Od ponad 25 lat A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBOK®
Guide) należy do najważniejszych narzędzi w profesji zarządzania projektami i jest
podstawowym podręcznikiem w bibliotece każdego kierownika projektu. Czwarte wydanie
PMBOK® Guide wpisuje się w tradycję dążenia do doskonałości w zarządzaniu
projektami, stanowiąc standard, który łatwo zrozumieć i wdrożyć.
W 1983 roku woluntariusze Project Management Institute (PMI®) zebrali się po raz
pierwszy w celu wyodrębnienia i opisania kanonu wiedzy o zarządzaniu projektami. Obecnie
PMBOK® Guide uważa się za globalny standard zarządzania projektami, a jednocześnie za
jedno z najlepszych i najbardziej uniwersalnych dostępnych źródeł wiedzy dla
przedstawicieli tej profesji. PMBOK® Guide przedstawia podstawowe rozwiązania, których
potrzebuje każdy kierownik projektu dążący do osiągania najwyższych standardów
doskonałości w przedsięwzięciach.
W użyciu znajdują się obecnie blisko trzy miliony egzemplarzy PMBOK® Guide. Od
czasu publikacji trzeciego wydania tej książki PMI® otrzymał tysiące cennych
rekomendacji od przedstawicieli społeczności zajmującej się zarządzaniem projektami
na całym świecie, dotyczących ulepszeń i doprecyzowań. Z uwagą zapoznaliśmy się z
nimi i w odpowiedni sposób uwzględniliśmy je w czwartym wydaniu.
Niniejsze wydanie uaktualniono o najnowszą wiedzę oraz rozwiązania w
dziedzinie zarządzania projektami.
Skupiliśmy się przede wszystkim na poprawieniu spójności, przejrzystości
oraz przystępności, aby ułatwić zrozumienie i stosowanie przedstawianej tu wiedzy.
Poprawiono schematy przepływu danych dla poszczególnych procesów tak, by pokazać inne
procesy powiązane z nimi poprzez wkłady i rezultaty. Dopracowano opisy procesów oraz
zmieniono ich układ. Nowe wydanie zawiera także dodatek omawiający najważniejsze
umiejętności interpersonalne, wykorzystywane przez kierownika projektu w zarządzaniu
przedsięwzięciem.
Czwarte wydanie PMBOK® Guide stanowi odzwierciedlenie współpracy oraz wiedzy
praktykujących kierowników projektu i przedstawia podstawy zarządzania projektami w
sposób znajdujący zastosowanie w bardzo różnych przedsięwzięciach. Ten uznany na
całym świecie standard daje kierownikom projektu elementarne narzędzia praktycznego
zarządzania projektami pozwalające uzyskiwać wyniki oczekiwane przez organizacje.
Spis treści:
