Dobro dziecka w procesie resocjalizacji
Aspekty pedagogiczne i prawne
Publikacja jest wnikliwą analizą kategorii dobra
dziecka w pedagogice resocjalizacyjnej w kontekstach pedagogicznym i prawnym. Justyna
Kusztal stawia w swojej pracy szereg pytań o znaczenie, jakie w koncepcjach i praktyce
resocjalizacyjnej przypisywane jest dobru dziecka i zasadzie działania dla dobra dziecka.
Zdaniem autorki tylko na gruncie współczesnej pedagogiki resocjalizacyjnej w jej obecnym
stanie, definiowanym w literaturze przedmiotu jako ciągłość i zmiana, jest możliwe
dokonanie analizy i rekonstrukcji znaczenia kategorii tak niejednolitej, nasyconej wieloma
zaszłościami, wyobrażeniami, mitami, jak dobro dziecka-wychowanka, bo to ona stanowi
sens i umocowanie aksjologiczne działań nakierowanych na zmniejszanie obszarów
niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży.
Praca ma charakter interdyscyplinarny i składa się z trzech zasadniczych części. W części
pierwszej autorka wyprowadza z literatury pedagogicznej kategorię badawczą dobra
dziecka, by w części drugiej pokazać, czy i jak funkcjonuje ona we współczesnej
pedagogice resocjalizacyjnej i naukach prawnych. W części trzeciej proponuje i realizuje
własną koncepcję badań empirycznych, których przedmiotem są znaczenie dobra dziecka
i zasada działania dla dobra dziecka w procesie resocjalizacji.
Ze „Wstępu"
Szczególnie istotne jest podjęcie przez autorkę pionierskich rozważań
koncentrujących się na rozumieniu pojęcia „dobro dziecka" oraz na różnorodnych
aspektach jego funkcjonowania w obszarach teorii i praktyki resocjalizacyjnej. Termin ten
jest wieloznaczny i stwarza pretekst do różnych interpretacji, a Justyna Kusztal
konsekwentnie analizuje te możliwości, ukazując ich etiologię i konsekwencje. Uwzględnia
bogaty dorobek z tego zakresu dostępny w literaturze krajowej i obcej i po rozważaniach
dotyczących problematyki dobra dziecka we współczesnych koncepcjach filozoficznych,
pedagogicznych i prawnych przechodzi do wnikliwej analizy problematyki dobra dziecka w
pedagogice resocjalizacyjnej. W ujęciu ewolucyjnym zarówno ukazuje zmianę poglądów co
do rozumienia dobra dziecka, jak i prezentuje najważniejsze rozwiązania w tej kwestii
oraz ich adaptację do praktyki wychowawczej i resocjalizacyjnej. Publikacja stanowi
istotny wkład w dotychczasowy dorobek nauk pedagogicznych, w tym zwłaszcza pedagogiki
resocjalizacyjnej.
Z recenzji dr. hab. Marka Heinego
Justyna Kusztal, doktor nauk humanistycznych w dziedzinie pedagogiki,
magister prawa, magister pedagogiki, specjalność: pedagogika resocjalizacyjna, adiunkt w
Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka oraz redaktorka monografii,
artykułów w czasopismach i pracach zbiorowych i realizatorka projektów badawczych. W
jej pracy naukowo-badawczej istotne miejsce zajmują dzieci i młodzież zagrożone
niedostosowaniem społecznym oraz instytucjonalny system zapobiegania niedostosowaniu społecznemu
(szkoła, instytucje wychowawcze i resocjalizacyjne) i wymiar sprawiedliwości w sprawach
nieletnich.
Wstęp
CZĘŚĆ I DZIECKO I JEGO PRAWA
Rozdział 1
Dobro dziecka - od pojęcia filozoficznego do pedagogicznej kategorii badawczej
1.1. Dobro dziecka w koncepcjach filozoficznych. Zarys zagadnienia
1.2. Dziecko i działanie dla jego dobra w perspektywie historycznej i
społeczno-kulturowej
1.3. Dobro dziecka jako pedagogiczna kategoria badawcza
1.4. Funkcje kategorii dobra dziecka w pedagogice
1.5. Polityczność, historyczność i podmiotowość na mapie myślenia o dobru dziecka
Rozdział 2
Dobro dziecka w kontekście współczesnych badań nad dzieckiem i dzieciństwem
2.1. Koncepcja Wendy Stainton Rogers jako integracja kategorii badawczych
użytecznych dla rozumienia dobra dziecka i zasady dobra dziecka w procesie resocjalizacji
2.2. Relacje dorosfy-dziecko i trzy modele wychowania w koncepcji Hansa Sanera
2.3. Koncepcja prawa wrażliwego na potrzeby dzieci Daniela Monka
2.4. Modele polityki społecznej wobec rodziny
2.5. Modelowe perspektywy w polityce państwa wobec dziecka i opieki nad dzieckiem w
rodzinie
Rozdział 3
Dziecko i działanie dla jego dobra w początkach polskiej pedagogiki
resocjalizacyjnej. Próba integracji dokonań pedagogiki społecznej, pedagogiki
specjalnej oraz nauk prawnych i kryminologii
3.1. Ku integracji pedagogiki społecznej i refleksji resocjalizacyjnej w
działaniach dla dobra dziecka
3.2. Pedagogika Janusza Korczaka jako inspiracja do refleksji nad działaniem dla dobra
dziecka
3.3. Potrzeby jako wyznacznik działania na rzecz dobra dziecka w pedagogice Antona
Makarenki. Od idealistycznych założeń do wypaczenia idei wychowania
3.4. Potrzeba opieki nad dzieckiem jako wyznacznik działania dla jego dobra w koncepcji
pedagogiki specjalnej Natalii Han-Ilgiewicz
3.5. Działanie dla dobra dziecka - sprawcy czynu zabronionego.Ku integracji pedagogiki
resocjalizacyjnej, nauk prawnych i kryminologii
Rozdział 4
Dobro dziecka w polskiej pedagogice resocjalizacyjnej
4.1. Dziecko i działanie na rzecz dobra dziecka w teorii i metodyce pedagogiki
resocjalizacyjnej do 1989 roku
4.2. Pedagogika resocjalizacyjna lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Proces humanizacji i
jego źródła
4.3. Pedagogiczne i edukacyjne inspiracje do poszukiwania znaczenia dobra dziecka w
procesie resocjalizacji
CZĘŚĆ II RESOCJALIZACJA INSTYTUCJONALNA I POZAINSTYTUCJONALIMA
Rozdział 5
Dobro dziecka i zasada działania dla dobra dziecka w obowiązujących
uregulowaniach prawnych i współczesnych koncepcjach pedagogiki resocjalizacyjnej
5.1. Dobro dziecka i zasada dobra dziecka w świetle regulacji prawnych
5.1.1. Dziecko jako podmiot prawa - zarys problemu
5.1.2. Dziecko i granice wiekowe dzieciństwa w świetle regulacji prawnych
5.1.3. Dobro dziecka w prawie polskim
5.1.4. Ochrona dobra dziecka w prawie międzynarodowym
5.1.5. Uniwersalny system ochrony praw dziecka i dzieciństwa. Ujęcie ewolucyjne
5.1.6. Dziecko i ochrona praw dziecka w rodzinie
5.1.7. Początki instytucjonalnej troski o dziecko zagrożone demoralizacją i
przestępczością
5.1.8. Ochrona prawna dziecka w konflikcie z prawem
5.1.9. Modele wymiaru sprawiedliwości w sprawach nieletnich
5.2. Dobro dziecka a współczesne tendencje w polskiej pedagogice resocjalizacyjnej
5.2.1. Koncepcja uspołecznienia systemu resocjalizacji
5.2.2. Wielopasmowa koncepcja resocjalizacji z udziałem społeczeństwa
5.2.3. Dobro dziecka jako cel działań kreujących w pedagogice resocjalizacyjnej
5.2.4. Koncepcja kognitywno-interakcyjnych oddziaływań resocjalizacyjnych
5.2.5. Koncepcje włączania i uczestnictwa dzieci w działaniach edukacyjnych i
społecznych
5.2.6. Koncepcja rezyliencji i model dobrego życia w resocjalizacji a dyskurs
jakości życia dziecka
5.3. Współczesne badania nad dobrem dziecka
CZĘŚĆ III RESOCJALIZACJA DZIECKA - KU OPTYMALIZACJI ODDZIAŁYWAŃ
Rozdział 6
Konceptualizacja badań własnych
6.1. Przedmiot i cele badań
6.2. Problematyka badawcza
6.3. Paradygmat, strategia i podejścia badawcze
6.4. Gromadzenie danych w badaniach interdyscyplinarnych w pedagogice resocjalizacyjnej
6.4.1. Wywiad zogniskowany z udziałem dzieci. Zastosowanie childfriendly-technique
