.1.2. Lokalni liderzy i liderki
226
7.1.3. Aktywność społeczna mieszkańców wsi .
228
7.2. Zaangażowanie społeczne badanych
. 230
7.2.1. Kapitał społeczny – zaufanie i normy współpracy
230
7.2.2. Aktywność badanych w organizacjach
241
7.2.3. Inicjowanie przedsięwzięć na rzecz społeczności lokalnej 247
7.2.4. Zaangażowanie w lokalne inicjatywy innych osób .
252
7.3. Zaangażowanie badanych w lokalne sprawy publiczne .
254
7.3.1. Zainteresowanie lokalnymi sprawami publicznymi .
255
7.3.2. Zaangażowanie w samorząd lokalny
260
7.4. Czynniki zaangażowania społecznego badanych
265
7.4.1. Rodzinne tradycje zaangażowania społecznego .
265
7.4.2. Czynniki zaangażowania społecznego badanych – analiza regresji
270
7.4.3. Zaangażowanie w sprawy wsi – plany na przyszłość
275
7.5. Zaangażowanie badanych na rzecz społeczności lokalnej – próba typologii
277
7.5.1. Aktywni incydentalnie lub potencjalnie .
279
7.5.2. Nieaktywni
279
7.5.3. Lokalni aktywiści
280
7.6. Podsumowanie
.
281
Wnioski
285
Bibliografia
293
Indeks nazwisk
309
312 stron, oprawa miękka
