DIETETYKA SPORTOWA FRĄCZEK B. KRZYWAŃSKI J. KRZYSZTOFIAK H. RED. Bankowa.pl

Dietetyka sportowa

Dietetyka sportowa to obecnie jedna z najbardziej rozwijających się nauk żywieniowych. Skupia się na badaniu wpływu diety lub określonego sposobu żywienia na kondycję i wytrzymałość osób aktywnych fizycznie. Zajmuje się również opracowaniem i implementacją strategii żywieniowych mających na celu poprawę ogólnego stanu zdrowia, wydolności fizycznej i składu ciała.

W książce znajdują się wszystkie niezbędne informacje służące min. indywidualnemu dopasowaniu diety do planu treningowego (uwzględniając również okres startowy oraz często celowe wahania masy ciała), potrzeby wynikające z występowania problemów zdrowotnych (alergie pokarmowe, cukrzyca, zaburzenia odżywiania).

Nie zabrakło również wskazówek potrzebnych do planowania jadłospisu względem rodzaju uprawianej dyscypliny, odżywiania w czasie podróży, doboru suplementacji uwzględniającej jej skuteczność, legalność oraz bezpieczeństwo stosowania.

Publikacja jest niezbędnym źródłem wiedzy dla dietetyków sportowych, pomocą dydaktyczną dla studentów i nauczycieli akademickich na kierunkach dietetycznych, medycznych i wychowania fizycznego. Dla osób aktywnych fizycznie wyjaśni najważniejsze aspekty dietetyki sportowej i wskaże prawidłowe zasady sposobu odżywiania.

1. Żywienie

1. Trawienie i przemiana materii – Ewa Fürstenberg, Jadwiga Hamułka 3
1.1. Metabolizm – wprowadzenie 3
1.2. Układ pokarmowy – budowa, funkcje, regulacja działania 8
1.3. Trawienie i wchłanianie składników pokarmowych . 22

2. Reakcja organizmu na wysiłek fizyczny – Hubert Krysztofiak, Andrzej Ziemba . 43
2.1. Skurcz mięśni 44
2.2. Przemiany energetyczne 46
2.3. Morfologiczne i metaboliczne cechy włókien mięśniowych 50
2.4. Pobieranie tlenu w trakcie wysiłku 52
2.5. Regulacja pracy serca i układu krążenia podczas wysiłku . 53
2.6. Podsumowanie 58

3. Adaptacja do wysiłku fizycznego i metody oceny wydolności fizycznej – Hubert Krysztofiak, Andrzej Ziemba . 61
3.1. Przystosowanie do wysiłku fizycznego . 62
3.2. Adaptacja układu krążenia do wysiłku . 65
3.3. Zmiany metabolizmu energetycznego pod wpływem regularnych wysiłków 68
3.4. Granice przystosowania 70
3.5. Testy wysiłkowe 71
3.6. Pomiar wskaźników wydolności fizycznej 73
3.7. Pobieranie tlenu w czasie wysiłku testowego i V˙O2max . 74
3.8. Zmiany stężenia mleczanu we krwi w czasie wysiłku . 75
3.9. Metody wyznaczania obciążenia progowego 76
3.10. Podsumowanie 79

4. Biochemia wysiłku fizycznego – Tomasz Podgórski 81
4.1. Metabolizm substratów energetycznych (systemy energetyczne związane z wysiłkiem) 82
4.2. Skurcz mięśnia 94

5. Bilans energetyczny – Barbara Frączek, Maria Gacek . 97
5.1. Podstawy bilansu energetycznego . 97
5.2. Zapotrzebowanie na energię . 99
5.3. Wartość energetyczna produktów i potraw 104
5.4. Bilans energetyczny w sporcie 120
5.5. Podsumowanie 123

6. Planowanie aktywności fizycznej dla osób klinicznie zdrowych – Anna Jegier . 125
6.1. Korzyści regularnej aktywności fizycznej . 125
6.2. Podstawy kwalifikacji do regularnej aktywności fizycznej . 131

7. Budowa i skład ciała człowieka – Jadwiga Charzewska, Anna Kopiczko . 135
7.1. Koncepcja składu ciała człowieka . 135
7.2. Przegląd metod stosowanych w ocenie składu ciała 136