PRZEDMOWA DO WYDANIA CZWARTEGO
CZĘŚĆ I - PODSTAWY ZARZĄDZANIA PROJEKTAMI
ROZDZIAŁ 1 - WPROWADZENIE
1.1. Cel tej publikacji
1.2. Czym jest projekt?
1.3. Czym jest zarządzanie projektem?
1.4. Związki między zarządzaniem projektami, zarządzaniem programami i zarządzaniem
portfelami
1.4.1. Zarządzanie portfelami
1.4.2. Zarządzanie programem
1.4.3. Projekty i planowanie strategiczne
1.4.4. Biuro zarządzania projektem (projektami)
1.5. Zarządzanie projektem i zarządzanie działalnością operacyjną
1.6. Rola kierownika projektu
1.7. Kanon wiedzy o zarządzaniu projektami
1.8. Czynniki środowiskowe prowadzonej działalności
ROZDZIAŁ 2 - CYKL ŻYCIA PROJEKTU I ORGANIZACJA
2.1. Omówienie cyklu życia projektu
2.1.1. Właściwości cyklu życia projektu
2.1.2. Związki między cyklem życia produktu a cyklem życia projektu
2.1.3. Etapy (fazy) projektu
2.2. Porównanie projektów i działań operacyjnych
2.3. Interesariusze
2.4. Wpływy organizacyjne na zarządzanie projektami
2.4.1. Kultura i styl organizacyjny
2.4.2. Struktura organizacyjna
2.4.3. Aktywa procesów organizacyjnych
CZĘŚĆ II - STANDARD ZARZĄDZANIA PROJEKTAMI
ROZDZIAŁ 3 - PROCESY ZARZĄDZANIA PROJEKTAMI
3.1. Typowe oddziaływania między procesami zarządzania projektami
3.2. Grupy procesów zarządzania projektami
3.3. Grupa procesów rozpoczęcia (inicjacji)
3.3.1. Opracowywanie karty projektu
3.3.2. Rozpoznawanie interesariuszy
3.4. Grupa procesów planowania
3.4.1. Opracowywanie planu zarządzania projektem
3.4.2. Zbieranie wymagań
3.4.3. Precyzowanie zakresu
3.4.4. Tworzenie struktury podziału pracy
3.4.5. Określanie działań
3.4.6. Określanie kolejności działań
3.4.7. Szacowanie zasobów działań
3.4.8. Szacowanie czasu trwania działań
3.4.9. Opracowywanie harmonogramu
3.4.10. Szacowanie kosztów
3.4.11. Określanie budżetu
3.4.12. Planowanie jakości
3.4.13. Opracowywanie planu zasobów ludzkich
3.4.14. Planowanie komunikacji
3.4.15. Planowanie zarządzania ryzykiem
3.4.16. Rozpoznawanie ryzyk
3.4.17. Przeprowadzanie jakościowej analizy ryzyk
3.4.18. Przeprowadzanie ilościowej analizy ryzyk
3.4.19. Planowanie reakcji na ryzyka
3.4.20. Planowanie zamówień
3.5. Grupa procesów realizacji
3.5.1. Kierowanie i zarządzanie realizacją projektu
3.5.2. Przeprowadzanie zapewniania jakości
3.5.3. Pozyskiwanie zespołu projektu
3.5.4. Kształtowanie zespołu projektu
3.5.5. Zarządzanie zespołem projektu
3.5.6. Dostarczanie informacji
3.5.7. Kształtowanie oczekiwań interesariuszy
3.5.8. Dokonywanie zamówień
3.6. Grupa procesów monitorowania i kontroli
3.6.1. Monitorowanie i kontrolowanie prac w projekcie
3.6.2. Przeprowadzanie zintegrowanej kontroli zmian
3.6.3. Weryfikacja zakresu
3.6.4. Kontrolowanie zakresu
3.6.5. Kontrolowanie harmonogramu
3.6.6. Kontrolowanie kosztów
3.6.7. Przeprowadzanie kontroli jakości
3.6.8. Przekazywanie raportów z wykonania
3.6.9. Monitorowanie i kontrolowanie ryzyk
3.6.10. Administrowanie zamówieniami
3.7. Grupa procesów zakończenia (zamknięcia)
3.7.1. Zamykanie projektu lub etapu
3.7.2. Zamykanie zamówień
CZĘŚĆ III - OBSZARY WIEDZY O ZARZĄDZANIU PROJEKTAMI
Wprowadzenie
Schematy przepływu danych
ROZDZIAŁ 4 - ZARZĄDZANIE INTEGRACJA PROJEKTU
4.1. Opracowywanie karty projektu
4.1.1. Opracowywanie karty projektu: wkłady
4.1.2. Opracowywanie karty projektu: narzędzia i techniki
4.1.3. Opracowywanie karty projektu: rezultaty
4.2. Opracowywanie planu zarządzania projektem
4.2.1. Opracowywanie planu zarządzania projektem: wkłady
4.2.2. Opracowywanie planu zarządzania projektem: narzędzia i techniki..
4.2.3. Opracowywanie planu zarządzania projektem: rezultaty
4.3. Kierowanie i zarządzanie realizacją projektu
4.3.1. Kierowanie i zarządzanie realizacją projektu: wkłady
4.3.2. Kierowanie i zarządzanie realizacją projektu: narzędzia i techniki
4.3.3. Kierowanie i zarządzanie realizacją projektu: rezultaty
4.4. Monitorowanie i kontrolowanie prac w projekcie
4.4.1. Monitorowanie i kontrolowanie prac w projekcie: wkłady
4.4.2. Monitorowanie i kontrolowanie prac w projekcie: narzędzia i techniki
4.4.3. Monitorowanie i kontrolowanie prac w projekcie: rezultaty
4.5. Przeprowadzanie zintegrowanej kontroli zmian
4.5.1. Przeprowadzanie zintegrowanej kontroli zmian: wkłady
4.5.2. Przeprowadzanie zintegrowanej kontroli zmian: narzędzia i techniki
4.5.3. Przeprowadzanie zintegrowanej kontroli zmian: rezultaty
4.6. Zamykanie projektu lub etapu
4.6.1. Zamykanie projektu lub etapu: wkłady
4.6.2. Zamykanie projektu lub etapu: narzędzia i techniki
4.6.3. Zamykanie projektu lub etapu: rezultaty
ROZDZIAŁ 5 - ZARZĄDZANIE ZAKRESEM W PROJEKCIE
5.1. Zbieranie wymagań
5.1.1. Zbieranie wymagań: wkłady
5.1.2. Zbieranie wymagań: narzędzia i techniki
5.1.3. Zbieranie wymagań: rezultaty
5.2. Precyzowanie zakresu
5.2.1. Precyzowanie zakresu: wkłady
5.2.2. Precyzowanie zakresu: narzędzia i techniki
5.2.3. Precyzowanie zakresu: rezultaty
5.3. Tworzenie struktury podziału pracy
5.3.1. Tworzenie struktury podziału pracy: wkłady
5.3.2. Tworzenie struktury podziału pracy: narzędzia i techniki
5.3.3. Tworzenie struktury podziału pracy: rezultaty
5.4. Weryfikacja zakresu
5.4.1. Weryfikacja zakresu: wkłady
5.4.2. Weryfikacja zakresu: narzędzia i techniki
5.4.3. Weryfikacja zakresu: rezultaty
5.5. Kontrolowanie zakresu
5.5.1. Kontrolowanie zakresu: wkłady
5.5.2. Kontrolowanie zakresu: narzędzia i techniki
5.5.3. Kontrolowanie zakresu: rezultaty
ROZDZIAŁ 6 - ZARZĄDZANIE CZASEM W PROJEKCIE
6.1. Określanie działań
6.1.1. Określanie działań: wkłady
6.1.2. Określanie działań: narzędzia i techniki
6.1.3. Określanie działań: rezultaty
6.2. Określanie kolejności działań
6.2.1. Określanie kolejności działań: wkłady
6.2.2. Określanie kolejności działań: narzędzia i techniki
6.2.3. Określanie kolejności działań: rezultaty
6.3. Szacowanie zasobów działań
6.3.1. Szacowanie zasobów działań: wkłady
6.3.2. Szacowanie zasobów działań: narzędzia i techniki
6.3.3. Szacowanie zasobów działań: rezultaty
6.4. Szacowanie czasu trwania działań
6.4.1. Szacowanie czasu trwania działań: wkłady
6.4.2. Szacowanie czasu trwania działań: narzędzia i techniki
6.4.3. Szacowanie czasu trwania działań: rezultaty
6.5. Opracowywanie harmonogramu
6.5.1. Opracowywanie harmonogramu: wkłady
6.5.2. Opracowywanie harmonogramu: narzędzia i techniki
6.5.3. Opracowywanie harmonogramu: rezultaty
6.6. Kontrolowanie harmonogramu
6.6.1. Kontrolowanie harmonogramu: wkłady
6.6.2. Kontrolowanie harmonogramu: narzędzia i techniki
6.6.3. Kontrolowanie harmonogramu: rezultaty
ROZDZIAŁ 7 - ZARZĄDZANIE KOSZTAMI W PROJEKCIE
7.1. Szacowanie kosztów
7.1.1. Szacowanie kosztów: wkłady
7.1.2. Szacowanie kosztów: narzędzia i techniki
7.1.3. Szacowanie kosztów: rezultaty
7.2. Określanie budżetu
7.2.1. Określanie budżetu: wkłady
7.2.2. Określanie budżetu: narzędzia i techniki
7.2.3. Określanie budżetu: rezultaty
7.3. Kontrolowanie kosztów
7.3.1. Kontrolowanie kosztów: wkłady
7.3.2. Kontrolowanie kosztów: narzędzia i techniki
7.3.3. Kontrolowanie kosztów: rezultaty
ROZDZIAŁ 8 - ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ W PROJEKCIE
8.1. Planowanie jakości
8.1.1. Planowanie jakości: wkłady
8.1.2. Planowanie jakości: narzędzia i techniki
8.1.3. Planowanie jakości: rezultaty
8.2. Przeprowadzanie zapewniania jakości
8.2.1. Przeprowadzanie zapewniania jakości: wkłady
8.2.2. Przeprowadzanie zapewniania jakości: narzędzia i techniki
8.2.3. Przeprowadzanie zapewniania jakości: rezultaty
8.3. Przeprowadzanie kontroli jakości
8.3.1. Przeprowadzanie kontroli jakości: wkłady
8.3.2. Przeprowadzanie kontroli jakości: narzędzia i techniki
8.3.3. Przeprowadzanie kontroli jakości: rezultaty
ROZDZIAŁ 9 - ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI W PROJEKCIE
9.1. Opracowywanie planu zasobów ludzkich
9.1.1. Opracowywanie planu zasobów ludzkich: wkłady
9.1.2. Opracowywanie planu zasobów ludzkich: narzędzia i techniki.
9.1.3. Opracowywanie planu zasobów ludzkich: rezultaty
9.2. Pozyskiwanie zespołu projektu
9.2.1. Pozyskiwanie zespołu projektu: wkłady
9.2.2. Pozyskiwanie zespołu projektu: narzędzia i techniki
9.2.3. Pozyskiwanie zespołu projektu: rezultaty
9.3. Kształtowanie zespołu projektu
9.3.1. Kształtowanie zespołu projektu: wkłady
9.3.2. Kształtowanie zespołu projektu: narzędzia i techniki
9.3.3. Kształtowanie zespołu projektu: rezultaty
9.4. Zarządzanie zespołem projektu
9.4.1. Zarządzanie zespołem projektu: wkłady
9.4.2. Zarządzanie zespołem projektu: narzędzia i techniki
9.4.3. Zarządzanie zespołem projektu: rezultaty
ROZDZIAŁ 10 - ZARZĄDZANIE KOMUNIKACJA W PROJEKCIE
10.1. Rozpoznawanie interesariuszy
10.1.1. Rozpoznawanie interesariuszy: wkłady
10.1.2. Rozpoznawanie interesariuszy: narzędzia i techniki
10.1.3. Rozpoznawanie interesariuszy: rezultaty
10.2. Planowanie komunikacji
10.2.1. Planowanie komunikacji: wkłady
10.2.2. Planowanie komunikacji: narzędzia i techniki
10.2.3. Planowanie komunikacji: rezultaty
10.3. Dostarczanie informacji
10.3.1. Dostarczanie informacji: wkłady
10.3.2. Dostarczanie informacji: narzędzia i techniki
10.3.3. Dostarczanie informacji: rezultaty
10.4. Kształtowanie oczekiwań interesariuszy
10.4.1. Kształtowanie oczekiwań interesariuszy: wkłady
10.4.2. Kształtowanie oczekiwań interesariuszy: narzędzia i techniki.
10.4.3. Kształtowanie oczekiwań interesariuszy: rezultaty
10.5. Przekazywanie raportów z wykonania
10.5.1. Przekazywanie raportów z wykonania: wkłady
10.5.2. Przekazywanie raportów z wykonania: narzędzia i techniki
10.5.3. Przekazywanie raportów z wykonania: rezultaty
ROZDZIAŁ 11 -ZARZĄDZANIE RYZYKIEM W PROJEKCIE
11.1. Planowanie zarządzania ryzykiem
11.1.1. Planowanie zarządzania ryzykiem: wkłady
11.1.2. Planowanie zarządzania ryzykiem: narzędzia i techniki
11.1.3. Planowanie zarządzania ryzykiem: rezultaty
11.2. Rozpoznawanie ryzyk
11.2.1. Rozpoznawanie ryzyk: wkłady
11.2.2. Rozpoznawanie ryzyk: narzędzia i techniki
11.2.3. Rozpoznawanie ryzyk: rezultaty
11.3. Przeprowadzanie jakościowej analizy ryzyk
11.3.1. Przeprowadzanie jakościowej analizy ryzyk: wkłady
11.3.2. Przeprowadzanie jakościowej analizy ryzyk: narzędzia i technik
11.3.3. Przeprowadzanie jakościowej analizy ryzyk: rezultaty
11.4. Przeprowadzanie ilościowej analizy ryzyk
11.4.1. Przeprowadzanie ilościowej analizy ryzyk: wkłady
11.4.2. Przeprowadzanie ilościowej analizy ryzyk: narzędzia i techniki.
11.4.3. Przeprowadzanie ilościowej analizy ryzyk: rezultaty
11.5. Planowanie reakcji na ryzyka
11.5.1. Planowanie reakcji na ryzyka: wkłady
11.5.2. Planowanie reakcji na ryzyka: narzędzia i techniki
11.5.3. Planowanie reakcji na ryzyka: rezultaty
11.6. Monitorowanie i kontrolowanie ryzyk
11.6.1. Monitorowanie i kontrolowanie ryzyk: wkłady
11.6.2. Monitorowanie i kontrolowanie ryzyk: narzędzia i techniki
11.6.3. Monitorowanie i kontrolowanie ryzyk: rezultaty
ROZDZIAŁ 12 - ZARZĄDZANIE ZAMÓWIENIAMI W PROJEKCIE
12.1. Planowanie zamówień
12.1.1. Planowanie zamówień: wkłady
12.1.2. Planowanie zamówień: narzędzia i techniki
12.1.3. Planowanie zamówień: rezultaty
12.2. Dokonywanie zamówień
12.2.1. Dokonywanie zamówień: wkłady
12.2.2. Dokonywanie zamówień: narzędzia i techniki
12.2.3. Dokonywanie zamówień: rezultaty
12.3. Administrowanie zamówieniami
12.3.1. Administrowanie zamówieniami: wkłady
12.3.2. Administrowanie zamówieniami: narzędzia i techniki
12.3.3. Administrowanie zamówieniami: rezultaty
12.4. Zamykanie zamówień
12.4.1. Zamykanie zamówień: wkłady
12.4.2. Zamykanie zamówień: narzędzia i techniki
12.4.3. Zamykanie zamówień: rezultaty
ŹRÓDŁA
CZĘŚĆ IV- DODATKI I GLOSARIUSZ
DODATEK A - ZMIANY W CZWARTYM WYDANIU
A.1. Spójności przejrzystość
A.1.1. Spójność
A.1.2. Przejrzystość
A.2. Zmiany procesów
A.3. Rozdział 4 - zmiany w zarządzaniu integracją projektu
A.4. Rozdział 5 - zmiany w zarządzaniu zakresem w projekcie
A.5. Rozdział 6 - zmiany w zarządzaniu czasem w projekcie
A.6. Rozdział 7 - zmiany w zarządzaniu kosztami w projekcie
A.7. Rozdział 8 - zmiany w zarządzaniu jakością w projekcie
A.8. Rozdział 9 - zmiany w zarządzaniu zasobami ludzkimi w projekcie
A.9. Rozdział 10 - zmiany w zarządzaniu komunikacją w projekcie
A.10. Rozdział 11 - zmiany w zarządzaniu ryzykiem w projekcie
A.11. Rozdział 12 - zmiany w zarządzaniu zamówieniami w projekcie
A.12. Dodatki
A.13. Glosariusz
DODATEK B - EWOLUCJA PUBLIKACJI PMI
A GUIDE TO THE PROJECT MANAGEMENT BODY OF KNOWLEDGE
B.1. Początkowy etap rozwoju
B.2. Aktualizacje z lat 1986-87
B.3. Aktualizacja z roku 1996
Komitet Standardów (Standards Committee)
Współautorzy
Recenzenci
Zespól produkcyjny
B.4. Aktualizacja z roku 2000
Członkowska grupa doradcza do spraw programu standaryzacji
zarządzania projektami PMI (PMI Project Management Standards
Program Wlember Advisory Group)
Zespół projektu aktualizacji PMBOKR Guide
Współautorzy
Recenzenci
Współautorzy poprzednich dokumentów
Zespół produkcyjny
B.5. Aktualizacja w ramach trzeciego wydania
Zmiany strukturalne
Zmiany nazw procesów
Eliminacja podziału na procesy główne i uzupełniające
Styl tekstu
Zmiany w rozdziale pierwszym - Wprowadzenie
Zmiany w rozdziale drugim - Cykl życia projektu i organizacja
Zmiany w rozdziale trzecim - Procesy zarządzania projektami393
w przedsięwzięciu
Zmiany w rozdziale czwartym - Zarządzanie integracją projektu
Zmiany w rozdziale piątym - Zarządzanie zakresem projektu
Zmiany w rozdziale szóstym - Zarządzanie czasem w projekcie
Zmiany w rozdziale siódmym - Zarządzanie kosztami projektu
Zmiany w rozdziale ósmym - Zarządzanie jakością w projekcie
Zmiany w rozdziale dziewiątym - Zarządzanie zasobami ludzkimi
w projekcie
Zmiany w rozdziale dziesiątym - Zarządzanie komunikacją w projekcie...
