Trudności rodzicielstwa
Czwarty tom serii wydawniczej Psychologia Kliniczna Dziecka i Rodziny, praca zbiorowa.
W książce omówiono wybrane trudności związane z pełnieniem roli rodzicielskiej,
którym dotąd w literaturze psychologicznej poświęcano zbyt mało uwagi.
W dwóch pierwszych rozdziałach przedstawiono problemowe relacje między rodzicami i
ich wpływ na funkcjonowanie dorastających dzieci oraz problemy rodziców osamotnionych w
wyniku rozwodu lub śmierci współmałżonka.
Rozdział trzeci dotyczy trudności przeżywanych przez rodziców w związku z
sytuacją szkolną ich dziecka.
Kolejne cztery rozdziały poświęcone są trudnościom wynikającym z zagrożenia
życia i zdrowia dziecka: doświadczeniom rodziców dzieci przebywających w szpitalu,
dzieci chorych na cukrzycę typu 1, noworodków z wrodzonymi wadami serca oraz wcześniaków.
Ostatni z nich zawiera opis autorskiego programu warsztatów dla rodziców dzieci
urodzonych przedwcześnie.
1. Problemowe relacje między rodzicami a trudności dzieci w okresie
dorastania
Barbara Tryjarska
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
Rozdział dotyczy wybranych prawidłowości rozwoju osobowości rozpatrywanych na trzech
poziomach: podstawowych dyspozycji, charakterystycznych przystosowań i koncepcji siebie.
Na poziomie dyspozycji pojawia się kwestia interakcji czynników genetycznych i
środowiskowych. Interakcja ta pozwala wyjaśniać stałość i zmienność cech
osobowości w dzieciństwie i adolescencji. Autorzy przedstawiają wyniki badań
ukazujące różny stopień stałości poszczególnych cech w ciągu życia.
Charakteryzują zjawiska sprzyjające ich stałości oraz przyczyniające się do zmian w
ich nasileniu. Na poziomie charakterystycznych przystosowań ważny jest wpływ
dzieciństwa na funkcjonowanie jednostki w adolescencji i dorosłości. Na podstawie wyników
badań autorzy formułują możliwe wyjaśnienia wpływu wzorca przywiązania w
dzieciństwie na charakter więzi emocjonalnych w dorosłości. Na poziomie koncepcji
siebie odwołują się do kwestii tworzenia tożsamości narracyjnej. Zbudowanie historii
życia wymaga znalezienia odpowiedzi na pytanie: „Kim jestem?” oraz powiązania
osobistej przeszłości z teraźniejszością i przyszłością. Problemy adolescencji
ogniskują się wokół kwestii samooceny, która – względnie wysoka w dzieciństwie
– na ogół obniża się oraz istotnie różnicuje w okresie dorastania. Jeśli
osobowość odpowiada za integrację myśli, uczuć i zachowań, to jakie reguły
spajające wyróżnione poziomy o tym decydują? Próbę odpowiedzi na to pytanie zawiera
autorski model kontrolowanej niespójności osobowości zarysowany w ostatniej części
rozdziału.
2. Rodzicielstwo po utracie – doświadczenia rodziców rozwiedzionych i
owdowiałych
Magdalena Górska-Michałowska
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w
Białystoku
W rozdziale omówiono najważniejsze wyzwania, z którymi muszą zmierzyć się rodzice
samotnie wychowujący dzieci po doświadczeniu utraty partnera w wyniku śmierci lub
rozwodu. Zaprezentowano koncepcje teoretyczne oraz wyniki badań, które pozwalają lepiej
zrozumieć proces radzenia sobie z utratą głównie przez rodziców, ale też ich dzieci.
Owdowiali lub rozwiedzeni rodzice, oprócz uporania się z własnym bólem i cierpieniem,
muszą podjąć funkcje rodzicielskie, wcześniej dzielone z partnerem, związane z
organizacją życia rodzinnego, koniecznością sprostania dodatkowym obowiązkom i
zadbania o sytuację finansową rodziny. Może to znacząco zmniejszyć ilość czasu i
energii poświęcanych dziecku, ograniczyć możliwości monitorowania tego, co się z nim
dzieje, a co najważniejsze – z powodu obciążenia i mniejszej dostępności
emocjonalnej zredukować możliwości okazywania uczuć oraz dawania wsparcia i opieki
dziecku.
