English version

Książki:

• polskie
podział tematyczny
 
• anglojęzyczne
podział tematyczny
 
Newsletter:

• Zamów informacje o nowościach z wybranego tematu
 
Informacje:

• o księgarni

• koszty wysyłki

• kontakt

• Cookies na stronie

Szukasz podpowiedzi? Nie znasz tytułu? Pomożemy Ci, napisz! Podaj adres e-mail: możesz też zadzwonić +48 512 994 090

"The Power of Productivity: Wealth, Poverty and the Threat to Global Stability" - "Potęga wydajności"

William W. Lewis pokazuje na podstawie starannych badań empirycznych, jak rozmaite formy antyrynkowego interwencjonizmu paraliżują rozwój i rodzą biedę. Pokazuje on jednocześnie, jakie warunki i reformy pozwalają na trwałe przyspieszenie gospodarczego i cywilizacyjnego awansu społeczeństw. Mało która książka tak bardzo zasługuje na przeczytanie.

Przedmowa prof. Leszka Balcerowicza

Nie ma chyba ważniejszego pytania w ekonomii i w polityce gospodarczej niż to, które dotyczy przyczyn różnic w tempie długofalowego rozwoju albo - inaczej - pytania, dlaczego jedne kraje przechodzą od biedy do zamożności a inne - trwają w biedzie?

Adam Smith, filozof i ekonomista, uważany za twórcę nowożytnej ekonomii, zajmował się właśnie tym wielkim zagadnieniem. Nie trzeba podkreślać jak wielką ma ono wagę dla krajów na dorobku, które mają tyle do nadrobienia.

William W. Lewis, fizyk teoretyczny i były wieloletni dyrektor McKinsey Global Institute, napisał wybitną pracę na fundamentalny temat, o którym wyżej mowa. Łączy ona naukowy rygoryzm z niezwykłą doniosłością praktyczną, wielką jasnością ekspozycji oraz żywym i atrakcyjnym stylem. Tym m.in. odróżnia się ta książka od obszernej literatury nt. wzrostu gospodarczego. Wyjątkowość tej pracy polega również na metodzie. W odróżnieniu od zdecydowanej większości owej literatury autor nie traktuje gospodarki jako jednej wielkiej całości, lecz opiera się na starannych empirycznych badaniach rozmaitych sektorów w danym kraju oraz danego sektora w trzynastu różnych krajach. Ta zdezagregowana metoda porównawcza pozwoliła wykryć wiele ważnych faktów, niedostrzeganych przez tradycyjne modele agregatowe. Dziś trudno uwierzyć, że na początku lat 1990. panowała w wielu kręgach, zarówno w Stanach Zjednoczonych jak i poza nimi, obiegowa teza, że amerykańska gospodarka traci dystans do reszty rozwiniętego świata. Popularność zyskiwały książki sławiące sukcesy Niemiec i Japonii, w których za wzór Ameryce stawiano modele owych krajów. Na tym tle z niedowierzaniem przyjęto początkowo wyniki pierwszego studium empirycznego przeprowadzonego przez McKinsey Global Institute, które pokazało, że gospodarka amerykańska góruje nad innymi pod względem wydajności pracy praktycznie we wszystkich sektorach. Okazało się, że owa wydajność w handlu detalicznym w Japonii wynosi zaledwie 44% amerykańskiej, a wydajność w telekomunikacji w Niemczech i Wielkiej Brytanii - tylko 50% wydajności w USA.

Co więcej, amerykańska przewaga dotyczy nie tylko poziomu wydajności pracy, ale i poziomu zatrudnienia. Wzrost wydajności pracy nie musi więc prowadzić do bezrobocia. Jedną z głównych przyczyn amerykańskiej przewagi w dziedzinie zatrudnienia jest to, że stosunki pracy są w USA wolne od restrykcyjnej, państwowej regulacji. Lewis pokazuje, że 26 proc. pracujących w tym kraju otrzymuje płacę niższą niż płaca minimalna we Francji. Dzięki temu Ameryka może dawać pracę mniej wykwalifikowanym ludziom, m.in. imigrantom, podczas gdy we Francji (i w niektórych innych krajach Europy Zachodniej) są oni skazani na zasiłek.