Zmiany w rozdziale jedenastym - Zarządzanie ryzykiem w projekcie
Zmiany w rozdziale dwunastym - Zarządzanie zamówieniami w projekcie.
Glosariusz
Zespół kierujący projektem aktualizacji PMBOKR Guide, wydanie 2004 (PMBOKR Guide 2004
Update Project Leadership Team)
Główny zespół projektu aktualizacji PMBOKR Guide, wydanie 2004
Podzespoły projektu aktualizacji PMBOKR Guide, wydanie 2004
Ważni współautorzy
Członkowie zespołu projektu aktualizacji PMBOKR Guide, wydanie 2004
Recenzenci i współautorzy ostatecznej ankietyzowanej wersji roboczej
Członkowska grupa doradcza do spraw programu standaryzacji zarządzania projektami PMI
(PMI Project Management
Standards Program Member Advisory Group)
Zespół produkcyjny
DODATEK C - WSPÓŁAUTORZY I RECENZENCI CZWARTEGO WYDANIA PMBOKR GUIDE
C.1. Główny zespół projektu czwartego wydania PMBOKR Guide
C.2. Podzespoły projektu aktualizacji PMBOKR Guide 2004
C.3. Ważni współautorzy
C.4. Członkowie zespołu operacyjnego czwartego wydania PMBOKR Guide
C.5. Współautorzy treści czwartego wydania PMBOKR Guide
C.6. Recenzenci treści czwartego wydania PMBOKR Guide
C.7. Członkowie zespołu projektu czwartego wydania PMBOKR Guide
C.8. Recenzenci i współautorzy ostatecznej ankietyzowanej wersji roboczej
C.9. Członkowska grupa doradcza do spraw programu
standaryzacji zarządzania projektami PMIR
(PMIR Standards Member Advisory Group - MAG)
C.10. Zespół produkcyjny
DODATEK D - ROZSZERZENIA DLA OBSZARÓW ZASTOSOWAŃ
D.1. Potrzeba rozszerzeń dla obszarów zastosowań
D.2. Kryteria opracowywania rozszerzeń dla obszarów zastosowań
D.3. Publikacja oraz format rozszerzeń dla obszarów zastosowań
D.4. Proces opracowywania i bieżącej aktualizacji rozszerzeń
dla obszarów zastosowań
DODATEK E - DODATKOWE ŹRÓDŁA INFORMACJI O ZARZĄDZANIU PROJEKTAMI
E.1. Organizacje zawodowe i techniczne
E.2. Wydawnictwa komercyjne
E.3. Dostawcy wyrobów i usług
E.4. Instytucje edukacyjne
DODATEK F - PODSUMOWANIE OBSZARÓW WIEDZY W ZARZĄDZANIU PROJEKTAMI
F.1. Zarządzanie integracją projektu
F.2. Zarządzanie zakresem w projekcie
F.3. Zarządzanie czasem w projekcie
F.4. Zarządzanie kosztami w projekcie
F.5. Zarządzanie jakością w projekcie
F.6. Zarządzanie zasobami ludzkimi w projekcie
F.7. Zarządzanie komunikacją w projekcie
F.8. Zarządzanie ryzykiem w projekcie
F.9. Zarządzanie zamówieniami w projekcie
DODATEK G - UMIEJĘTNOŚCI INTERPERSONALNE
G.1. Przywództwo
G.2. Integrowanie zespołu
G.3. Motywowanie
G.4. Komunikacja
G.5. Wywieranie wpływu
G.6. Podejmowanie decyzji
G.7. Świadomość polityczna i kulturowa
G.8. Negocjowanie
G.9. Źródła
GLOSARIUSZ
1. Zawartość glosariusza
2. Często stosowane skróty
3. Definicje
510 stron, oprawa miękka
