EKONOMIA BEHAWIORALNA W KONSTRUKCJI SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO DOŚWIADCZENIA DLA POLSKI SIECZKOWSKI W. Bankowa.pl

Ekonomia behawioralna w konstrukcji systemów zabezpieczenia emerytalnego

Doświadczenia dla Polski

Zmiany demograficzne i makroekonomiczne powodują potrzebę zmian w systemach zabezpieczenia społecznego. Zmienia się rola i zadania państwa. Bardzo ważnym elementem zmian jest (pod)system zabezpieczenia emerytalnego. Rośnie rola dozabezpieczenia (doubezpieczenia) emerytalnego. Oznacza to przeniesienie problemu odpowiedniego zabezpieczenia emerytalnego na indywidualnych uczestników systemu. Wymaga to rozpatrzenia trzech rodzajów decyzji:

• oszczędzanie (saving)
• inwestowanie (investing)
• przejście na emeryturę (retiring).

Rodzi to pytanie: czy postępowanie uczestników systemu emerytalnego jest racjonalne? Według ekonomii behawioralnej ludzie są przewidywalnie nieracjonalni (quasi-racjonalni), aczkolwiek nieracjonalność nie oznacza wprost nieprzewidywalności.

• Czy uczestnicy systemów zabezpieczenia emerytalnego postępują racjonalnie z punktu widzenia oferowanych im uzupełniających form zabezpieczenia?
• Czy zastosowanie metod behawioralnych pozytywnie wpływa na uczestnictwo w danym systemie emerytalnym i na podejmowanie racjonalnych decyzji emerytalnych?
• Czy metody behawioralne są uniwersalne, czy można wykorzystywać je bez względu na swoiste cechy konkretnego systemu emerytalnego?

W książce wskazane i poddane ocenie są zastosowania metod behawioralnych do różnorodnych zmian, jakie przeprowadzane są w systemach zabezpieczenia emerytalnego na świecie. Założono, że wyniki badań będą mogły być wykorzystane jako podstawa ewentualnego usprawnienia rozwiązań o charakterze behawioralnym w systemie zabezpieczenia emerytalnego w Polsce.

Publikacja stanowi bogate źródło wiedzy przedstawiające obszerne studia z zakresu literatury przedmiotu, analizę statystyczną danych wtórnych oraz analizę porównawczą i pogłębione studia przypadków (case study). Przeprowadzone studia przypadków pozwalają stwierdzić, że nie ma uniwersalnych sposobów podejścia do zastosowania metod behawioralnych w systemach zabezpieczenia emerytalnego. Różnice w skuteczności metod wskazują na potrzebę dalszych badań, zanim będzie można stosować ekonomię behawioralną w systemach emerytalnych, w szczególności dotyczy to zastosowania metod behawioralnych w ewentualnych zmianach w polskim systemie zabezpieczenia emerytalnego.

Wprowadzenie 9

Rozdział 1
Struktura systemów zabezpieczenia emerytalnego 15
1.1. Wyznaczniki systemu zabezpieczenia emerytalnego 15
1.1.1. Definicje i cele systemu zabezpieczenia emerytalnego 15
1.1.2. Standard zabezpieczenia emerytalnego i jego interpretacja 19
1.2. Uwarunkowania funkcjonowania systemów zabezpieczenia emerytalnego 22
1.2.1. Uwarunkowania demograficzne 22
1.2.2. Uwarunkowania makroekonomiczne 25
1.3. Zmiana paradygmatu zabezpieczenia emerytalnego 31
1.3.1. Kierunki reform konstrukcji systemu zabezpieczenia emerytalnego 31
1.3.2. Nowa rola państwa 37
1.3.3. Prywatyzacja i urynkowienie zabezpieczenia emerytalnego 40
1.4. Wnioski wynikające ze zmienionej struktury 43

Rozdział 2
Behawioralne inhibitory decyzji dotyczących zabezpieczenia emerytalnego 47
2.1. Ewolucja poglądów i aspekt innych nauk społecznych w ekonomii behawioralnej 47
2.2. Odstąpienia od aksjomatów racjonalnego myślenia 54
2.3. Heurystyki poznawcze 54
2.4. Teoria perspektywy 59
2.5. Behawioralny model cyklu życia 62
2.5.1. Samokontrola 63
2.5.2. Księgowanie mentalne (umysłowe) 66
2.6. Wybory międzyokresowe 69
2.6.1. Percepcja czasu (dyskontowanie 69
2.6.2. Preferencje w czasie 74
2.7. Wybrane pozostałe efekty behawioralne dotyczące emerytur 80
2.8. Wnioski wynikające z ograniczonej racjonalności 84

Rozdział 3
Metody behawioralne w konstrukcji systemów zabezpieczenia emerytalnego 89
3.1. Klasyczne metody stymulowania dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego 90
3.1.1. Czynniki fiskalne - ulgi podatkowe i formy subsydiowania 91
3.1.2. Edukacja i informacja emerytalna 94
3.2. Behawioralne metody kształtowania i wspierania podejmowania decyzji w kapitałowym podsystemie emerytalnym 98
3.2.1. Oszczędzanie 101
3.2.2. Inwestowanie 109
3.2.3. Faza dekumulacji 121
3.3. Wnioski wynikające z ograniczeń zastosowania metod behawioralnych 125

Rozdział 4
Ewaluacja rozwiązań behawioralnych 129
4.1. Kontekst strukturalny uzupełniających form zabezpieczenia emerytalnego 130
4.1.1. Bazowe zabezpieczenie jako determinanta dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego 130
4.1.2. Wpływ reżimu polityki społecznej na rozmiar dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego 133
4.1.3. Instytucje kształtujące postawy, oczekiwania i zachowania w zakresie dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego 135
4.2. Studia przypadków 137
4.2.1. Wielka Brytania (UK) 138
4.2.2. Nowa Zelandia 144
4.2.3. Włochy 154
4.2.4. Turcja 164
4.3. Analiza porównawcza przedstawionych reform na przykładzie wybranych państw 175
4.4. Wnioski wynikające z ewaluacji reform wykorzystujących narzędzia behawioralne 181

Rozdział 5
Zastosowania metod behawioralnych w systemie zabezpieczenia emerytalnego w Polsce 183
5.1. Reformowanie systemu emerytalnego w Polsce 185
5.1.1. Bezpieczeństwo dzięki różnorodności - reforma z 1999 roku 185
5.1.2. Ograniczenie obowiązkowej części kapitałowej - reforma z 2011 r. 190
5.1.3. Automatyczne wypisanie z Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) - reformy z 2014 roku 191
5.1.4. Podwyższenie i obniżenie wieku emerytalnego 193
5.2. Przykłady zastosowania ekonomii behawioralnej w Polsce 197
5.2.1. Losowania i problem akwizycji 197
5.2.2. Wybór między subkontem ZUS a uczestnictwem w Otwartych Funduszach Emerytalnych (OFE) 198
5.2.3. Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) 199
5.2.4. Wstępna ocena wprowadzania Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK) 205
5.3. Przyczyny niskiej partycypacji w dodatkowym zabezpieczeniu emerytalnym w Polsce 206
5.3.1. Punkt widzenia gospodarstw domowych 207
5.3.2. Punkt widzenia pracodawców i związków zawodowych 209
5.3.3. Rola organizacji prywatnych w zarządzaniu i administrowaniu dodatkowym zabezpieczeniem emerytalnym 212
5.4. Akceptacja społeczna dla zmiany systemu zabezpieczenia emerytalnego - problem komunikacji i zaufania 216
5.4.1. Zaufanie 220
5.4.2. Zarządzanie zmianą 222
5.4.3. Motywacje ustawodawcy na przykładzie transferu z Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) 223
5.5. Wnioski dotyczące zastosowania metod behawioralnych w polskim systemie emerytalnym 229

Zakończenie 233
Bibliografia 251
Spis tabel 271
Spis rysunków 273

274 strony, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy pocztą e-mail lub telefonicznie,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.