Obecne opracowanie jest
pierwszym z serii publikacji, dotyczących służb zdrowia środowiskowego w Regionie
Europejskim SOZ. Dane zawarte w tym opracowaniu zebrane zostały w trakcie serii prac
przeglądowych w 27 krajach, prowadzonych przez konsultantów międzynarodowych zdrowia
środowiskowego w okresie między marcem 1993 r. a marcem 1994 r. Tom ten przedstawia opis
służb zdrowia środowiskowego, działających w kilku krajach Regionu oraz podstawowych
sposobów zapewnienia usług tychże służb w Regionie. Nie dostarcza on analizy typu
państwo po państwie, lecz koncentruje się na kluczowych zagadnieniach, dotyczących
służb zdrowia środowiskowego i efektywnego zapewnienia ich usług. Podjęto wszelkie
starania, aby przedstawiony tutaj materiał był aktualny w chwili publikacji.
Tom pierwszy poza krótkim
porównaniem, zawartym w ostatnim rozdziale jest prawie w całości opisowy. W związku z
tym posłużono się przykładami poszczególnych krajów w Regionie dla obszernego
omówienia i dyskusji nad różnymi aspektami działalności służb zdrowia
środowiskowego. Zrozumiałe jest, że nie ma w Regionie dwóch państw o jednakowej
strukturze administracyjnej lub jednakowym podejściu do przedstawionych zagadnień.
Przykłady zaczerpnięte zostały ze wszystkich części Regionu, gdzie prowadzone byty
obserwacje i przewijają się ad hoc przez całą książkę.
Tom drugi, poświęcony
opcjom polityki zdrowia środowiskowego, został napisany w celu wsparcia procesu
reorganizacji i rozpoczęcia debaty wśród krajów Regionu nt. optymalnych struktur i
polityki, prowadzącej do ukształtowania efektywnych służb zdrowia środowiskowego.
Będzie także bardzo cennym narzędziem w rozwoju narodowych planów działań na rzecz
zdrowia środowiskowego, które zgodnie z Deklaracją Helsińską powinny zostać
przedstawione do roku 1997.
Tom drugi zawiera 6
rozdziałów, które ściśle odzwierciedlają treści zawarte w pierwszym tomie i daje
wgląd w praktykę zdrowia środowiskowego w Europie. W ten sposób Czytelnik może
porównać, w jaki sposób obecnie pracujące służby wykorzystują opcje polityki w celu
reformowania szczegółowych aspektów dostarczania świadczeń służb zdrowia
środowiskowego. W tej publikacji podano zbiór zasad. Tak więc w rozważaniach nt.
przyszłego wizerunku zdrowia środowiskowego największe korzyści można osiągnąć,
posługując się jednocześnie obu tomami. Zamiarem autorów było, aby obie publikacje
były traktowane jako prace referencyjne, dostarczając w poszczególnych rozdziałach
całościowego przeglądu sytuacji. Z tego podejścia wynikają także pewne nieuniknione
powtórzenia istotnych informacji i zagadnień ważnych dla więcej niż jednego
rozdziału.
Jak sugeruje tytuł, tom ten
ma dostarczyć opcji rozwoju służb zdrowia środowiskowego. Zamiarem autorów nie jest
jednak podanie ustalonego modelu reform. Każdy kraj powinien wykorzystać informacje
zawarte w tej publikacji w celu zaadaptowania ich w specyficznej sytuacji,
odzwierciedlającej różnice historyczne i kulturowe, co przyczyni się do wzbogacenia
całego Regionu Europejskiego.
Istnieją jednakże pewne
zasady dostarczania świadczeń służb zdrowia środowiskowego, których nie wolno
zmieniać i które nie powinny być poddawane dyskusji. Rozdział l. opisuje wiele z
istotnych w budowaniu koncepcji zdrowia środowiskowego zagadnień. Wskazuje także
dlaczego zdrowie środowiskowe jest tak ważne i dlaczego jego funkcje wymagają uwagi i
poświęcenia na najwyższym szczeblu. Rozdział 2. omawia wdrażanie strategii przez
służby zdrowia środowiskowego, przedstawia metodologie, dzięki którym mogą zostać
zintegrowane zagadnienia polityki, wpływające na zdrowie środowiskowe oraz wskazuje, w
jaki sposób służby zdrowia środowiskowego mogą osiągać swoje cele.
Rozdział 3. odnosi się do
rozwoju instytucjonalnego i dostarczania efektywnych świadczeń służb zdrowia
środowiskowego oraz poziomu, na którym najefektywniej mogą być dostarczane. Naturalnie
w każdym kraju infrastruktury instytucjonalne są tworzone na podstawie uwarunkowań
politycznych tych krajów. Zasady przedstawione w rozdziale 3. mają za zadanie uwypuklić
pewne zagadnienia, które można wykorzystać i zaadaptować do tradycji narodowych oraz
istniejących już struktur. Rozdział 4. koncentruje się na działalności służb
zdrowia środowiskowego. Omawia ich funkcje, uzupełnia tradycyjnie ukształtowane obszary
działalności nowymi.
Nie ma właściwie sensu
identyfikować założeń polityki, opracowywać strategii, rozwijać struktur
instytucjonalnych potrzebnych do dostarczania usług zdrowia środowiskowego, jeśli nie
istnieje wystarczający potencjał potrzebny do ich świadczenia. W rozdziale 5.
rozważane jest zagadnienie rozwoju potencjału na podstawie założeń ekonomicznych,
prawnych, profesjonalnych i informacyjnych. Na koniec rozdział 6. podnosi kwestię oceny
służb zdrowia środowiskowego. Jest to szczególnie trudna dziedzina, zasługująca z
pewnością na dalsze badania. Rozdział ten podnosi problem, opisując go, lecz w
rzeczywistości nie oferuje konkretnych rozwiązań. Jasne jest, że osiągnięcie
efektywnego zarządzania wymaga systemu oceny, jednakże skomplikowany całokształt
polityki, działań i rezultatów związanych ze zdrowiem środowiskowym czyni ocenę
bardzo trudną do przeprowadzenia.
Region Europejski SOZ skupia
51 bardzo zróżnicowanych państw. Choć tom ten nie podaje rozwiązań wszystkich
problemów rozwoju służb zdrowia środowiskowego, to jednak próbuje dostarczyć
narzędzi, które można wykorzystać do stworzenia unikalnych rozwiązań według
indywidualnych potrzeb. Niewątpliwie pojawią się głosy krytyczne w stosunku do
zawartych tu koncepcji i zasad - byłoby trudno wyobrazić sobie wypełnienie tej pracy
bez wglądu w sytuację w poszczególnych krajach. Biuro Regionalne byłoby w związku z
tym wdzięczne za wszelkie komentarze dotyczące treści lub stylu tej publikacji, gdyż
będą one bardzo pomocne w jej następnej wersji.
409 stron