Prawo spadkowe
System Prawa Prywatnego Tom 10
Tom 10. Systemu Prawa Prywatnego obejmuje kompleksowe omówienie czwartej księgi
Kodeksu cywilnego, obejmującej art. 922–1088, dotyczącej prawa spadkowego.
Publikacja ta:
pozwoli na dokładne zapoznanie się Czytelnika z tematyką prawa spadkowego;
uwzględnia najbardziej aktualny stan prawny;
uwzględnia najnowsze i najważniejsze orzecznictwo oraz dorobek judykatury i doktryny.
Tom jest dziełem zbiorowym jedenastu Autorów, reprezentujących różne ośrodki naukowe
i zarazem wybitnych praktyków. Znakomite grono Autorów w wyczerpujący, a zarazem
ciekawy sposób omawia problematykę dotyczącą:
pojęcia, funkcji i źródeł prawa spadkowego;
spadku – ogólną problematyka dziedziczenia;
dziedziczenia ustawowego;
testamentu;
rozrządzeń testamentowych;
przyjęcia i odrzucenia spadku;
stwierdzenia nabycia spadku;
ochrony dziedziczenia;
odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe;
wspólności majątku spadkowego;
działu spadku;
zachowku;
umów dotyczących spadku.
Nowe, 3 wydanie uwzględnia zmiany wynikające z:
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 539), zmieniające przepisy o
odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe. Zmiana polega na wprowadzeniu zasady
odpowiedzialności z tzw. dobrodziejstwem inwentarza, tj. do wysokości wartości aktywów
spadkowych, w miejsce obowiązującej dotychczas zasady odpowiedzialności
nieograniczonej. Dotychczasowa regulacja nie chroniła bowiem należycie spadkobierców
przed niespodziewaną odpowiedzialnością za długi spadkowe, przewyższające wartość
aktywów spadkowych. Wprowadzone rozwiązania ograniczają także koszty postępowania
spadkowego przez zmiany związane z inwentaryzacją majątku spadkowego;
Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji,
prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów
urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego
poświadczenia spadkowego, które ma być stosowane od 17.8.2015 r.
Przedstawiane wydanie niniejszego tomu zostało także wzbogacone o nową literaturę i
najnowsze orzecznictwo, pokazujące najnowsze tendencje w orzecznictwie, a co za tym idzie
nowe opinie i analizy omawianych zagadnień oraz argumenty do obrony racji klienta.
System skierowany jest zarówno do praktyków prawa: adwokatów, radców prawnych,
notariuszy oraz sędziów, jak również teoretyków, a także aplikantów zawodów
prawniczych i studentów pragnących pogłębić swoją wiedze z zakresu prawa spadkowego
