Cmentarz park podwórko
Poznańskie przestrzenie pamięci
Cmentarz, do którego trudno dojechać, bo zawalił się most do niego prowadzący.
Park, przez który codziennie idzie się na skróty po zakupy, nie wiedząc, że kiedyś
teren ten znajdował się za bramami miasta. Podwórko, odgrodzone od świata zamkniętą
ażurową bramą, przez którą przechodnie mogą zobaczyć macewy. Cmentarze wojenne, na
których spoczywają obok siebie dawni wrogowie. Wszystkie te przestrzenie – będące
zarazem świadectwem pamięci, jak i niepamięci – stały się przedmiotem
interdyscyplinarnych badań przeprowadzonych przez Autorki. W ich efekcie powstała
książka – rodzaj przewodnika po mieście, które przez wieki budowali wspólnie
katolicy, protestanci i żydzi. O czym sami poznaniacy zdają się nie pamiętać…
Małgorzata Fabiszak – dr hab. prof. UAM, pracuje na Wydziale
Anglistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; w latach 2012–2015 profesor
wizytująca na Uniwersytecie Wiedeńskim. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na
dwóch nurtach: językoznawstwie kognitywnym i analizie dyskursu. W 2012 roku ukończyła
Podyplomowe Studium Historii i Kultury Żydów w Polsce prowadzone w Instytucie Historii
Uniwersytetu Warszawskiego. Przez kilkanaście lat mieszkała w pobliżu Parku Kosynierów
w Po-znaniu.
Anna Weronika Brzezińska – dr hab. etnolożka, pracuje w Instytucie
Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jej
zainteresowania badawcze skupiają się na zagadnieniach związanych z dziedzictwem
kulturowym – jego społecznym postrzeganiu i ochronie, aktywizacją społeczności
lokalnych i edukacją regionalną. Jest członkinią Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego
oraz Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego. Mieszka w pobliżu Parku im. Gustawa
Manitiusa w Poznaniu.
Wprowadzenie
9
Rozdział 1. Pamięć i niepamięć w przestrzeni miasta
. 15
1.1. Pamięć zbiorowa i jej odmiany
16
1.2. Zapominanie i niepamięć
23
1.3. Miejsca pamięci
31
1.4. Cmentarz jako element krajobrazu kulturowego . 37
1.5. Pamięć w przestrzeni miasta – podsumowanie 43
Rozdział 2. Zakres i metodologia badań
. 46
2.1. Strony internetowe
. 46
2.2. Korpus artykułów prasowych
. 49
2.3. Mapy archiwalne jako źródło wiedzy 52
2.4. Wywiady indywidualne
56
2.5. Wywiady fokusowe
. 62
2.6. Analiza językowa
. 71
2.7. Analiza etnograficzna
. 76
2.8. Triangulacja oraz synergia danych i metod . 78
Rozdział 3. Pamięć i rekreacja
. 80
3.1. Cmentarze wojenne Cytadeli
. 80
3.2. Pamięć i zapomnienie w okresie transformacji 84
3.3. Żołnierze niemieccy: pamięć, upamiętnienie, pojednanie
93
3.4. Groby powstańców wielkopolskich – odzyskanie pamięci czy jej zawłaszczenie?
. 103
3.5. Edukacja i rekreacja w miejscu pamięci 107
Rozdział 4. Podwórko i pływalnia
113
4.1. Cmentarze żydowskie w Poznaniu, pomniki i synagoga, społeczność żydowska
113
4.2. Żydowski cmentarz przy ul. Głogowskiej – wymazywanie, zapominanie, odzyskiwanie
pamięci 118
4.3. Drugie (u)życie nagrobków
. 129
4.4. Synagoga-pływalnia: represyjne wymazanie i dziesięciolecia pasywnej niepamięci
132
4.5. Wspomnienia w konflikcie: zgodne współżycie czy antysemickie prześladowania
. 137
Rozdział 5. Parki (nie)pamięci
146
5.1. Historia parafii protestanckich
147
5.2. Od Wzgórza Winiarskiego do parków 152
5.3. Kontrowersje wokół zabudowy terenów pocmentarnych
162
5.4. Roszczenia o zwrot majątku i trudności z jego utrzymaniem
. 165
5.5. Nostalgia i niepamięć
. 169
5.6. Poznań miastem wielokulturowym – mit i rzeczywistość
172
Rozdział 6. Zapominanie czy odpominanie?
. 179
6.1. Wspólne początki i pierwsze przekształcenia cmentarzy katolickich do 1939 roku
181
6.2. Wojenne i powojenne losy cmentarzy świętomarcińskiego i farnego
. 185
6.3. Ekshumacje a pamięć
. 190
6.4. Ożywienie cmentarza
. 196
6.5. Kommemoracyjny aktywizm poznańskich kiboli 203
6.6. Miejsce (nie)pamięci
205
6.7. Zmęczeni pamięcią?
210
Podsumowanie
220
Bibliografia
.
229
Aneksy
243
Aneks 1. Spis opisanych map
. 243
Aneks 2. Współczesne cmentarze Poznania i parki utworzone na terenach pocmentarnych
244
Aneks 3. Charakterystyka analizowanych stron internetowych
.
252
Aneks 4. Kody informatorów w wywiadach grupowych (fokusowych)
254
256 stron, Format: 15.0x21.0cm, oprawa miękka