8. Żywienie, wysiłek fizyczny i geny – Marek Sawczuk, Paweł Cięszczyk, Agnieszka Maciejewska-Skrendo . 153
8.1. Wprowadzenie . 153
8.2. Struktura i funkcja mięśni szkieletowych 157
8.3. Pułap tlenowy (V˙O2max) 159
8.4. Zdolność organizmu do detoksykacji i radzenia sobie ze stresem oksydacyjnym 161
8.5. Zakres i intensywność reakcji zapalnej uruchamianej w odpowiedzi na wysiłek . 164
8.6. Prawdopodobieństwo pojawienia się uszkodzeń układu ruchu . 164
8.7. Dopasowanie sposobu odżywiania do potrzeb organizmu oraz utrzymanie optymalnej masy ciała . 168
8.8. Nietolerancje pokarmowe . 173
8.9. Podsumowanie 175

9. Makroskładniki pokarmowe – białko – Dariusz Włodarek . 177
9.1. Białko jako składnik pokarmowy 177
9.2. Źródła białka o wysokiej wartości odżywczej 181
9.3. Zapotrzebowanie na białko osób aktywnych fizycznie 186
9.4. Zawartość białka w diecie – konsekwencje zdrowotne 188
9.5. Podsumowanie 192

10. Makroskładniki pokarmowe – węglowodany – Andrzej Ziemba, Izabela Grabowska 195
10.1. Budowa i rodzaje węglowodanów 196
10.2. Wykorzystanie węglowodanów . 197
10.3. Przemiany glukozy w organizmie . 197
10.4. Wykorzystanie energii . 199
10.5. Strategie żywieniowe 200

11. Makroskładniki pokarmowe – tłuszcze – Juliusz Przysławski . 205
11.1. Wprowadzenie . 205
11.2. Kwasy tłuszczowe – charakterystyka ogólna 208
11.3. Kwasy tłuszczowe nasycone . 209
11.4. Kwasy tłuszczowe jednonienasycone 211
11.5. Kwasy tłuszczowe wielonienasycone 213
11.6. Znaczenie tłuszczów w żywieniu człowieka – zapotrzebowanie . 222
11.7. Tłuszcze pokarmowe – źródła 225
11.8. Podsumowanie 229

12. Wartość odżywcza produktów spożywczych – Mirosław Pysz . 231
12.1. Wartość odżywcza produktów spożywczych – polskie zalecenia żywieniowe . 232
12.2. Zalecenia żywieniowe ekspertów Uniwersytetu Harvarda . 245
12.3. Szwajcarska Piramida Żywienia dla sportowców . 248
12.4. Podsumowanie 251

13. Witaminy w żywieniu osób aktywnych fizycznie – Beata Przygoda . 253
13.1. Tiamina 259
13.2. Ryboflawina . 261
13.3. Niacyna 263
13.4. Kwas pantotenowy 265
13.5. Biotyna 267
13.6. Witamina B6 269
13.7. Foliany . 272
13.8. Witamina B12 (kobalamina) 274
13.9. Witamina C . 277
13.10. Witamina A . 279
13.11. Witamina D . 283
13.12. Witamina E . 286
13.13. Witamina K . 288
13.14. Podsumowanie 290

14. Składniki mineralne w żywieniu osób aktywnych fizycznie – Małgorzata Schlegel-Zawadzka 299
14.1. Wprowadzenie . 299
14.2. Normy żywienia 300
14.3. Znaczenie makro- i mikropierwiastków w organizmie 303
14.4. Udział składników mineralnych w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej 306
14.5. Biodostępność składników mineralnych . 308
14.6. Źródła pokarmowe składników mineralnych . 310

15. Woda i elektrolity podczas wysiłku fizycznego – Tomasz Mikulski . 317
15.1. Wprowadzenie . 317
15.2. Podstawy – zapotrzebowanie na płyny . 318
15.3. Profilaktyka odwodnienia, czyli właściwe nawadnianie w każdej sytuacji 322
15.4. Kontrola nawodnienia . 326
15.5. Konsekwencje niewłaściwego nawodnienia 329
15.6. Sytuacje szczególne . 332
15.7. Podawanie płynów drogą dożylną 333
15.8. Sportowiec kategorii masters 334

16. Wpływ diety na równowagę kwasowo-zasadową organizmu – Kazimierz Ciechanowski . 337
16.1. Znaczenie równowagi kwasowo-zasadowej 337
16.2. Badanie równowagi kwasowo-zasadowej . 337
16.3. Źródła kwasów i zasad w organizmie 339
16.4. Dieta zakwaszająca, dieta alkalizująca 341
16.5. Neutralizacja zakwaszającej diety . 344

17. Żywienie, wysiłek fizyczny i układ odpornościowy – Agnieszka Zembroń-Łacny, Joanna Orysiak 347
17.1. Wprowadzenie . 347
17.2. Żywienie immunomodulujące w sporcie 348
17.3. Podsumowanie 362

18. Wolne rodniki w wysiłku fizycznym – Agnieszka Zembroń-Łacny . 365
18.1. Wprowadzenie . 365
18.2. Wolne rodniki i adaptacja do wysiłku fizycznego 366
18.3. Wolne rodniki i antyoksydanty . 369
18.4. Podsumowanie 373

19. Zaburzenia przewodu pokarmowego u osób aktywnych fizycznie i sportowców – Wojciech Marlicz, Igor Łoniewski . 375
19.1. Wprowadzenie . 375
19.2. Oś mózg–jelito 375
19.3. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego 384
19.4. Podsumowanie 396
19.5. Zalecenia . 396

20. Mikrobiota jelitowa a wysiłek fizyczny – Igor Łoniewski, Wojciech Marlicz . 401
20.1. Wprowadzenie . 401
20.2. Mikrobiota przewodu pokarmowego 402
20.3. Dysbioza 408
20.4. Wysiłek fizyczny a mikrobiota 412
20.5. Modyfikacja mikrobioty – dieta, pre- i probiotyki . 420

21. Alergia na pokarmy i nietolerancje pokarmowe – Zbigniew Bartuzi 433
21.1. Wprowadzenie . 433
21.2. Definicje i klasyfikacja 434
21.3. Epidemiologia 435
21.4. Patogeneza alergii na pokarmy . 435
21.5. Alergeny 436
21.6. Reakcja alergiczna . 438
21.7. Diagnostyka . 442
21.8. Leczenie . 444
21.9. Patogeneza nietolerancji pokarmowych 445
21.10. Diagnostyka i leczenie 450

22. Zaburzenia odżywiania – Maria Gacek, Daria Domańska-Senderowska . 457
22.1. Wprowadzenie . 457
22.2. Specyficzne zaburzenia odżywiania 458
22.3. Wybrane niespecyficzne zaburzenia odżywiania 465
22.4. Zaburzenia odżywiania w sporcie . 471
22.5. Dietoterapia w zaburzeniach odżywiania . 474
22.6. Podsumowanie 477

23. Alkohol a sport – Maria Gacek 479
23.1. Wprowadzenie . 479
23.2. Zdrowotne konsekwencje nadużywania napojów alkoholowych . 479
23.3. Patofizjologiczne właściwości alkoholu a sport 481
23.4. Neurotoksyczne właściwości alkoholu . 485
23.5. Alkohol a wydolność fizyczna . 485
23.6. Podsumowanie 486

2 Dietetyka 489

24. Zalecenia żywieniowe dla osób aktywnych fizycznie – Barbara Frączek . 491
24.1. Specyfika żywienia sportowców 491
24.2. Jakościowe zalecenia żywieniowe . 492
24.3. Ilościowe rekomendacje żywieniowe 493
24.4. Aktualne trendy i kontrowersje 498

25. Przygotowanie do wysiłku – Florentyna Tyrała, Aleksandra Pięta, Barbara Frączek . 503
25.1. Rola makroskładników spożywanych przed wysiłkiem w zapewnieniu dostępności energii w czasie jego trwania 503
25.2. Węglowodany najważniejszym składnikiem pokarmowym w posiłku przed wysiłkiem 505
25.3. Cechy posiłku przedtreningowego 507
25.4. Przekąski przed treningiem 510
25.5. Co należy jeść podczas ćwiczeń, treningów i zawodów? . 514
25.6. Strategie żywieniowe a wspomaganie wysiłku . 516