Książka W.W. Lewisa zawiera wiele innych doniosłych wyników badań. Okazuje się, że - za wyjątkiem Stanów Zjednoczonych - wszystkie inne badane kraje odznaczają się zróżnicowaną relatywną wydajnością pracy w różnych sektorach swojej gospodarki. (Relatywna wydajność oznacza tu wydajność zestawioną z krajem przodującym, tzn. USA). Owe rozbieżności mają z kolei swoje źródło w zróżnicowaniu instytucjonalnych warunków działania w poszczególnych sektorach w danym kraju. Można by więc powiedzieć, że badane kraje nie mają jednolitego systemu instytucjonalnego w swojej gospodarce lecz rozmaite, sektoralnie określone instytucjonalne segmenty.

Dla przykładu:

Wielka Brytania odznacza się z jednej strony elastycznym rynkiem pracy, ale z drugiej dużymi barierami konkurencji i usztywnieniami na rynku produktów.

Japonia jest właściwie gospodarką "dualną", gdyż obok efektywnego, wolnorynkowego sektora eksportowego ma ona skrajnie niewydajny i przeregulowany sektor usług. Około 10% pracowników jest zatrudnionych w gałęziach o bardzo wysokiej wydajności, wyższej nawet niż w Stanach Zjednoczonych. Jest to Japonia "eksportowa" - Japonia stali, samochodów, elektroniki użytkowej. W większości dziedzin wydajność jest jednak niska. Tak wielkie różnice w wydajności różnych działów japońskiej gospodarki wynikają z różnic w instytucjonalnych warunkach gospodarowania. Część eksportowa była i jest wystawiana na międzynarodową konkurencję i wolna od dławiących państwowych regulacji. Część wewnętrzna jest chroniona przed konkurencją i podlega paraliżującym przepisom. W Japonii panują więc właściwie w różnych obszarach gospodarki dwa odrębne ustroje gospodarcze: rynkowy i zdeformowany. Ten japoński model w dużym stopniu powieliła Korea Płd.

Jeszcze inny dualizm występuje w Brazylii i wielu innych krajach Ameryki Łacińskiej. Obok sektora działającego oficjalnie i - w ten sposób - korzystającego z prawnej ochrony państwa, występuje tam ogromny sektor nieformalny, złożony z przedsiębiorców uciekających przed nadmiernymi podatkami, biurokratycznymi przepisami i kapryśną administracją publiczną. Lewis pokazuje, że duży sektor nieformalny jest na przykład wielkim problemem Brazylii. Od 1988 r., kiedy obejmował prawie 40 proc. zatrudnionych na obszarach miejskich, wzrósł on do ponad 50 proc. w 2000 r. Działanie w ukryciu przed państwem nie może być efektywne - i dlatego taki stan rzeczy oznacza wielkie marnotrawstwo zasobów.

Z kolei w Rosji - jak pokazuje autor - zarysował się podział na sektor firm, dobrze powiązanych politycznie i dzięki temu korzystających z miękkiego finansowania oraz przedsiębiorstw pozostałych, wystawionych na nieprzyjazne otoczenie państwowe. I ten dualizm rodzi oczywiście niską efektywność i szarą strefę.

Z tego schematu dualizmu wyłamują się w pewnym stopniu Indie, gdzie niemal wszystkie sektory są zduszone przez państwowe regulacje. Autor podkreśla, jak to biurokratyczne blokady rozwoju przemysłu i usług, przykuwają biednych rolników do ziemi, utrwalając nędzę. Dopiero - niedokończona zresztą - liberalizacja ostatnich lat zaczyna zmieniać tę sytuację, ale ile biedy można by usunąć, gdyby owe reformy rozpoczęły się wcześniej.