Przedmowa
Wykaz skrótów
Rozdział I. Pojęcie, funkcje i źródła prawa spadkowego
§ 1. Pojęcie prawa spadkowego
I. Uwagi ogólne
II. Prawo spadkowe a inne działy prawa cywilnego
§ 2. Zagadnienie podmiotowego prawa dziedziczenia
§ 3. Funkcje prawa spadkowego
§ 4. Ewolucja prawa spadkowego
I. Unifikacja prawa spadkowego
II. Prawo spadkowe w pracach kodyfikacyjnych
III. Prawo spadkowe w Kodeksie cywilnym w brzmieniu z 1964 r.
IV. Nowelizacje prawa spadkowego
V. Harmonizacja prawa spadkowego w Unii Europejskiej
§ 5. Konstytucyjne założenia polskiego prawa spadkowego
§ 6. Źródła polskiego prawa spadkowego
§ 7. Podatek spadkowy
Rozdział II. Spadek. Ogólna problematyka dziedziczenia
§ 8. Pojęcie spadku i jego zakres
I. Kryteria zaliczenia do spadku praw i obowiązków zmarłego
II. Wyłączenie praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego
III. Wyłączenie praw i obowiązków przechodzących na oznaczone osoby
niezależnie od ich przymiotu spadkobierców
IV. Główne składniki spadku
V. Dziedziczenie posiadania
VI. Długi spadkowe
§ 9. Odrębne części spadku
I. Uwagi ogólne
II. Gospodarstwo rolne
III. Wkład gruntowy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej
IV. Lasy
§ 10. Otwarcie spadku
§ 11. Charakter prawny dziedziczenia
I. Dziedziczenie jako następstwo pod tytułem ogólnym
II. Nabycie spadku przez spadkobierców
III. Przesłanki nabycia spadku
§ 12. Powołanie do spadku
§ 13. Zdolność do dziedziczenia
I. Pojęcie zdolności do dziedziczenia
II. Zdolność osób fizycznych do dziedziczenia
III. Zdolność osób prawnych do dziedziczenia
IV. Zdolność jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi,
którym ustawa przyznaje zdolność prawną, do dziedziczenia
V. Zdolność do dziedziczenia a chwila otwarcia spadku
§ 14. Niegodność
I. Uwagi ogólne
II. Przyczyny niegodności
III. Uznanie za niegodnego
IV. Przebaczenie
§ 15. Zabezpieczenie spadku. Zarząd spadku nieobjętego
Rozdział III. Dziedziczenie ustawowe
§ 16. Uwagi ogólne
I. Znaczenie dziedziczenia ustawowego
II. Kryteria określenia kręgu spadkobierców ustawowych
III. Kolejność powołania i udziały spadkobierców ustawowych
§ 17. Ogólne zasady dziedziczenia ustawowego w prawie polskim
I. Krąg spadkobierców ustawowych
II. Sytuacja małżonka jako spadkobiercy ustawowego
III. Dziedziczenie zstępnych i małżonka spadkodawcy
IV. Dziedziczenie innych krewnych i małżonka spadkodawcy
V. Dziedziczenie na podstawie przysposobienia
VI. Dziedziczenie przez pasierbów spadkodawcy
VII. Dziedziczenie gminy i Skarbu Państwa
VIII. Uprawnienia dziadków spadkodawcy w dziedziczeniu ustawowym
§ 18. Dziedziczenie ustawowe gospodarstw rolnych i wkładów gruntowych w rolniczych spółdzielniach
produkcyjnych
I. Zasięg działania przepisów pod względem czasu
II. Stosunek przepisów o dziedziczeniu ustawowym gospodarstw rolnych do ogólnych zasad
prawa spadkowego
III. Przesłanki wymagane do dziedziczenia ustawowego gospodarstwa rolnego według przepisów
Kodeksu cywilnego po nowelizacji z 1971 r.
IV. Przesłanki wymagane do dziedziczenia ustawowego gospodarstwa rolnego według przepisów
Kodeksu cywilnego po nowelizacji z 1982 r.
V. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego na zasadach ogólnych według przepisów Kodeksu
cywilnego po nowelizacji z 1982 r.
VI. Przesłanki wymagane do dziedziczenia ustawowego gospodarstw rolnych według przepisów
Kodeksu cywilnego po nowelizacji z 1990 r.
VII. Dziedziczenie ustawowe gospodarstw rolnych w świetle wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z 31.1.2001 r.
VIII. Dziedziczenie ustawowe wkładów gruntowych w rolniczych spółdzielniach
produkcyjnych
IX. Dziedziczenie ustawowe lasów niewchodzących w skład gospodarstwa rolnego
Rozdział IV. Testament
§ 19. Ogólna problematyka testamentu
I. Uwagi wprowadzające
II. Swoboda testowania i jej ograniczenia
III. Pojęcie testamentu
§ 20. Przesłanki ważności testamentu
I. Zagadnienia ogólne
II. Zdolność spadkodawcy do sporządzenia testamentu
III. Wady oświadczenia woli przy testamencie
IV. Treść testamentu
V. Forma testamentu
§ 21. Odwołanie testamentu
I. Zagadnienia ogólne
II. Sposób odwołania testamentu
III. Skutki odwołania testamentu
§ 22. Ogłoszenie testamentu
I. Zagadnienia ogólne
II. Zagadnienia proceduralne
III. Materialnoprawne konsekwencje ogłoszenia testamentu
§ 23. Wykładnia testamentu
I. Wykładnia testamentu jako czynności prawnej
II. Wykładnia testamentu allograficznego oraz testamentów szczególnych
III. Szczegółowe reguły interpretacyjne a reguła ogólna
Rozdział V. Rozrządzenia testamentowe
§ 24. Uwagi wprowadzające
§ 25. Powołanie spadkobiercy
I. Zagadnienia ogólne
II. Podstawienie
III. Przyrost
§ 26. Zapis zwykły i polecenie
I. Zapis zwykły
II. Polecenie
§ 27. Zapis windykacyjny
I. Miejsce zapisu windykacyjnego w systemie prawa
II. Przedmiot i forma zapisu windykacyjnego
III. Zakaz zastrzeżenia warunku lub terminu
IV. Obciążenie zapisobiercy windykacyjnego zapisem zwykłym
V. Stosowanie przepisów o powołaniu spadkobiercy oraz o zapisie zwykłym do zapisu
windykacyjnego
§ 28. Wykonawca testamentu
I. Funkcja instytucji wykonawcy testamentu
II. Powołanie wykonawcy testamentu
III. Uprawnienia i obowiązki wykonawcy testamentu
IV. Roszczenia między spadkobiercą a wykonawcą
V. Charakter prawny stanowiska wykonawcy testamentu
VI. Wygaśnięcie obowiązków wykonawcy testamentu
Rozdział VI. Przyjęcie i odrzucenie spadku
§ 29. Uwagi wprowadzające
§ 30. Konstrukcja prawa polskiego
I. Zagadnienia podstawowe
II. Zasada niepodzielności przyjęcia spadku
§ 31. Skutki oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
I. Przyjęcie spadku
II. Odrzucenie spadku
§ 32. Oświadczenie w sprawie przyjęcia lub odrzucenia spadku
I. Istota oświadczenia i jego skutki
II. Bieg terminu
III. Transmisja
IV. Bieg terminu do przyjęcia spadku w razie transmisji
§ 33. Wpływ wad oświadczenia woli na przyjęcie lub odrzucenie spadku
I. Uwagi ogólne
II. Poszczególne wady
III. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia w sprawie przyjęcia spadku
Rozdział VII. Udokumentowanie nabycia spadku
§ 34. Potrzeba i znaczenie udokumentowania nabycia spadku
§ 35. Postępowania dokumentujące prawa do spadku
I. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku
II. Wybrane zagadnienia w toku postępowania
III. Treść postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku
IV. Akt poświadczenia dziedziczenia