26. Regeneracja powysiłkowa – Anna Książek, Aleksandra Zagrodna, Małgorzata Słowińska-Lisowska 521
26.1. Strategia żywieniowa w okresie powysiłkowym . 521
26.2. Węglowodany a regeneracja powysiłkowa 522
26.3. Białko a regeneracja powysiłkowa 524
26.4. Nawadnianie a regeneracja powysiłkowa . 526
26.5. Posiłki usprawniające regenerację powysiłkową . 527

27. Strategie żywieniowe wpływające na masę i skład ciała – redukcja masy ciała – Barbara Frączek 529
27.1. Metodyka planowania diety redukcyjnej 530
27.2. Diety alternatywne w redukcji masy ciała 535
27.3. Wybrane mechanizmy regulowania metabolizmu tkanki tłuszczowej . 537
27.4. Wpływ diety i wysiłku fizycznego na utratę tkanki tłuszczowej . 549
27.5. Przykładowe jadłospisy diety redukcyjnej 550

28. Strategie żywieniowe wpływające na masę i skład ciała –zwiększanie masy mięśniowej – Krzysztof Durkalec-Michalski 563
28.1. Wprowadzenie . 563
28.2. Molekularne mechanizmy oddziałujące na wzrost hipertrofii i siły mięśniowej 565
28.3. Bilans i wydatki energetyczne a rozwój masy, siły i wytrzymałości mięśniowej 567
28.4. Makroskładniki diety w stymulacji masy, siły, mocy i wytrzymałości siłowej 572
28.5. Strategia dietetyczna dla kulturysty lub zawodnika trenującego sporty siłowe w przygotowawczym okresie treningowym, ukierunkowanym na zwiększenie hipertrofii i siły mięśniowej . 585

29. Żywienie dzieci i młodzieży uprawiającej sport – Barbara Frączek, Maria Gacek 597
29.1. Wprowadzenie . 597
29.2. Potrzeby energetyczne . 598
29.3. Węglowodany podstawowym źródłem energii . 599
29.4. Białka i tłuszcze w diecie dzieci i młodzieży . 601
29.5. Żywienie okołowysiłkowe i strategia nawadniania organizmu 602
29.6. Żywienie w okresie regeneracji powysiłkowej . 606
29.7. Rozważne stosowanie suplementacji diety . 608
29.8. Podsumowanie 610

30. Kobieta sportowiec: czy kobiety uprawiające sport wyczynowo mają specjalne wymagania żywieniowe? – Jadwiga Malczewska-Lenczowska 615
30.1. Wprowadzenie . 615
30.2. Problem niedokrwistości i niedoboru żelaza wśród kobiet uprawiających sport wyczynowo 616
30.3. Niedostateczna dostępność energii u kobiet uprawiających sport wyczynowo (triada sportsmenek) 622
30.4. Podsumowanie 629

31. Sportowiec z cukrzycą – Andrzej Gawrecki, Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz 633
31.1. Czy osoba z cukrzycą może uprawiać sport? . 633
31.2. Dieta i insulinoterapia u chorych na cukrzycę uprawiających sport . 637

32. Sportowiec wegetarianin – Damian Parol . 645
32.1. Wprowadzenie . 645
32.2. Definicja diet wegetariańskich 645
32.3. Zapotrzebowanie energetyczne . 646
32.4. Podsumowanie 662

33. Dieta w profilaktyce i leczeniu chorób przewlekłych – Magdalena Makarewicz-Wujec, Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska . 663
33.1. Wprowadzenie . 663
33.2. Dieta w cukrzycy . 663
33.3. Dieta w nadciśnieniu tętniczym . 669
33.4. Dieta w osteoporozie 672
33.5. Dieta w astmie oskrzelowej 675

34. Dieta w profilaktyce i leczeniu zaburzeń lipidowych – Daniel Śliż, Damian Parol, Artur Mamcarz 681
34.1. Wprowadzenie . 681
34.2. Podział zaburzeń lipidowych 682
34.3. Wybrane elementy diety w zaburzeniach lipidowych 682

35. Dieta w profilaktyce i leczeniu hiperurykemii u sportowców – Marcin Wełnicki, Damian Parol, Artur Mamcarz 691
35.1. Definicja hiperurykemii i dny moczanowej 691
35.2. Etiologia hiperurykemii i dny moczanowej 693
35.3. Dieta w hiperurykemii 694
35.4. Podsumowanie 701

36. Dieta w profilaktyce i leczeniu niedoboru żelaza u sportowców – Jarosław Krzywański, Barbara Frączek 707
36.1. Wprowadzenie . 707
36.2. Zasoby i metabolizm żelaza w organizmie 708
36.3. Biodostępność żelaza 709
36.4. Źródła żelaza w produktach spożywczych . 712
36.5. Zapotrzebowanie na żelazo . 715
36.6. Żywieniowe leczenie niedoboru żelaza 716
36.7. Przykładowe jadłospisy . 717

37. Wybrane diety alternatywne i koncepcje żywieniowe – Ewa Stachowska, Joanna Palma, Maria Gacek, Barbara Frączek 723
37.1. Wprowadzenie . 723
37.2. Dieta ketogenna (niskowęglowodanowa/wysokotłuszczowa) 724
37.3. Dieta intermittent fasting . 736
37.4. Dieta paleolityczna (paleo) . 740
37.5. Dieta wysokobiałkowa 747
37.6. Dieta wysokowęglowodanowa 752
37.7. Dieta bezglutenowa . 754

38. Poradnictwo dietetyczne oparte na dowodach naukowych – Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska . 761
38.1. Definicje diety i dietetyki . 761
38.2. Podsumowanie 775

39. Psychologia i odżywianie – ograniczenia w procesie redukcji masy ciała – Izabella Bednarczyk-Bochenek . 777
39.1. Nadmiarowe kilogramy – problem wieloaspektowy 777
39.2. Kontrolowane czy automatyczne – o specyfice zachowań żywieniowych 780
39.3. Zmiana zachowań żywieniowych – proces rozłożony w czasie . 784
39.4. Strategie środowiskowe: sprzymierzeniec czy pułapka 787
39.5. Podsumowanie 788

3 Suplementy diety 791

40. Suplementy diety w sporcie – Jarosław Krzywański, Łukasz Jaśkiewicz, Urszula Somow, Igor Łoniewski, Hubert Krysztofiak 793
40.1. Wprowadzenie . 793
40.2. Klasyfikacje suplementów diety 794
40.3. Kryteria oceny skuteczności w sporcie . 795
40.4. Suplementy diety potencjalnie skuteczne w sporcie 797
40.5. Suplementy diety stosowane ze wskazań lekarskich . 823

41. Suplementacja i żywienie a doping – Andrzej Pokrywka, Piotr Tomaszewski . 841
41.1. Suplementy i odżywki zanieczyszczone lub zafałszowane środkami dopingującymi . 841
41.2. Lista substancji i metod zabronionych w sporcie 844
41.3. Odpowiedzialność za złamanie reguł antydopingowych 846
41.4. Minimalizowanie ryzyka pozytywnych wyników badań antydopingowych . 847
41.5. Żywność jako potencjalne źródło pozytywnego wyniku badań antydopingowych 849
41.6. Wlewy dożylne – kroplówki witaminowe 850
41.7. Podsumowanie 851

4 Praktyczne aspekty dietetyki 853

42. Metody pomiaru dobowego i treningowego wydatku energetycznego – Andrzej Klimek, Barbara Frączek, Andrzej Grzelak 855
42.1. Metody pomiaru wydatku energetycznego . 857
42.2. Analiza porównawcza metod pomiaru wydatku energetycznego 871

43. Kalorymetria pośrednia w ocenie metabolizmu energetycznego – Marta Bazańska, Hubert Krysztofiak . 877
43.1. Kalorymetria pośrednia . 877
43.2. Podstawowa i spoczynkowa przemiana materii . 880
43.3. Analiza wysiłkowego metabolizmu energetycznego . 883

44. Metody oceny sposobu żywienia – Anna Gronowska-Senger . 885
44.1. Wprowadzenie . 885
44.2. Charakterystyka i opis metod oceny sposobu żywienia 886

45. Metody oceny stanu odżywienia – Jadwiga Charzewska, Natalia Bieńko 903
45.1. Zdefiniowanie stanu odżywienia 903
45.2. Cele oraz sposoby oceny stanu odżywienia . 905
45.3. Metody oceny – charakterystyka . 907

46. Monitoring medyczny sportowca – Jarosław Krzywański, Hubert Krysztofiak, Danuta Gajewska . 931
46.1. Wprowadzenie . 931
46.2. Ocena stanu zdrowia sportowców 932
46.3. Badanie morfologiczne krwi . 937
46.4. Badania biochemiczne krwi 940
46.5. Ocena gospodarki żelazem . 940
46.6. Ocena zaopatrzenia w witaminy . 941
46.7. Wskaźniki uszkodzenia mięśni . 943
46.8. Związki azotowe . 945
46.9. Badanie stężenia mleczanu we krwi . 945
46.10. Zmęczenie i przetrenowanie . 948
46.11. Dietetyka sportowa a badania laboratoryjne 950

47. Poradnictwo żywieniowe – rola dietetyka sportowego – Barbara Frączek 955
47.1. Założenia do opracowania diety dla osób aktywnych fizycznie . 955
47.2. Zastosowanie programów żywieniowych . 976
47.3. Monitoring żywieniowy 977

48. Dieta osób aktywnych – Barbara Frączek, Maria Gacek, Dariusz Kurach, Aleksandra Pięta, Florentyna Tyrała, Paulina Mazur-Kurach 985
48.1. Skład posiłków i receptury potraw w diecie o wartości energetycznej 2200 kcal 985
48.2. Skład posiłków i receptury potraw w diecie o wartości energetycznej 2600 kcal 992
48.3. Skład posiłków i receptury potraw w diecie o wartości energetycznej 3100, 3200 i 3300 kcal . 1000
48.4. Wartość odżywcza diet o wartości energetycznej 2200, 2600, 3100, 3200 i 3300 kcal . 1007

49. Żywienie w różnych dyscyplinach sportowych – Aleksandra Pięta, Urszula Somow, Estera Nowacka-Polaczyk, Wojciech Zep, Daria Domańska-
-Senderowska, Marek Siderek, Florentyna Tyrała, Barbara Frączek 1009
49.1. Żywienie w sportach indywidualnych 1009
49.2. Żywienie w sportach drużynowych 1088

50. Żywienie w rekreacyjnej aktywności fizycznej – Aleksandra Pięta, Jagoda Podkowska, Barbara Frączek 1117
50.1. Trening siłowy . 1117
50.2. Pilates 1123
50.3. Fitness . 1130
50.4. Trening siłowy . 1137
50.5. Biegi długodystansowe 1143

51. Fakty i mity w dietetyce – Danuta Gajewska 1153
51.1. Węglowodany – dobre czy złe? . 1153
51.2. Czy żywność ekologiczna ma wyższą wartość odżywczą? . 1154
51.3. Czy sól morska jest lepsza niż sól kuchenna? . 1154
51.4. Czy cukier brązowy jest zdrowszy niż cukier biały? 1155
51.5. Czy zbilansowana dieta musi składać się z pięciu posiłków? . 1156
51.6. Czy pojadanie pomiędzy posiłkami jest niezdrowe? 1157
51.7. Czy białko pełnowartościowe to tylko mięso? . 1157
51.8. Czy burak ćwikłowy to „superfood”? . 1158
51.9. Czy cynamon leczy cukrzycę? . 1158
51.10. Dlaczego olej kokosowy? 1159
51.11. Najzdrowsze diety świata . 1160
51.12. Czy istnieje terapeutyczna dawka alkoholu? 1161
51.13. Czy dieta bezglutenowa to panaceum na wszystkie choroby? 1161
51.14. Dlaczego warto jeść kiwi? . 1162
51.15. Czy czarnuszka siewna leczy wszystko? . 1162

Skorowidz . 1165

1180 stron, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy pocztą e-mail lub telefonicznie,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.