Skąd się bierze bieda? Najkrótsza odpowiedź brzmi: z etatyzmu albo inaczej - z ustroju, który paraliżuje rozwój. William W. Lewis analizuje kilka dużych krajów Trzeciego Świata, pokazując, że ich ustroje są gorsze dla rozwoju niż systemy takich państw jak Stany Zjednoczone, Francja czy Japonia, wtedy, gdy pod względem dochodu na mieszkańca niewiele różniły się one od dzisiejszych biednych państw. Na przykład we Francji i Stanach Zjednoczonych dochód na mieszkańca w 1913 r. był wyższy niż w Indiach w 2000 r. i podobny jak w Brazylii w tym samym roku. Wydatki publiczne jednak stanowiły wówczas we Francji 8 proc. PKB, a w Stanach Zjednoczonych - 7 proc. PKB, podczas gdy w dzisiejszych Indiach obciążenia fiskalne wynoszą 32 proc. PKB, a w Brazylii - 35 proc. (W Polsce wydatki publiczne stanowią około 45 proc. PKB!). Japonia miała w 1950 r. dochód per capita podobny jak w obecnych Indiach, ale w Japonii przez budżet przechodziło wtedy tylko 20 proc. PKB. Co gorsza, nadmierne wydatki publiczne są w omawianych krajach Trzeciego Świata w dużej mierze skierowane na ochronę socjalną grup dobrze sytuowanych (na przykład system emerytalny dla państwowej administracji w Brazylii) albo na ogromne i w większości marnotrawione dotacje dla rolnictwa (Indie). Drugi hamulec rozwoju biedniejszych krajów jest częściowo związany z pierwszym. Nadmierne wydatki prowadzą do nadmiernych podatków, a te przyczyniają się do rozwoju szarej strefy. Jej rozrostowi sprzyja też nadmiar biurokratycznych przepisów i/lub skorumpowana administracja publiczna. William W. Lewis pokazuje na podstawie starannych badań empirycznych, jak rozmaite formy antyrynkowego interwencjonizmu paraliżują rozwój i rodzą biedę. Pokazuje on jednocześnie, jakie warunki i reformy pozwalają na trwałe przyspieszenie gospodarczego i cywilizacyjnego awansu społeczeństw. Mało która książka tak bardzo zasługuje na przeczytanie.

---

Spis treści

Rozdział 1. Podsumowanie wniosków - globalny pejzaż ekonomiczny

1.1. Fiasko ekonomii rozwoju
1.2. Nie wszystkie kraje bogate są jednakowe
1.3. Metoda badawcza
1.4. Rzecz w wydajności
1.5. Rzecz nie w wykształceniu czy kapitale
1.6. Podstawowe znaczenie mają prawidłowe warunki konkurencji na rynkach produktów
1.7. W krajach ubogich występują ogromne zniekształcenia
1.8. Wrogowie wzrostu gospodarczego
1.9. "Wielki rząd" zniekształca konkurencję
1.10. Kierunki polityki

CZĘŚĆ I. KRAJE BOGATE I O ŚREDNIM POZIOMIE DOCHODU

Rozdział 2. Japonia - dualna gospodarka

2.1. Mimo wszystkich sukcesów, Japonia zawodzi
2.2. Japonia, jakiej na codzień nie widać
2.3. Samochody: najlepsze na świecie
2.4. Handel detaliczny: małe nie jest piękne
2.5. Przetwórstwo żywności: mali detaliści rodzą małych przetwórców żywności
2.6. Budownictwo mieszkaniowe: w Japonii nie ma nawet standaryzacji, o której w USA już dawno zapomniano
2.7. Opieka zdrowotna: regulacje sprzyjają dostawcom usług medycznych, a nie pacjentom
2.8. Niedojrzała demokracja
2.9. To może potrwać

Rozdział 3. Europa nie nadąża

3.1. Sprawy poszły nie tak, jak się tego spodziewano
3.2. Nie powinno się mieszać polityki społecznej z polityką ekonomiczną
3.3. Polityka ubóstwa
3.4. Konkurencja - tak, ale...
3.5. Samochody: konkurencja w działaniu
3.6. Handel detaliczny: nie wystarczy mieć najlepszy produkt
3.7. Budownictwo mieszkaniowe: wysokie ceny nie zawsze oznaczają wyższą jakość
3.8. Oprogramowanie: kto pierwszy ten lepszy
3.9. Europa musi lepiej rozumieć ekonomię