3. Rodzice w sytuacji odrabiania pracy domowej przez dzieci
Małgorzata Święcicka
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
Towarzyszenie dziecku podczas odrabiania pracy domowej często bywa źródłem napięć w
rodzinie. W rozdziale tym omówiono reakcje (emocje i zachowania) rodziców na trudności
doświadczane przez dziecko w takich sytuacjach – zarówno te powszechne, jak i typowe
dla rodziców dzieci przejawiających objawy trzech zaburzeń: specyficznych trudności w
uczeniu się, ADHD oraz zachowań opozycyjno-buntowniczych. Z przedstawionego przeglądu
badań wynika, że rodzice próbują dostosować swoje oddziaływania do określonych
trudności dziecka. Rolą psychologa klinicznego jest dopomożenie im w znalezieniu
optymalnego dla ich dziecka sposobu zaangażowania w pracę domową.
4. Pediatryczny medyczny stres traumatyczny u rodziców dzieci
hospitalizowanych
Agnieszka Maryniak
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
Pediatryczny medyczny stres traumatyczny (PMTS) jest definiowany jako: „psychologiczna i
fizjologiczna reakcja dziecka i jego rodziny na poważną chorobę, procedury medyczne, ból,
inwazyjne lub budzące strach doświadczenia związane z leczeniem” (Kazak, Schneider i
Kassam-Adams, 2009). PMST stwierdza się częściej u rodziców niż u dzieci, choć to
one bezpośrednio doświadczały choroby i bólu. Sytuacja rodziców dziecka
hospitalizowanego jest szczególna – sami nie będąc pacjentami, są podmiotem w
relacji z personelem medycznym: to im udziela się informacji, od nich wymaga wyrażenia
zgody na badania i zabiegi, a zarazem oczekuje się, że będą wspierać dziecko. Ponadto
powinni też pełnić swoje codzienne funkcje opiekuńcze, zmodyfikowane zgodnie z
warunkami panującymi w danym szpitalu. W takich okolicznościach rodzice doświadczają
szczególnie silnego stresu, co może skutkować wystąpieniem u nich PMST.
5. Opieka nad małym dzieckiem z cukrzycą typu 1
Beata Zduńczyk, Katarzyna Piechowiak, Agnieszka Szypowska
Klinika Pediatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Cukrzyca typu 1 jest chorobą przewlekłą, na którą zapada coraz większa liczba coraz
młodszych dzieci. Decyzje dotyczące leczenia (np. dawkowania insuliny) dziecka z
cukrzycą – w odróżnieniu od innych chorób – muszą podejmować jego rodzice. W
rozdziale tym omówiono wpływ choroby dziecka na codzienne funkcjonowanie jego rodziny
oraz stan emocjonalny rodziców. Przedstawiono też wyniki badań własnych, których
celem było określenie czynników różniące rodziców dzieci poniżej 10 r.ż. z dobrze
i źle wyrównaną cukrzycą.
6. Matki noworodków z wrodzonymi wadami serca. Co wiedzą? Co czują? Czego
oczekują?a
Agnieszka Rojczyk, Alicja Bielawska
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
Przed rodzicami noworodków, u których w życiu płodowym lub zaraz po urodzeniu wykryto
złożoną wadę serca, niespodziewanie stają całkiem nowe dla nich wyzwania. Choroba
dziecka zmusza ich do podejmowania trudnych decyzji, nagłego przystosowania się do nie w
pełni zrozumiałej sytuacji, opiekowania się dzieckiem o szczególnych potrzebach, a także
poradzenia sobie z własnymi emocjami. W badaniach własnych przeprowadzono częściowo
ustrukturalizowane wywiady z rodzicami 45 noworodków z wrodzonymi wadami serca, które
miały na celu poznanie ich odczuć, potrzeb i oczekiwań w pierwszym okresie życia
dziecka związanym z procesem diagnostycznym i operacją. Niezależnie od momentu
postawienia diagnozy narodziny chorego dziecka są dla rodziców traumą mającą związek
głównie z lękiem o jego życie, która początkowo utrudnia zrozumienie przekazywanych
przez lekarzy informacji na temat specyfiki choroby i planu leczenia. Rodzice obawiają
się, że nie będą potrafili właściwie zaopiekować się chorym noworodkiem. Często
jednak odnajdują potrzebne wsparcie wśród swoich najbliższych i personelu medycznego,
wśród rodziców innych chorych dzieci, z którymi spotykają się w czasie
hospitalizacji, a także w relacjach z dzieckiem.
108 stron, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka
