Przełom XX i XXI wieku przyniósł istotne przeobrażenia w strukturze regionalnej
Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW). Przesłanki, cele, zasady i czynniki rozwoju
regionalnego w tej części kontynentu uległy zasadniczej reorientacji. Dotychczasowe
silne strony niektórych regionów w wyniku transformacji systemowej stały się
źródłem trudnych do pokonania barier, zacofania i braku perspektyw. Z drugiej strony
decentralizacja zarządzania w układach terytorialnych oraz wyzwolenie inicjatyw
oddolnych stały się ważnym impulsem wzmacniającym dynamikę rozwojową. Wielkie
nadzieje, lecz także obawy, towarzyszyły procesowi akcesji do Wspólnoty Europejskiej,
która - przyjmując do swego grona opóźnione gospodarczo państwa postkomunistyczne
-podjęła się wspierania ich rozwoju zgodnie z zasadą spójności gospodarczej,
społecznej i terytorialnej. Realizacja tego zadania okazała się trudna i
kontrowersyjna zarówno z punktu widzenia „starej", jak i „nowej" Unii
Europejskiej. Ponadto Wspólnota, wychodząc na wschodnie rubieże, natrafiła na trudne
sąsiedztwo z Federacją Rosyjską i innymi państwami b. ZSRR. Wszystko to stawia nowe
wyzwania przed Europą Środkowo-Wschodnią, Unią i całą Europą. Sprostanie im wymaga
intensywnych działań nie tylko na szczeblu centralnym, lecz także, a może nawet przede
wszystkim, w regionach i środowiskach lokalnych, w tym zwłaszcza na obszarach
pogranicza, regionalna współpraca obszarów przygranicznych powinna bowiem stanowić
jeden z filarów polityki UE wobec Europy Wschodniej.
Regionalny wymiar przemian zachodzących w Europie Środkowo-Wschodniej znajduje, jak do
tej pory, nikłe odzwierciedlenie w literaturze naukowej.
Wojciech Kosiedowski (ur. 1946) jest profesorem Uniwersytetu Mikołaja
Kopernika w Toruniu, kierownikiem Katedry Integracji Europejskiej i Studiów Regionalnych.
Jest autorem, współautorem lub redaktorem ok. 280 prac naukowych, w tym 20 książek,
m.in.: „Zarządzanie gospodarką regionalną i lokalną", Toruń 2001;
„Gospodarka i polityka regionalna okresu transformacji", Toruń 2001;
„Konkurencyjność regionów w okresie przechodzenia do gospodarki rynkowej.
Międzynarodowa analiza porównawcza: Białoruś, Litwa, Łotwa i Polska", Toruń
2004; „Regiony Europy Środkowej i Wschodniej wobec globalizacji i inte-gracji
międzynarodowej", Włocławek 2005; „Problemy współpracy gospodarczej w regionie
bałtyckim w kontekście integracji europejskiej", Toruń 2008. Kilkadziesiąt jego
prac ukazało się za granicą w siedmiu językach obcych. Dzięki temu dorobkowi zyskał
pozycję cenionego znawcy polityki gospodarczej i regionalnej oraz integracji państw i
regionów Europy Środkowo-Wschodniej. Posiada tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w
Daugavpils (Łotwa). Często wykłada za granicą, zasiada w radach redakcyjnych
dziewięciu periodyków nauko-wych, uczestniczy w licznych konferencjach
międzynarodowych, będąc członkiem ich komitetów akademickich, działa jako ekspert w
kraju i za granicą w zakresie strategicznego zarządzania rozwojem regionalnym.
Spis treści:
Wstęp /11
Rozdział I. Elementy teorii rozwoju regionu /17
I.1. Pojęcie regionu w teorii i praktyce /17
I.2. Region jako system przestrzenno-ekonomiczny /29
I.3. Istota rozwoju regionu i rozwoju regionalnego /38
I.4. Czynniki i bariery rozwoju regionu /44
I.5. Metody oceny rozwoju regionu /53
I.6. Konkurencyjność gospodarcza regionu /61
Rozdział II. Europa Środkowo-Wschodnia i jej miejsce w
systemie gospodarczym Europy i świata /71
II.1. Pojęcie i delimitacja Europy Środkowo-Wschodniej
/71
II.2. Położenie geopolityczne /78
II.3. Położenie geoekonomiczne /83
II.4. Europa Środkowo-Wschodnia wobec globalizacji i integracji międzynarodowej
/92
Rozdział III. Wspólnotowa polityka spójności a rozwój Europy
Środkowo-Wschodniej w przekroju regionalnym /99
III.1. Zróżnicowania rozwoju /99
III.2. Podstawy polityki spójności /104
III.3. Proces tworzenia spójności w ujęciu makroekonomicznym /119
III.4. Proces tworzenia spójności regionalnej /130
III.5. Statystyczna interpretacja zróżnicowań rozwojowych /148
Rozdział IV. Poziom i dynamika rozwoju regionów Europy Środkowo-Wschodniej w
świetle badań taksonomicznych / 153
IV.1. Koncepcja badań: cele, metodyka i zakres /153
IV.2. Analiza regionów NUTS 2 w ujęciu statycznym (badanie I)
/157
IV.3. Analiza regionów NUTS 2 w ujęciu dynamicznym (badanie II)
/168
IV.4. Analiza regionów NUTS 3 w ujęciu dynamicznym (badanie III)
/173
Rozdział V. Wspólnotowa polityka dobrosąsiedztwa a rozwój wschodniego
pogranicza Unii Europejskiej w przekroju regionalnym /178
V.1. Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej wschodniego
pogranicza UE / 178
V.2. Podstawy polityki dobrosąsiedztwa /188
V.3. Zmiany rozwojowe na poziomie NUTS 3 /202
V.4. Analiza rozwoju regionów pogranicza za pomocą metod taksonomicznych
(badanie IV) /211
Rozdział VI. Integracja i współpraca transgraniczna na wschodnim pograniczu
Unii Europejskiej w świetle badań ankietowych /215
VI.1. Koncepcja badań: cele, metodyka i zakres
/215
VI.2. Mieszkańcy pogranicza wobec integracji z UE
/219
VI.2.1. Wyniki badań w
Polsce Wschodniej /219
VI.2.2. Wyniki badań
na Litwie /235
VI.2.3. Wyniki badań
na Łotwie /244
VI.2.4. Wyniki badań
na Białorusi /247
Wnioski
/ 251
VI.3. Mieszkańcy pogranicza wobec współpracy transgranicznej
/254
VI.3.1. Wyniki badań w
Polsce Wschodniej /254
VI.3.2.
Syntetyczne wyniki badań w Polsce, na Litwie, Łotwie i Białorusi
/260
Wnioski
/ 265
VI.4. Samorządy terytorialne Polski Wschodniej wobec współpracy transgranicznej
/267
VI.4.1. Potrzeba,
podmioty, cele i formy współpracy transgranicznej /267
VI.4.2. Współpraca
euroregionalna /277
VI.4.3. Możliwości
rozwoju współpracy transgranicznej w perspektywie lokalnej /279
Wnioski
/ 285
Zakończenie / 287
Literatura / 291
Aneks / 309
Summary / 335
Pe???? /340
344 strony, oprawa miękka