Ezoteryczne odłamy islamu w muzułmańskiej literaturze herezjograficznej
Islam jest powszechnie kojarzony z zasadami sunnizmu, uznawanego za muzułmańską
ortodoksję, mimo że zaraz po śmierci Mahometa wyznawcy podzielili się z powodów
politycznych wokół sporów o sukcesję po Proroku. W powstałym wtedy środowisku
szyitów, zwolenników czwartego kalifa Alego i jego rodu, znalazło się wiele grup i
odłamów, których poglądy i praktyki znacząco odbiegały od przyjętych w sunnizmie. W
owym okresie społeczność muzułmańska była niestabilna i bardzo zróżnicowana, a
normy religijne dopiero się kształtowały.
Błyskawiczne podboje i sukcesy kalifatu przyciągały do islamu nowych wyznawców,
mających już własne dziedzictwo religijne i kulturowe. Dziedzictwo to było
zdecydowanie odrzucane przez sunnizm, ale akceptowane przez grupy szyickie, wśród
których szczególne zainteresowanie budziła ezoteryka, pozwalająca traktować teorie
tych ugrupowań, rozwijające się pod wpływem różnorodnych czynników religijnych,
politycznych i społecznych, jako wiedzę tajemną, przeznaczoną dla wybranych. Do
czasów współczesnych przetrwały takie społeczności, jak alawici (nusajryci) czy
druzowie, których systemy wierzeń wyrosły z islamu, ale są uznawane za odrębne
religie.
Źródłami do badania ezoteryki w szyickiej ideologii są przede wszystkim
muzułmańskie traktaty herezjograficzne, a także kroniki, literatura adabowa,
czyli edukacyjno-rozrywkowa, i inne dokumenty. Zostały one wykorzystane w tej książce
do przedstawienia środowiska religijnego wczesnego szyizmu oraz próby rekonstrukcji jego
początkowych doktryn ze wskazaniem na ich genezę i inspiracje.
Katarzyna Pachniak, arabistka, profesor Uniwersytetu Warszawskiego,
kierownik Katedry Arabistyki i Islamistyki na Wydziale Orientalistycznym UW. Zajmuje się
średniowieczną muzułmańską teologią, teorią polityki, filozofią i jest autorką
wielu prac poświęconych tym dziedzinom, m.in. Filozofia polityki muzułmańskiej na
podstawie dzieł Abu Hamida al-Gazalego (2001), Doktryny ismailickie w dziełach
Al-Kirmaniego (2004), Nauka i kultura arabska i jej wpływ na średniowieczną
Europę (2010), a także licznych artykułów i opracowań zamieszczonych w pismach
naukowych krajowych i zagranicznych. Przetłumaczyła z arabskiego słynne rozprawy
filozoficzne, jak np. Al-Ghazali Sprawiedliwa waga. Ratunek przed zabłądzeniem
(2008), oraz z języków europejskich prace dotyczące islamu, muzułmańskiej kultury,
sztuki i historii.
320 stron, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka