Polityka doświadczenia
Clement Greenberg i tradycja formalistycznej krytyki sztuki
Stworzona przez Clementa Greenberga wykładnia modernizmu jest do dzisiaj obecna w
świecie sztuki jako „negatywny układ odniesienia” dla aktualnych koncepcji i
stanowisk. Książka stanowi próbę zmierzenia się z utrwalonym i niejednokrotnie
uproszczonym obrazem poglądów amerykańskiego krytyka, jak również zbadania tego, jak
przyjęty przezeń model interpretacji sytuował się na szerszej, rozumianej –
geograficznie i historycznie – mapie nowoczesnej sztuki i teorii sztuki. Począwszy od
dziewiętnastowiecznych koncepcji autonomizmu estetycznego i „czystej formy”, przez
formalistyczne teorie percepcji i interpretacje nowoczesnej twórczości, ukazane są
złożone genealogie dziewiętnastowiecznego formalizmu w myśli o sztuce. Wraz z pytaniem
o znaczenie Greenbergowskiego dziedzictwa są omawiane również konteksty polemik z lat
60. i 70., związanych z doświadczeniami ówczesnej awangardy.
Przyjęta w książce perspektywa wiąże się z postulowanym w humanistyce ostatnich lat
powrotem do kategorii doświadczenia jako ośrodka przecinania się kulturowych wzorców z
tym, co subiektywne i jednostkowe. Spojrzenie na tradycję formalistycznej krytyki pod
kątem jej związków z konkretnymi praktykami artystycznymi i implikowanych odbiorczych
nastawień stanowi próbę przełamania utrwalonych wyobrażeń na temat formalizmu jako
chłodnej, bezosobowej metody bądź wizji estetycznego autonomizmu izolującej fakty
artystyczne od innych zjawisk. Celem podjętych w książce analiz nie jest rekonstrukcja
doktryny, która wtórnie nadawałaby jej zamknięty charakter, ale uchwycenie wzorców doświadczenia,
jakie były angażowane i legitymizowane w formalistycznej krytyce sztuki.
Wprowadzenie / 9
Część I. Modernizm i formalizm
Rozdział 1. W stronę autonomii widzenia / 21
Rozdział 2. „Emocja estetyczna” i „forma znacząca” – formalizm estetyczny w kręgu
Bloomsbury / 33
Rozdział 3. Początki krytyki formalistycznej a modernizm / 47
Rozdział 4. „Kubizm i sztuka abstrakcyjna” – formalistyczny modernizm Alfreda Barra
/ 55
Część II. Clement Greenberg – modernizm jako „krytyka z wewnątrz”
Rozdział 1. W kręgu „partisan review” – brecht, awangarda, zaangażowanie / 75
Rozdział 2. Apollińskie oblicze awangardy / 95
Rozdział 3. Czystość, płaskość, optyczność / 113
Rozdział 4. Doświadczenie i doktryna / 133
Rozdział 5. Władza sądzenia i społeczna gra konwencji / 149
Rozdział 6. Modernistyczny uniwersalizm i żydowska tożsamość / 161
Część III. Rewizje i kontynuacje
Rozdział 1. „Inne kryteria” i nowe doświadczenia / 179
Rozdział 2. Obecność obrazu. Pochłonięcie i teatralność w krytyce Michaela Frieda /
187
Rozdział 3. Doświadczenie w poszerzonym polu. Strukturalistyczny formalizm Rosalind
Krauss / 205
Zakończenie / 219
Bibliografia / 227
Nota bibliograficzna / 237
Summary/ 239
Indeks osobowy / 243
268 stron, Format: 15.0x21.0cm, oprawa twarda z obwoltą