6.4.2. Wywiad ekspercki
6.4.3. Badanie dokumentów formalnych ,
6.4.4. Dobór uczestników badań i materiału do analizy dokumentów ,
6.4.5. Podejście podmiotowe do uczestników w badaniach własnych. Model
podmiotowo-partycypacyjny
6.4.6. Zapewnienie jakości badań własnych
6.5. Zasady analizy danych
6.5.1. Zasady analizy danych zgromadzonych w toku wywiadów eksperckich i zogniskowanego
wywiadu grupowego
6.5.2. Analiza i interpretacja aktów prawnych. Zasady wykładni prawa i filozofia
rozumienia prawa
6.6. Intersubiektywna sprawdzalność procesu badawczego i innowacyjność badań
interdyscyplinarnych w pedagogice resocjalizacyjnej
Rozdział 7
Dobro dziecka jako przedmiot/podmiot ochrony instytucjonalnej w postępowaniu w
sprawach nieletnich i regulacjach międzynarodowych. Ujęcie ewolucyjne
7.1. Dziecko (nieletni) w Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z 1982
roku
7.2. Działanie dla dobra dziecka jako cel postępowania w sprawach nieletnich
7.3. Nieletni jako podmiot "nieodpowiedzialny" w świetle regulacji prawnych
7.4. Zasada dobra dziecka i jej implikacje w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich
7.4.1. Zasada indywidualizacji w postępowaniu w sprawach nieletnich
7.4.2. Zasada dominacji środków wychowawczych w resocjalizacji nieletnich
7.5. Zasada dobra dziecka w konflikcie z prawem jej implikacje w prawie międzynarodowym
Rozdział 8
Dziecko jako podmiot w procesie resocjalizacji w świetle analizy wywiadów
eksperckich i zogniskowanego wywiadu grupowego. Wyznaczniki podmiotowości
8.1. Dziecko w procesie resocjalizacji. Konstruowanie obrazu wychowanka
8.2. Dobro dziecka w procesie resocjalizacji. Sposoby reprezentacji
8.3. Działanie dla dobra dziecka w wychowaniu resocjalizującym
8.4. Granice działania dla dobra dziecka w procesie resocjalizacji
8.4.1. Potrzeby a prawa dziecka jako granice działania dla dobra dziecka
8.4.2. Odpowiedzialność za swoje działania a dobro dziecka w procesie resocjalizacji
Rozdział 9
Dobro dziecka w systemie instytucji publicznych w świetle analizy FGI i wywiadów
eksperckich. Napięcia między procesem resocjalizacji a sferą normatywną
9.1. Relacja między prawem a dzieckiem i jego dobrem jako źródło napięć
9.2. Sędzia rodzinny i jego decyzje jako źródło napięć między procesem
resocjalizacji a sferą normatywną
9.3. Sposób rozumienia efektywności resocjalizacji jako źródło napięć między
pedagogami resocjalizacji a sferą normatywną
9.4. Nadmierna formalizacja i jurydyzacja jako źródło napięć między procesem
resocjalizacji a sferą normatywną
9.5. Zadania państwa i instytucji publicznych w służbie dobru dziecka i rodzinie
Rozdział 10
Działania optymalizujące system resocjalizacji ku ochronie dobra dziecka
10.1. Znaczenie diagnozy w procesie resocjalizacji
10.2. Pedagog resocjalizacji jako strażnik dobra dziecka - ku profesjonalizacji zawodu
10.3. Konieczność zmian w procesie resocjalizacji nakierowanym na realizację zasady
dobra dziecka
Rozdział 11
Rezultaty badań jakościowych znaczenia dobra dziecka i zasady dobra dziecka w
procesie resocjalizacji ,
11.1. Koncepcja znaczenia dobra dziecka i zasady działania dla dobra dziecka w
procesie resocjalizacji
11.2. Dobro dziecka jako kategoria badawcza w perspektywie pedagogicznej i prawnej -
implikacje dla teorii pedagogiki resocjalizacyjnej
11.3. Dobro dziecka jako kategoria badawcza w perspektywie pedagogicznej i prawnej -
implikacje dla praktyki resocjalizacyjnej
11.4. Zasada dobra dziecka i jej znaczenie dla praktyki legislacyjnej w sprawach
nieletnich
Zakończenie
Aneks I. Scenariusz zogniskowanego wywiadu grupowego
Aneks II. Formularz zgody na przeprowadzenie badań dla rodzica/opiekuna nieletniej
Aneks III. Oświadczenie uczestniczki/uczestnika badań
Aneks IV. Prośba o zgodę na przeprowadzenie badań
w placówce resocjalizacyjnej
Aneks V. Dyspozycje do wywiadu eksperckiego
Aneks VI. Przewodnik (arkusz) do analizy dokumentów (ramowy)
Bibliografia
Akty prawne
Netografia
Indeks nazwisk
388 stron, Format: 16.0x23.0cm, oprawa miękka