V. Europejskie poświadczenie dziedziczenia
§ 36. Wzruszenie aktu poświadczenia dziedziczenia albo postanowienia
o stwierdzeniu nabycia spadku
§ 37. Skutki udokumentowania praw spadkowych
I. Stanowisko prawne spadkobiercy a udokumentowanie praw spadkowych
II. Konstrukcja domniemania z art. 1025 § 2 KC
III. Ochrona osoby trzeciej przewidziana w art. 1028 KC
IV. Stosunek art. 1028 do art. 1036 KC
Rozdział VIII. Ochrona dziedziczenia
§ 38. Uwagi wprowadzające
§ 39. Cel i struktura roszczenia o ochronę dziedziczenia
I. Cel roszczenia o ochronę dziedziczenia
II. Charakter roszczenia o ochronę dziedziczenia
III. Przedmiot roszczenia o ochronę dziedziczenia
§ 40. Strony roszczenia o ochronę dziedziczenia
I. Uwagi ogólne
II. Wierzyciel roszczenia o ochronę dziedziczenia. Legitymacja czynna
III. Legitymacja bierna
§ 41. Przesłanki roszczenia
§ 42. Stosunek do innych roszczeń
I. Roszczenia windykacyjne
II. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia
III. Roszczenie o ochronę posiadania
IV. Roszczenie z tytułu czynu niedozwolonego
V. Roszczenia dodatkowe
§ 43. Roszczenia uzupełniające spadkobiercy
§ 44. Roszczenia rzekomego spadkobiercy o zwrot nakładów
§ 45. Przedawnienie roszczeń
I. Przedawnienie roszczeń o wydanie spadku lub poszczególnych
przedmiotów spadkowych
II. Przedawnienie roszczeń z art. 1029 § 2 KC
§ 46. Skutki prawne uchylenia orzeczenia o uznaniu za zmarłego
§ 47. Zastosowanie art. 1029 KC do zapisu windykacyjnego
Rozdział IX. Odpowiedzialność za długi spadkowe
§ 48. Odpowiedzialność i dług
I. Ogólne pojęcie odpowiedzialności
II. Postacie odpowiedzialności
III. Ograniczenia odpowiedzialności
IV. Ogólne pojęcie długu
V. Dług a odpowiedzialność
VI. Dług spadkowy w ogólności
§ 49. Długi spadkowe
I. Uwagi ogólne
II. Obowiązki ciążące na spadkodawcy i przechodzące na spadkobiercę
III. Obowiązki powstałe w chwili otwarcia spadku wynikające ze stosunków prawnych, w
których pozostawał spadkodawca
IV. Pozostałe obowiązki spadkobiercy
§ 50. Odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe
I. Początek i wygaśnięcie odpowiedzialności
II. Charakter odpowiedzialności
III. Zakres odpowiedzialności
§ 51. Ochrona interesów spadkobiercy ponoszącego ograniczoną odpowiedzialność oraz
wierzycieli spadkowych
I. Uwagi ogólne
II. Oddzielenie majątków, likwidacja spadku i ustawowe określenie kolejności
spłacania długów spadkowych
III. Regulacje zawarte w dekrecie - Prawo spadkowe
IV. Obowiązujący stan prawny
§ 52. Odpowiedzialność spadkobiercy za niektóre rodzaje długów spadkowych
I. Odpowiedzialność za zachowek
II. Odpowiedzialność za zapisy zwykłe i polecenia
III. Odpowiedzialność za długi spadku, gdy w skład którego wchodzi gospodarstwo rolne
IV. Odpowiedzialność za "inne obowiązki" (art. 922 § 3 in fine KC)
§ 53. Odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego za długi spadkowe
I. Uwagi ogólne
II. Konstrukcja prawna odpowiedzialności zapisobiercy windykacyjnego za długi spadkowe
III. Zakres odpowiedzialności zapisobiercy windykacyjnego za długi spadkowe
IV. Ochrona interesów zapisobiercy windykacyjnego w zakresie jego odpowiedzialności za
długi spadkowe
V. Odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego za zachowek
VI. Odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego za zapisy i polecenia
VII. Odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego za "inne obowiązki" (art.
922 § 3 in fine KC)
Rozdział X. Wspólność majątku spadkowego
§ 54. Natura prawna wspólności majątku spadkowego
I. Modele wspólności majątku spadkowego przyjęte w innych systemach prawnych
II. Wspólność majątku spadkowego w prawie polskim
§ 55. Majątek spadkowy
I. Majątek spadkowy a spadek
II. Odrębny charakter majątku spadkowego
III. Zagadnienie surogacji w majątku spadkowym
§ 56. Czas trwania wspólności majątku spadkowego
I. Powstanie wspólności majątku spadkowego
II. Ustanie wspólności majątku spadkowego
§ 57. Udziałowy charakter wspólności majątku spadkowego
I. Pojęcie udziału w spadku
II. Udział w przedmiocie należącym do spadku
§ 58. Rozporządzenie udziałem w przedmiocie należącym do spadku
I. Pojęcie rozporządzenia udziałem w przedmiocie należącym do spadku
II. Skutki bezskuteczności rozporządzenia udziałem w przedmiocie należącym do spadku
§ 59. Zarząd majątkiem spadkowym
I. Uwagi ogólne
II. Zarząd ustawowy
III. Zarząd umowny
IV. Zarząd wykonywany na podstawie testamentu
§ 60. Współposiadanie i korzystanie z przedmiotów należących
do spadku
Rozdział XI. Dział spadku
§ 61. Dział spadku i jego normatywne podstawy
§ 62. Przedmiot działu
§ 63. Tryby i sposoby działu spadku - uwagi wprowadzające
I. Tryby działu spadku
II. Sposoby działu spadku
§ 64. Umowny dział spadku
I. Uwagi wstępne
II. Strony umowy o dział spadku
III. Przedmiot umowy o dział spadku
IV. Charakter umowy o dział spadku
V. Treść umowy o dział spadku
VI. Wady oświadczenia woli umowy o dział spadku
VII. Forma umowy o dział spadku
VIII. Skutki prawne umowy o dział spadku
§ 65. Sądowy dział spadku
I. Uwagi wstępne
II. Problem jurysdykcji krajowej
III. Właściwość sądu
IV. Uczestnicy postępowania o dział spadku
V. Wniosek o dział spadku
VI. Ustalenie składu i wartości spadku
VII. Spory objęte art. 685 KPC
VIII. Roszczenia uboczne według art. 686 KPC
IX. Roszczenia z tytułu zapisów
X. Roszczenia z tytułu posiadania przedmiotów spadkowych
XI. Roszczenia z tytułu pobranych pożytków i innych przychodów
XII. Roszczenia z tytułu nakładów na spadek
XIII. Roszczenia z tytułu spłaconych długów
XIV. Inne rozliczenia w postępowaniu o dział spadku
XV. Sposoby działu spadku w postępowaniu sądowym
XVI. Podział spadku w naturze (podział fizyczny spadku)
XVII. Przejęcie spadku
XVIII. Dział cywilny spadku
XIX. Okoliczności oddziałujące na ustalenie sched spadkowych
XX. Spłaty i dopłaty
XXI. Postanowienie działowe
§ 66. Dział spadku z gospodarstwem rolnym
§ 67. Skutki działu spadku - podsumowanie
§ 68. Zagadnienia intertemporalne
Rozdział XII. Zachowek
§ 69. Uwagi ogólne
I. Podstawowe założenia. Rozwój instytucji
II. Sposoby ochrony. Zachowek a rezerwa
§ 70. Krąg osób uprawnionych do zachowku
I. Zasady podstawowe
II. Osoby wyłączone
III. Wydziedziczenie
§ 71. Roszczenie o zachowek i jego wysokość
I. Testament jako źródło roszczenia
II. Udział spadkowy stanowiący podstawę obliczenia zachowku
III. Substrat zachowku
IV. Wysokość zachowku
V. Dziedziczność roszczenia o zachowek
§ 72. Odpowiedzialność za zachowek
I. Uwagi wstępne
II. Zachowek jako dług spadkowy
III. Żądanie zmniejszenia zapisów i poleceń
IV. Przedawnienie
V. Roszczenia subsydiarne o uzupełnienie zachowku
§ 73. Zachowek ze spadku obejmującego gospodarstwo rolne
Rozdział XIII. Umowy dotyczące spadku
§ 74. Pojęcie i rodzaje umów dotyczących spadku
§ 75. Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia
I. Uwagi wstępne
II. Pojęcie i charakter prawny umowy o zrzeczenie się dziedziczenia
III. Przesłanki ważności
IV. Treść umów o zrzeczenie się dziedziczenia
V. Skutki zrzeczenia się dziedziczenia
VI. Uchylenie zrzeczenia się dziedziczenia
§ 76. Umowy dziedziczenia
§ 77. Umowy o zbycie spadku
I. Pojęcie umowy o zbycie spadku
II. Funkcje zbycia spadku
III. Przedmiot zbycia spadku
IV. Strony umowy
V. Wymagania dotyczące formy
VI. Zasada podwójnego skutku. Zagadnienie kauzalności
VII. Sytuacja prawna nabywcy
VIII. Sytuacja prawna zbywcy
Indeks rzeczowy