Rozdział 4. Stany Zjednoczone - konsument jest panem i władcą

4.1. Granica ekonomiczna
4.2. Mikroprocesory i komputery: silniejsza konkurencja, a nie prawo Moora
4.3. Handel detaliczny i hurtowy: efekt Wal-Martu
4.4. Opieka zdrowotna
4.5. Konkurencja jest dobra dla konsumentów

Rozdział 5. Korea - śladami Japonii

5.1. Przemysł motoryzacyjny: nie da się powtórzyć przykładu Japonii
5.2. Hutnictwo: największy wyjątek od ogólnego schematu
5.3. Półprzewodniki: liczy się wydajność kapitału
5.4. Handel detaliczny mocno przypomina Japonię
5.5. Budownictwo mieszkaniowe: inny przykład udanego działania rządu
5.6. Czego teraz trzeba Korei?

CZĘŚĆ II. KRAJE BIEDNE

Rozdział 6. Brazylia - wielki rząd to wielki problem

6.1. Przemysł motoryzacyjny: Brazylia pozwala korporacjom wielonarodowym na drzemkę
6.2. Bankowość detaliczna: własność prywatna czy państwowa
6.3. Detaliczny handel spożywczy: oto prawdziwy problem krajów ubogich
6.4. Budownictwo mieszkaniowe: kolejny przykład gospodarki nieformalnej
6.5. Spuścizna hiperinflacji: bez hipoteki
6.6. Wzrost gospodarczy: jak do niego dochodzić i czego on wymaga

Rozdział 7. Rosja - wypaczona gospodarka rynkowa

7.1. Stal: dobrzy i źli
7.2. Ropa: zmarnowana szansa
7.3. Budownictwo mieszkaniowe: mnóstwo zmian,ale niewielki postęp
7.4. Detaliczny handel spożywczy: żadnych supermarketów
7.5. Potencjał gospodarczy: Rosja może osiągać bardzo wysokie tempo wzrostu
7.6. Niedorozwój praw jednostki prowadzi do fiaska gospodarki rynkowej

Rozdział 8. Indie - demokratyczny rząd i złe zarządzanie gospodarką

227 8.1. Mleczarstwo i uprawa pszenicy: racjonalni rolnicy
8.2. Montaż samochodów: model dla całej gospodarki Indii
8.3. Odzież: małe wcale nie jest piękne
8.4. Budownictwo mieszkaniowe: bez taczek
8.5. Detaliczny handel spożywczy: wynalazek koła
8.6. Energia elektryczna
8.7. Jak powinny postrzegać Indie kraje rozwinięte?

CZĘŚĆ III. PRZYCZYNY I SKUTKI

Rozdział 9. Tendencje - mocne i wyraźne

9.1. Tendencje sektorowe w przekroju międzynarodowym
9.2. Handel detaliczny
9.3. Budownictwo mieszkaniowe
9.4. Praca i wykształcenie: dlaczego te psy nie szczekają?
9.5. Kapitał: wielu słyszy nie to szczekanie
9.6. Wzrost

Rozdział 10. Dlaczego na całym świecie prowadzi się złą politykę gospodarczą?

10.1. Czy PKB na mieszkańca ma znaczenie?
10.2. Cele społeczne
10.3. Gospodarka nieformalna i "wielki rząd"
10.4. Interesy grupowe, elity i korupcja

Rozdział 11. Nowe podejścia

11.1. Wybór ścieżki rozwoju
11.2. Grupy interesu kwitną pod opieką rządu
11.3. Trzeba zmniejszyć zakres gospodarczego zaangażowania rządu i skończyć ze złą polityką
11.4. Służyć interesom konsumentów
11.5. Podnieść poziom wiedzy ekonomicznej
11.6. Edukacja i demokracja

Rozdział 12. I co z tego?

Raporty McKinsey Global Institute
Zalecane lektury

350 stron; B5, twarda oprawa